آنها برای عاشورا دل می‌سوزاند+ فیلم

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، شهرهای جنوب کشور ایران با عرب‌های ایرانی معنی می‌شود، احاطه و تسلط مردم استان بوشهر بر زبان عربی بسیار زیاد است و بر همین اساس نوحه‌خوانی‌ به این زبان نیز بسیار مرسوم و رایج است، آنها با خواندن اشعار عربی برای اهل بیت دل می‌سوزانند و اشک می‌ریزند.

در بوشهر عزاداران آیین‌های خاصی را با عنوان شمع‌زنی، سینه‌زنی، زنجیرزنی، دمام‌زنی، مختک علی اصغر، روضه‌خوانی، علم گردانی، نوحه‌خوانی، تعزیه‌خوانی و... اجرا می‌کنند که برخی از آنها از جمله مختک علی اصغر ویژه بانوان، برخی دیگرویژه مردان و برخی دیگر مشترک است.

شمع زنی یکی از مراسم این زمان است. مرسوم است که بوشهری ها در شب عاشورا در بافت قدیم شهر بوشهر که متشکل از چهار محله به نام‌های دهدشتی،شنبدی، کوتی و بهبهانی ها است به خانه‌های قدیمی و منبرهای متعلق به بزرگان روند و آیین شمع زنی که همان روشن کردن شمع به یاذد رفتگان و شهدا است، را برپا دارند.

دمام زنی با مراسم جنوبی گره خورده است. سنج و دمام در مراسم عزاداری جنوبی‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد و آغازگر عزا است، به طوریکه پس از سلام و دعاى روضه خوان، بوقی که از جنس شاخ نوعى گوزن است و زیبایى ظاهرى خاصى دارد به صدا در می‌آید و آغاز مراسم را اعلام مى‌کند. پس از چند لحظه، دمامها با ریتم خاص به صدا در مى‌آیند و سنج‌ها نیز خود را با دمام هماهنگ مى‌کنند.

دمام‌ها که همان نوازندگان دمام هستند، ترتیب خاصی دارند به طوریکه یک نفر در ابتدا ایستاده که به او اشکون نواز مى گویند و در دو سوى او شش نفر (هر سمت سه نفر) قرار مى‌گیرند. دو نفر نزدیکترین به شخص اول غمبر (Qember) نواز نام دارند. نوازنده اشکون وظیفه تغییر در ریتم و در واقع شکستن ریتم را بر عهده دارد تا بر تنوع ساختارى اجرا بیفزاید وغمبرها وظیفه تهییج و تحرک اشکون نواز را بر عهده دارند.

مقتل‌خوانی یکی از سنت‌های رایج در منطقه دشتی است که هنوز هم در حسینیه‌های قدیمی استان اجرا می‌شود. در منطقه دشتی مقتل را کتاب‌خوان در اول مراسم می‌خواند. برای آگاه کردن مردم از روضه‌خوانی نیز ذاکران ذکر می‌گفته‌اند، معمولاً ذکر پس از پایان نماز جماعت مغرب و عشا است.

با خواندن نوحه توسط نوحه‌خوان روضه‌ که معمولا توسط دو یا سه نفر خوانده می‌شود، آغاز می‌شود و عزاداران حسینی با تشکیل گروهی دایره‌وار می‌ایستند و در حالی که گروه همراه با ریتم نوحه در حال گردش است بر سینه می‌زنند و جواب می‌دهند.

در این میان اما عزاداری زنان بوشهری نیز جاذبه‌های خاص خود را دارد، بطوریکه آیین‌های سوگ در میان مردمان جنوب کشور به دلیل گره خوردن با باورهای بومیان، به لحاظ فرم و شکل اجرایی برجسته تر از سایر آیین‌ها دیده می‌شوند.

سینه زنی هم قوانین خاص خودش را دارد. زنان بصورت گروهی بدنبال دسته سینه‌زن مردان راه می‌افتند و در هنگام تعقیب کاروان اولیا پیش از برگزاری تعزیه مراسم سینه‌زنی و نوحه‌خوانی را برپا می‌کنند.

تک‌خوانی زنان بوشهری که در آیینی بومی به نام مختک علی‌اصغر نامیده می‌شود سالها در ایام محرم اجرا شده است. البته گفته می‌شود که در زمان قاجار زنان بوشهری تعزیه‌خوانی نیز داشته‌اند و این مراسم صرفا برای بانوان برگزار می‌شده و هیچ مردی در آن اجازه حضور نداشته است.

این آیین، برای کم سن و سال ترین شهید دشت کربلا یعنی حضرت علی اصغر (ع) برگزار می‌شود. مختک به زبان محلی بوشهریان به معنای گهواره است و گهواره حضرت علی اصغر نمادی و نشانه‌ای از مظلومیت شهید نوزاد و مظلومیت سپاه اولیا و شقاوت اشقیا به شمار می‌رود.

از جمله لالایی‌هایی که بوشهری‌ها برای حضرت علی اصغر (ع) می‌خوانند می‌توان به لا لا لا لای عزیزم

لا لا لا لا لا لای علی اصغرم

لا لا لا لا جونم لا لا لا لای

چرا مادر نمی خوابی عزیزم گمانم تشنه ابی علی رود علی رود

لا لا ی لا لا ی لا لای لا لا مادر چه سر داری علی دودم علی رود

چرا مادر علی اصغر گلوی خون فشان داری

عزیزم چرا چشمان پر آب تبسم بر لبان داری علی رود

عزیزم لا لای لا لا لا لای جونم لا لا رودم لا لا لا لا ی علی لا لا لا لای اشاره کرد.

زنان در فضایی بسته به تک‌خوانی درباره حضرت علی اصغر (ع) می‌پردازند و بر گهواره مرثیه‌خوانی می‌کنند. خواندن لالایی‌ها به زبان بوشهری یکی دیگر از آیین‌های جالب بانوان است که در آغاز مراسم سوگواری با نوای آرام لای لای شروع می‌شود و در حالی که عزاداران بر روی زمین نشسته‌اند با یک دست بر پا و با دست دیگر بر روی سینه خود می کوبند در جواب نوحه های سرخوان همخوانی می‌کنند. با گرم شدن محفل عزاداران به پا می‌ایستند و سینه‌زنی را ادامه می‌دهند. این بخش به مراسم سرپایی و یا یزله معروف است. سپس با خواندن نوحه‌هایی که از ریتمی تندتر دارند، مراسم به اوج میرسد تا جایی که بعضی از عزاداران هنگام سینه زنی با چپ راست نمودن شانه‌های خود حالت خلسه به خود می‌گیرند و گاه بعضی از افراد نیز اقدام به نوعی حرکات موزون می‌کنند که می‌توان آن را به عنوان رقص و سماع عزاداری در مراسم زنانه نیز معرفی کرد.