از ژن خوب تا مشورت با سپاه قدس

به گزارش گروه رسانه‌های دیگر آنا از خراسان، می گویند سخنگوی وزارت خارجه ویترین دیپلماسی هر کشوری است. یک ویترین شیک با کلماتی مودبانه و البته حساب شده. دولت یازدهم در چهار سال عمر خود سه سخنگو را در ساختمان قدیمی وزارت خارجه به خود دید و پس از مرضیه افخم نخستین سخنگوی زن ، جابری انصاری که از سخنگویی به معاونت عربی و آفریقایی رسیده، حالا یک سال است که دوشنبه ها، حوزه سیاست خارجی رسانه ها با حضور قاسمی برای پاسخ گویی به سوالات خبرنگاران پر می شود. در هفته دولت پای صحبت این دیپلمات قدیمی نشستیم تا برای ما از سیاست های اصولی جمهوری اسلامی در حوزه های مختلف و از تغییرات این وزارتخانه بگوید. گفت وگوی خبرنگار خراسان با قاسمی حدود 80 دقیقه به طول انجامید که بخش ابتدایی آن روز گذشته منتشر شد و بخش دوم و پایانی نیز امروز منتشر می شود.

ظریف درباره برجام به تازگی نامه ای به آمانو نوشت و در آن به سفر خانم هیلی نماینده آمریکا در سازمان ملل به وین و گفت و گوی وی با مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی اعتراض کرد. بازخوردی از این نامه داشتید؟

من هم اکنون اطلاع دقیقی در این زمینه ندارم، اما با توجه به رصدی که به طور مرتب درباره برجام داریم و پیش‌بینی‌های انجام شده قبل از سفر هیلی به وین، توسط وزیر امورخارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی به طور مکتوب مواضع ایران درباره اقداماتی که آژانس باید انجام بدهد و تعهداتی که دارد یادآوری و خواسته شد در چهارچوب‌هایی که آژانس بر آن اساس شکل گرفته است پایدار بماند و اجازه ندهد دیگران دیدگاه‌های خود را تحمیل کنند. معتقدم پیامی که منتقل شد بسیار دقیق و حرفه ای بود و فکر نمی کنم آژانس با توجه به رسالتی که دارد بخواهد به راحتی تحت تاثیر القائات دیگران قرار بگیرد. ضمن این که در مجموع نیز سفر نیکی هیلی به وین سفر ناکامی بود که جز صرف هزینه، فایده ای برای آن ها نداشت.

*درباره بازدید آژانس از اماکن نظامی، ما خطوط قرمزی داریم و این را اعلام کرده ایم. آیا این موضوع به متحدان ما از جمله چین و روسیه هم اعلام شده است و در جریان خطوط قرمز ایران هستند؟

در برجام دسترسی هایی که توافق شده است آژانس داشته باشد، در حال انجام است. به طور قطع هر آن چه در چهارچوب برجام تفاهم شده است، بر همان اساس عمل خواهد شد. هم آژانس و هم سایر کشورها در این باره آگاهی دارند. آن چه که آمریکا دنبال می کند ایجاد یک سری شبهه و مسائل روانی و فشار به آژانس و دیگر کشورهاست که سعی می کند با طرح برخی مسائل حاشیه ای و خارج از برجام، ایران را به سمت یک عصبیت و فشار سوق دهد تا اگر قرار است برجام تضعیف شود ایران متهم به تضعیف برجام شود و از سوی دیگر سعی می‌کند با طرح این مسائل در افکار عمومی جهان، تاثیر منفی علیه ایران بگذارد و فشاری را هم روی بنگاه‌های اقتصادی و بانک‌ها بیاورد تا در نهایت مانع دسترسی ایران به همکاری های اقتصادی خود با موسسات بزرگ مالی و بانک‌ها شود. البته با توجه به شرایط دنیا و رفتار دیگر کشورهای مستقل جهان این سیاست پاسخ گو نخواهد بود و اخبار مثبتی از نهایی شدن همکاری های اقتصادی داشتیم و خواهیم داشت. مردم جهان حاضر نیستند از جیب خودشان و مالیاتی که پرداخت می کنند به خواسته‌های یک طرفه برخی قدرت‌هایی که می خواهند امیال خود را در جهان پیش ببرند، کمک کنند.

* آیا این امکان وجود دارد که نشست بعدی کمیسیون برجام در سطح وزیران و در نیویورک برگزار شود؟

ممکن است. می تواند در حاشیه مجمع عمومی برگزار شود. این موضوع بعید نیست.

*این می تواند یکی از 16 گامی باشد که قرار بود ایران در برابر بدعهدی آمریکا بردارد؟

خیر. این یک اقدام عادی است و قبلا هم در مکانیزم های برجام پیش بینی شده است. برگزاری نشست به همه طرف‌های ذی نفع بستگی دارد.

*هنوز درخواست یا دعوتی برای این نشست از سوی ایران نشده است؟

هنوز زود است در این زمینه اظهارنظر کنیم.

*درباره تغییرات در وزارت خارجه از جمله سفارتخانه ها که در تابستان دچار تغییر می شوند، خبری دارید از جمله استفاده از بانوان به عنوان سفیر؟

معمولا هر سال به طور سنتی تعدادی از روسای نمایندگی های ما ماموریت شان پایان می یابد و به تهران می‌آیند و نیروهای جدید جایگزین می شوند. اما به احترام انتخابات و مشخص نبودن نتیجه آن، برای تعیین سفیران جدید تصمیم خاصی اتخاذ نشد. بنابراین در آستانه این تغییر و تحولات و چینش سفیران جدید هستیم، اما هنوز به صورت قطعی نمی‌توان گفت چه کشورها و چه اشخاصی، واقعا مشخص نشدند و ظرف یک یا دو ماه آینده این اتفاق می افتد.

*درباره خانم‌ها چطور؟

سیاستی که در دولت دوازدهم وجود دارد و در دولت یازدهم هم تا حدی پیگیری شد استفاده از ظرفیت بانوان در دولت است و وزارت امور خارجه نیز از این بحث مستثنی نیست. امیدوار هستیم بتوانیم برای برخی از سفارتخانه‌ها سفیرانی از میان بانوان دیپلمات یا شخصیت‌های سیاسی خارج از وزارت خارجه داشته باشیم، ولی هنوز این چیدمان و گزینش اتفاق نیفتاده است. در حوزه داخلی وزارت امور خارجه هم با توجه به تغییر ساختاری که قرار است تا اواخر مهر و اوایل آبان تکمیل شود باید از وجود بانوان در سطوح مدیریتی استفاده کنیم ولی این که افرادی اکنون مشخص شده باشند، به صراحت می گویم هنوز هیچ چیز قطعی وجود ندارد.

*پس ممکن است برای سفیر خانم، شخصیت سیاسی خارج از وزارت امور خارجه هم انتخاب شود؟

بله می تواند. ما به طور سنتی از سیستمی در وزارت امور خارجه استفاده می کنیم که طبق آن به طور عمده سفیرا ن (دیپلمات های کاری) از داخل خود وزارت خانه منصوب می‌شوند. ولی همواره در دولت‌های مختلف افرادی را داشتیم که خارج از وزارتخانه به عنوان سفیر منصوب شدند که در سطح وزیران سابق یا نمایندگان یا معاونان وزیران بودند اما تعدادشان محدود است.

*شما همچنان سخنگوی وزارت خارجه خواهید بود؟

بنده همچنان به کار خودم ادامه می دهم تا روزی که وزیر خارجه علاقه‌مند باشند من در این حوزه فعالیت کنم. هیچ بحثی فعلا وجود ندارد و در حال تدارک و تنظیم چارت جدید وزارت امور خارجه هستیم. مرکز دیپلماسی و رسانه ای وزارت خارجه قبلا معاونت بود و بعدا به لحاظ مقررات سازمان امور استخدامی که تصمیم گرفتند وزارتخانه ها بیشتر از تعداد مشابهی معاون نداشته باشد، چیزی را تعریف کردند معادل معاون و ما الان پنج معاونت داریم که شامل معاونت سیاسی و معاونت دیپلماسی اقتصادی می شود که باید تشکیل شود، معاونت اداری که الان داریم و معاونت کنسولی و مجلس که نامش به معاونت امور مجلس و ایرانیان تغییر می کند و معاونت حقوقی و بین المللی که خواهد ماند. البته به رغم این که ما سه معاونت منطقه ای را حذف و جای آن یک معاونت سیاسی ایجاد کردیم، همچنان سازمان امور استخدامی به ما گفته است که یک معاونت را بیش از حد لازم داریم بنابراین در همین تعداد معاونت باقی می ماند و با وجود این که در چارت جدید حوزه سخنگویی به عنوان معاونت تعیین شد اما با شرایط جدید باز هم ما به عنوان مرکز تعریف شدیم. الان وزارت امور خارجه دو مرکز دارد (مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه ای و مرکز آموزش و پژوهش‌ها) که مستقیما با وزیر ارتباط دارند و پنج معاونت هم خواهند بود و تعدادی ادارات کل که در چارت به تصویب امور استخدامی رسیده و به تازگی ابلاغ شده است. الان ما کمتر از دو ماه فرصت داریم آن را اجرا کنیم که اواخر مهرماه می شود و بخش دیگری از چارت که ادارات کل هستند در حال تدوین شرح وظایف است تا آن هم به سازمان امور استخدامی ارائه شود.

*گزینه ها مشخص شده اند؟

هیچ گزینه ای مشخص نشده است. البته برخی شایعات در رسانه ها و راهروهای وزارت امور خارجه وجود دارد اما تا جایی که می دانم بیشتر آن ها شایعاتی است که پایه و اساس ندارد و باید کمی صبر کنیم.

*نشست خبری شما چطور برگزار می شود؟ و چقدر با داخل و خارج وزارت امور خارجه هماهنگ هستید؟

در مباحث سخنگویی، از بسیاری از مسائل به طور روزمره آگاه می شوم و در روند تحولات و تصمیم گیری ها حضور دارم، اما مباحثی هم پیش می آید که شاید من مطلع نباشم که در تماس با معاونت‌های مربوط و دیگر دستگاه‌ها اطلاعاتم را تکمیل و در نهایت موضع گیری می کنم.

*ممکن است در بخش‌هایی به نهادهای خارج از وزارت امور خارجه نیاز داشته باشید. مثلا در حوزه عراق یا سوریه شاید هماهنگی با سپاه قدس نیاز باشد. این ارتباط وجود دارد؟

به عنوان بخش سخنگویی و بیان مواضع ممکن است نیاز داشته باشیم که از دیگر دستگاه‌های مربوط از شیلات و وزارت صنعت تا شورای امنیت ملی خبر دریافت کنیم، اما قبلا مسائل مربوط به سیاست خارجی را در وزارت امور خارجه مطرح می کردند و عمدتا ما در خود وزارت امور خارجه از مواضع بخش‌های مختلف آگاهی داریم و در مواقع خاص ممکن است نیاز باشد مشورت لازم را از هر دستگاه و سازمانی بگیریم.

*استرس پخش زنده ندارید؟ این که سوالات خبرنگاران نوعی مچ‌گیری و غیرمنتظره باشد؟

خیر. استرسی ندارم. اگرچه سخنگویی کار پراسترسی است، اما سعی می کنم بر استرسم غلبه کنم. شما وقتی در معرض یک سری سوالات قرار می‌گیرید که از قبل خبر ندارید به طور طبیعی فشاری روی تمرکز تان و بیان پاسخ ایجاد می شود. این فشار و تلاش برای تحمل آن بدین منظور است تا پاسخ دقیق و درست باشد و بی‌ربط هم نباشد. با این حال، با توجه به سابقه و حوزه کاری‌ام که عمدتا مسائل دوجانبه و سیاست خارجی بوده است، فکر می کنم از اعتماد به نفس لازم برخوردار هستم و حتی گاهی مورد عتاب قرار گرفتم که چرا برخی مطالب را با بخش‌های مربوط مطرح نکرده‌ام. اما دور از منافع ملی و مجموعه ملاحظات داخلی هم چیزی نگفتم به ویژه وقتی با سوالی مواجه می شوم که اصلا آمادگی آن را ندارم و ترجیح می دهم آن را به دلایلی بی پاسخ نگذارم، سعی می کنم با داشته‌های پیشین خود و گفت و گوهای دایمی که با مقامات وزارت امور خارجه و همچنین با مقامات دیگر دستگاه‌ها دارم پاسخ دهم تا پاسخ‌گوی همه دوستان حوزه رسانه باشم و کمتر اتفاق می افتد که حتی در مواردی که سوالات نزدیک به هم هستند دست رد به سینه دوستان رسانه ای بزنم.

*توبیخ یا تشویقی در این دوره داشتید یا خاطره خوش یا بدی؟

عمدتا خاطراتم شیرین است و آن چه که به عنوان بازتاب حوزه سخنگویی در این مدت داشتم بیشتر جنبه تشویقی و مثبت داشته است.

*فرزندان شما هم دچار سندروم ژن خوب شده‌اند؟

از ژن بد و خوب آگاهی زیادی ندارم. ولی من هیچ فرزندی که کار دولتی یا خصوصی انجام دهد هم ندارم. فرزندانم بیشتر در حوزه تحقیق، تحصیل و دانشگاه بدون داشتن منصبی فعالیت دارند.

از مرحوم دکتر یزدی به عنوان اولین وزیر امور خارجه بعد از انقلاب خاطره یا با وی برخوردی داشتید؟

من قبل از انقلاب با جزوات و کتبی که در کتابخانه دانشجویی وجود داشت و معمولا از آمریکا می‌آمد با نام مرحوم یزدی آشنا شدم و با توجه به این که در انقلاب حضور جدی داشتم و برای مدتی هم در کمیته استقبال از حضرت امام بودم در جریان فعالیت‌های ایشان قرار می گرفتم. بعد از انقلاب نیز به عنوان یکی از چند نفری که موسس دبیرخانه شورای انقلاب بودند با اعضای شورای انقلاب حشر و نشر و گفت و گو داشتم و در این مقاطع فرصت داشتم با مرحوم یزدی هم آشنایی و تماس داشته باشم و بعد از آن دیگر ارتباطی نداشتم.

*بازی کردن ورزشکاران ایرانی مقابل تیم‌ها و ورزشکاران رژیم صهیونیستی به تازگی حاشیه‌ساز شده است. آیا سازوکاری که این موضوع شفاف شود یا برای بازیکنان ایرانی که خارج کشور می روند مشکل حل شود، در دست تهیه دارید؟

نگاه ما و سیاست ما درباره رژیم اشغالگر قدس مشخص است و تجربه ای هم در حوزه تماس نداشتن در زمینه های مختلف سیاسی و ورزشی وجود داشته که به عنوان یک کار خلاف در نزد افکارعمومی ما مطرح بوده است. ولی در کنار این یک بحث جدی هم وجود دارد که من اطلاعات لازم را ندارم و بعد از ماجرای اخیر اولین تجربه من در این حوزه بود و به دوستان گفتم بررسی انجام دهند. اما ابهام این جاست که چه باید بکنیم تا بازیکنان ما که در استخدام تیم های خارجی هستند دچار مشکل نشوند بنابراین توصیه من این بود که روی این موضوع کار تحقیقی و کارشناسی انجام دهند ولی در نهایت کاری که باید کرد این است که در ابتدا وقتی قرار است قراردادی با تیم خارجی بسته شود با آن باشگاه صحبت شود تا بازیکن تحت فشار باشگاه قرار نگیرد بنابراین نوع قرارداد چیزی است که باید روی آن تمرکز و کار کنیم.

*گفته شد موضوع به شورای عالی امنیت ملی رفته است؟

من نمی دانم در چه مرحله ای است، اما باید در این زمینه راهکار مشخصی را پیدا کرد تا از برخی ضرر و زیان هایی که بازیکنان ما به دلایل مختلف با آن مواجه می‌شوند، جلوگیری کنیم تا هم این داستان تکرار و هم این تابو شکسته نشود.

*بیشتر از یک سال است که دکتر ظریف با وزیران امور خارجه ای که به ایران می آیند نشست خبری نداشته است، علت خاصی دارد؟

اتفاق خاصی نیفتاده است. نشست‌های مطبوعاتی بعد از دیدار دو وزیر بستگی به خواست دوطرف دارد و این یک موضوع اجباری نیست. این نوع اقدامات بستگی به توافق دوطرف دارد و بسیاری از مقامات ممکن است علاقه به مصاحبه مطبوعاتی نداشته باشند یا طرف میزبان که ما هستیم این علاقه را نداشته باشیم.