رشد علم در کشورهای اسلامی بیش از هشت برابر دنیاست

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری آنا از پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، رئیس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) در اولین اجلاس علم و فناوری سازمان همکاری‌های اسلامی که ۱۷ تا ۲۰ شهریور در شهر آستانه پایتخت قزاقستان برگزار شد، گزارش مقایسه‌ای از کمیت تولید علم در سطح دنیا و کشورهای اسلامی ارائه کرد. دکتر محمد‌جواد دهقانی درباره اهداف پایگاه استنادی علوم جهان اسلام گفت: «از آنجا که یکی از اهداف این پایگاه نشر و ترسیم نقشه علمی حوزه‌های مختلف علم در کشورهای جهان اسلام (OIC) و ارزش‌گذاری کمی و کیفی مؤلفه‌های مختلف تولید علم در سطح کشور و کشورهای اسلامی می‌باشد لزوم توسعه روابط این پایگاه با کشورهای اسلامی اجتناب‌ناپذیر است.»

در این گزارش روند رشد ۱۶ ساله (۲۰۰۰-۲۰۱۶) تولیدات علمی در دنیا بر‌اساس اطلاعات موجود در پایگاه بین‌المللی (Thomson Reuters Clarivate Analytics) مورد بررسی قرار گرفته و میزان افزایش تولیدات علمی کشورهای اسلامی و افزایش سهم این کشورها در دنیا به تصویر کشیده شده است. نتایج بررسی نشان می‌دهد که میزان رشد کشورهای اسلامی در شانزده سال اخیر در مقایسه با دنیا بسیار قابل توجه است.

میزان رشد تولید علم دنیا در این شانزده سال برابر با ۷۷ درصد بوده در حالی که این میزان برای کشورهای اسلامی برابر با ۶۶۶ درصد بوده است و این به معنای آن است که میزان رشد علم در کشورهای اسلامی بیش از هشت برابر دنیاست. همچنین سهم تولید علم کشورهای اسلامی در سال ۲۰۰۰ برابر۱,۸ درصد بود که در سال ۲۰۱۶ به ۷.۹ درصد رسیده و در حقیقت سهم کشورهای اسلامی در طول این مدت به بیش از ۴ برابر افزایش یافته است.

علاوه بر پرداختن به روند رشد علم، جایگاه کشورهای اسلامی در تولیدات علمی شش حوزه موضوعی مختلف (علوم کشاورزی، فنی و مهندسی، علوم پزشکی و سلامت، علوم انسانی، علوم طبیعی و علوم اجتماعی) نیز بررسی شده است.

در حوزه علوم کشاورزی میزان رشد دنیا برابر با ۷۲ درصد بوده در حالیکه این میزان در کشورهای اسلامی ۴۵۰ درصد بوده است. در حوزه مهندسی و فنی میزان رشد دنیا برابر با ۲۲۲ درصد و برای کشورهای اسلامی معادل ۱۰۵۳ درصد بوده است. در حوزه موضوعی علوم انسانی رشد علم دنیا منفی و معادل ۶- ( منفی شش درصد) بوده در حالی که در کشورهای اسلامی این میزان برابر با ۱۰۸۸ درصد بوده است. در حوزه علوم پزشکی و سلامت میزان رشد تولیدات علم در دنیا برابر با ۷۱ درصد و برای کشورهای اسلامی ۵۴۳ درصد، در حوزه علوم طبیعی میزان رشد علم در دنیا ۷۳ درصد و در کشورهای اسلامی ۵۸۰ درصد و در نهایت در حوزه علوم اجتماعی میزان رشد علم دنیا برابر با ۷۴ درصد و در کشورهای اسلامی ۹۷۶ درصد بوده است.

کمیت تولید علم تنها یکی از شاخص‌های رشد و توسعه علمی هر کشور است و رشد کمیت تولید علم از شروط لازم برای توسعه علمی است، اما شرط کافی نیست. در توسعه علمی توجه و تأکید به سایر شاخص‌ها از جمله کیفیت تولیدات علمی و استنادات، مشارکت و دیپلماسی علمی، اثرگذاری فناورانه علم، اثرگذاری نوآورانه علم و اثرگذاری اقتصادی علم از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین، تکیه صرف به کمیت تولید علم باعث توسعه علمی نخواهد شد.