نوآوری در تعزیه با هدف جذب نسل جوان بود/ اجرای تعزیه در خارج برای من مهم نیست

سیاوش طهمورث از هنرمندانی است که طبق کارنامه‌هنری‌اش، می‌توان پی به توجه و دغدغه‌اش بر روی اجرای تعزیه برد. او در نوجوانی نوحه‌خوان مجالس امام حسین (ع) بوده است و تاکنون با فعالیت در عرصه تلویزیون و تئاتر توانسته است در آثاری با مضامین ارزشی، مقاومت و دفاع مقدس خوش بدرخشد. سیاوش طهمورث در خصوص «رکعت به رکعت عاشقی» که از تلفیق پرده‌خوانی با هنرتعزیه آماده شده، گفت‌وگویی با خبرنگار فرهنگی آنا داشته که می‌خوانید:

مدتها پیش اثری ویژه محرم را تولید و اجرا کردید و از آن پس در حوزه تئاتر فعالیتی نداشته‌اید. چطور شد که در بازگشت به نمایش، تصمیم به اجرای تعزیه‌ای با عنوان «رکعت به رکعت عاشقی» گرفتید؟

من نوجوانی‌ام نوحه‌خوان بوده‌ام مخصوصا این‌که چندساله تعزیه‌های مختلفی دیدم بنابراین برحسب آشنایی که نسبت به تعزیه داشتم متوجه شدم که سالها است در این حوزه دچار تکرار شده‌ایم، بنابراین بهتر است با ایجاد تغییراتی در اجرا، توجه مخاطب جوان را بیشتر به تعزیه جلب کنم.

نسل جوان با وجود تمام امکانات کشش و تمایلی برای توجه به چنین آثاری را ندارد و علاقه‌مند به دیدن تعزیه نیستند و به لحاظ تکنیکی با تعزیه ارتباط برقرار نمی کند و حتی در برخی موقعیت‌ها دچار خستگی هم می‌شود، به همین دلیل فکر کردم برای ادای دین به اعتقادتمان، تعزیه را برای مخاطب گیراتر و ماندگارتر کنیم، به همین دلیل فکر کردم آنچه در تعزیه به صورت جمعی پرداخته می‌شود را با شکل جدیدی از پرده‌خوانی روایت کنیم.

در اجرای «رکعت به رکعت عاشقی» چطور تناسب و هم‌خوانی در جهت ارائه روایتی مشترک میان پرده‌خوانی و تعزیه ایجاد کردید؟

در «رکعت به رکعت عاشقی» پرده نقال را حذف کرده‌ایم و از تعزیه به عنوان پرده‌ نمایش استفاده کرده‌ایم. ما برای بازخوانی هریک از نسخ تعزیه نیاز به مدت زمانی نزدیک به سه ساعت داریم، بنابراین آنچه تکراری بود را حذف کردیم.

با ورود پرده‌خوان در بخش آغازین اجرا، از بخشی از اجرا چشم‌پوشی کرده‌ایم و خواستیم تا موضوع در قالب پرده‌خوانی به مخاطب انتقال یابد و ذهن مخاطب را برای تعزیه آماده کنیم و سپس با بیرون آمدن از پرده‌ و شبیه‌خوانی آغاز شود.

انتخاب نسخ تعزیه برچه اساس و به چه شکلی انجام شد؟

بیش از 600 نسخه وجود دارد اما ما سعی کرده‌ایم از نسخ اصلی استفاده کنیم و به فرعیات که به مسائل متفرقه می‌پردازند توجهی نداشته باشیم.

اینکه ما در دهه اول با مطرح کردن تمام رویدادهای کربلا، مخاطب را باید بکشانیم تا به صحرای کربلا و شهادت برسد، اهمیت دارد. تعزیه عابس و شوذب که شب گذشته 2 مهرماه خوانده شد اپرا و بسیار زیبا است اما در دهه اول محرم کمتر خوانده می‌شود، اما از آنجا که مربوط به این ایام می‌شد و برای مخاطب تازگی داشت، آن را اجرا کردیم.

با وجود نسخه‌های تقلبی تعزیه، شاهد اجراهای بی‌کیفیت و بی‌ارزش تعزیه در شهرها و روستاهای کشورمان هستیم. چه راهکاری برای امتناع از استفاده نسخ تقلبی وجود دارد؟

همدان، اصفهان، نطنز برای خود نسخ متعددی دارد و من به عنوان کسی که در این حوزه فعالیت می‌کند، نمی‌توانم راهی برای ممانعت از استفاده نسخ تقلبی شود. مسئولان باید نسخ را جمع کنند و با مشخص‌کردن نسخ واقعی آنها را در دسترس تعزیه‌خوانان قرار دهد.

ما برای این امر، باید اول مقوله اجرای نمایش‌های آیینی را ساماندهی کنیم و به ثبات رسانیم. آیا اجرای نمایش‌های آیینی صرفا باید در ماه محرم و صفر و یا مدت زمان 5 یا 10 روزه باشد؟ آیا ما امام حسین (ع) و قمر بنی هاشم را در طول سال نداریم و نمی‌توانیم درباره جوانمردی و رشادت‌هایشان نمایش اجرا کنیم؟ مسئله تاسف برانگیز در این خصوص نگاه کاسب‌کارانه است وگرنه می‌توان با برنامه‌ریزی آثاری با این مضامین اجرا کرد و در محرم و صفر نسخ بخصوصی را خواند.

این نیاز به برنامه‌ریزی مدیران و مسئولان دارد. مشکل این است که نه تنها نمایش‌های آیینی و سنتی، بلکه تعزیه را به شوخی گرفته‌ایم. کدام مدیر ما واقعا برای اجرای تعزیه تلاش می‌کند و اصلا مسئول فرهنگی مجلس شورای اسلامی و یا وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی چند نمایش در طول سال می‌بیند؟ اینجا مسئله اعتقاد است و حفظ آن بر عهده مسئولان است.

توجه به نمایش آیینی سنتی ان هم در مدت مشخص و از پیش تعیین شده در قالب جشنواره آیینی سنتی نوعی شوخی است. مدیران و کسانی که در زمینه هنر و نمایش مسئولیت دارند اصلا به هنر فکر نمی کنند و صرفا و به اصطلاح خود در حال مدیریت کردن هستند. برپایی 300 جشنواره در طول سال ارزشی ندارد، آیا جشنواره‌هایی که برگزار می‌شود مخاطب عام دارد؟ مخاطب خاص که تماشاگر واقعی نیستند.

برای من رفتگر و مردم سرزمینم مهم تر از دیدن تعزیه و یا اجرای آن در خارج از کشور است. علاوه بر اینکه مسائل مذهبی اعتقادات را بیشتر می‌کند واقعه عاشورا را برای مخاطبش تاریخی و روشن می‌کند.

اینکه کسی برحسب اعتقاداتش دست به اقدامی می‌زند که می‌داند بخاطر آن حتی کشته می‌شود، یک درس مهم است و ما باید آن را بفهمیم. اشکی که مردم در اجرای تعزیه می‌ریزند ناشی از اعتقادشان است و این بسیار ارزشمند است.

با توجه به این‌که با ترکیب پرده‌خوانی و شبیه‌خوانی شکل جالبی از نمایش آیینی را با عنوان «رکعت به رکعت عاشقی» اجرا کردید، آیا از نظر شما نوآوری در هنر تعزیه امکان‌پذیر است؟

بله، ما دو پرده‌خوان داریم یکی پرده خوان سنتی و دیگری پرده‌خوان امروزی است. پرده‌خوان سنتی در پی کسب درآمد است چون از این طریق امرار معاش می کند، ولی پرده‌خوان امروز این کار را نمی‌کند چون از شیوه دیگری تامین می‌شود. من پرده‌خوان سنتی را گرفته‌ام و منتقل کرده‌ام به پرده‌خوان روز تا او پرده را برای مخاطب تشریح کند.

در تعزیه می‌توان نوآوری کرد چون کسانی که اولیا یا اشقیا را بازی می‌کند انسان هستند و حرکت دارند در حالی که اکثر تعزیه‌خوانان تاثیر کلامی دارند و بیشتر در حالت سکون دیالوگ‌های خود را بیان می‌کنند. من سعی دارم به تعزیه‌خوانان سنتی این باور را بدهم که می‌بایست بدن را نیز در تعزیه حرکت دهد.

آیا تصمیم دارید که اجرای تعزیه را ادامه دهید؟

در صورتی که از اجرای تعزیه حمایت شود و زمینه لازم برای ارائه آن فراهم شود امکان ادامه اجرای تعزیه وجود دارد. می‌خواهم اگر بتوانم توجه مخاطب جدید و نسل جوان را به تعزیه جلب کنم. ما این راه را تازه آغاز کرده‌ایم و برای تحقق این هدف تلاش می‌کنیم.

لازم به یادآوری است، سوگواره «رکعت به رکعت عاشقی» تا 9 مهرماه هر شب ساعت 20:30 در محوطه بنیاد روایت به اجرا در می‌آید.