آغاز حرکت جدی دانشگاه آزاد برای سرآمدی، کارآمدسازی، اشتغال و پیشرفت علمی

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا گفت: «دو حرکت علمی مهم و بزرگ بعد از انقلاب اسلامی صورت گرفت، اولین جهش در زمینه آموزش عمومی بود که نهضت سوادآموزی شکل گرفت و دیگری تاسیس دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه آموزش عالی بود که موجب شد جمهوری اسلامی ایران در طول یک دهه بتواند جزو پنج کشور اول دنیا در توسعه آموزش عالی سرزمینی در کنار کشورهایی مثل هند و چین قرار بگیرد. اینها کشورهایی بودند که به عنوان کشورهای نوظهور در جهان علم و اقتصاد مطرح شدند، جمهوری اسلامی هم توانست این افتخار را پیدا کند تا جزو کشورهایی باشد که به توسعه آموزش عالی همت گمارده است.»

دانشگاه‌های مبتنی بر شهریه سرآمدترین دانشگاه‌های دنیا هستند

عضو هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: «آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در گسترش و پیشرفت دانشگاه آزاد نقش بسزایی داشتند، اما بعد از سه دهه تلاش برای اینکه این گسترش بتواند به کمک پیشرفت علمی کشور بیاید، دوره جدیدی آغاز می‌شود. ما دوران رشد، شکل‌گیری و گسترش اولیه و تثبیت را در آموزش گذرانده‌ایم و می‌خواهیم وارد مرحله جدیدی شویم که دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان یک دانشگاه درجه یک در کشور مطرح شود.»

او افزود: «وقتی به دنیا نگاه می‌کنیم دانشگاه‌های مبتنی بر شهریه دانشگاه‌های سرآمد هستند. اما متاسفانه در جمهوری اسلامی این تلقی هست که اگر کسی از جیب خود هزینه آموزش عالی را پرداخت کرد، نباید مدرک درجه یک بگیرد و اینگونه القا کرده‌ایم که مدرک درجه یک باید حتما در قالب آموزش رایگان به دست بیاید، در صورتی که در دنیا چنین چیزی نیست. سرآمدترین دانشگاه‌ها مانند دانشگاه‌های هاروارد و استنفورد مبتنی بر شهریه هستند. دانشگاه آزاد اسلامی هم در دهه چهارم زندگی خود می‌خواهد وارد مرحله‌ای شود که پس از یک دهه و در سال 1404 انتخاب اول دانشجویان ایرانی برای تحصیل و از طرف دیگر انتخاب اول پژوهشگران ایرانی برای پژوهش باشد. برای این برنامه حداقل 8 سال زمان لازم است.»

به گفته رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی اکنون این دانشگاه برای رسیدن به این اهداف اقدامات و برنامه‌هایی پیش‌بینی کرده است که در سطح کلان در دانشگاه آزاد اسلامی و در سطح پیاده‌سازی، دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران به عنوان یک دانشگاه پیشرو، آنها را پیگیری می‌کند.

طهرانچی به دو برنامه اصلی دانشگاه آزاد اسلامی برای دستیابی به این جایگاه اشاره کرد و گفت: «ما دو برنامه محوری داریم و به دنبال پیاده‌سازی و اجرای آنهاییم، اولین طرح مهم کارآمدسازی آموزش عالی است. شاید امروزه مطرح شود که آموزش عالی ما به لحاظ گسترش کمی، با صندلی‌های خالی مواجه است. اما ما گسترش کمی را تهدیدی می‌بینیم اگر همراه با کارآمدسازی نباشد. ما امروز بیش از اینکه از گسترش کمی تهدید شویم از نبود کارآمدی در آموزش عالی تهدید می‌شویم. چراکه می‌بینید که در کنکور مثلا در رشته تجربی 580 هزار نفر شرکت می‌کنند برای 140 هزار صندلی خالی؛ یا در رشته‌های ریاضی و رشته‌های علوم انسانی تعداد صندلی‌ها بیشتر از داوطلبان است. ولی در رشته‌های پزشکی تعداد متقاضی به صندلی 4 به 1 است. این نشان می‌دهد آنجایی که مردم فکر کنند، آموزش عالی کارآمد است، به آن رجوع می‌کنند. پس برنامه اصلی دانشگاه آزاد اسلامی، کارآمدسازی آموزش عالی از طریق تغییر کارکرد و فرآیندهای آن است.»

تلاش جدی دانشگاه آزاد اسلامی برای کارآمدسازی آموزش عالی

او ادامه داد: «ما متناسب‌سازی تحصیل با اشتغال را در حقیقت در راستای این کارآمدسازی می‌بینیم و بنا داریم حرکتی جدی و جدیدی در این زمینه داشته باشیم. در این خصوص سرمایه‌گذاری‌هایی که در شرکت‌های دانش‌بنیان انجام می‌دهیم باید به این کارآمدسازی کمک کند. ما سرمایه‌گذاری جدا از هدف اصلی دانشگاه را نمی‌پسندیم. ما بنگاه‌دار نیستیم بلکه یکی از حلقه‌های آموزش عالی هستیم. پس می‌خواهیم همه مراکز رشد، پارک‌ها و سرمایه‌گذاری‌هایی که انجام می‌شود در جهت این باشد که آموزش در دانشگاه آزاد اسلامی کارآمد شود.»

طهرانچی تاکید کرد: «ما معتقدیم اگر کارآمدسازی آموزش عالی را در دانشگاه آزادی که مبتنی بر یک نظام غیردولتی است رقم بزنیم مرغوبیت آموزش و کیفیت آموزش عالی به دانشگاه آزاد برمی‌گردد و مردم هزینه‌کرد در علم را سرمایه‌گذاری می‌بینند.»

جذب استعدادهای درخشان اقدام دیگر دانشگاه آزاد اسلامی است که عضو هیات امنای این دانشگاه در این باره توضیح داد: «اکنون یک اصل در جهان وجود دارد که تعداد استعدادهای درخشان و پژوهشگران بااستعداد در سطح دنیا، مقداری ثابت است. کشورها در جذب دانشجویان با استعداد از هم سبقت می‌گیرند. در بعضی از کشورها در حوزه آموزش عالی گسترشی انجام شده اما با توجه به اینکه حرکات تکمیلی را ایجاد نکرده‌اند، سکوی رفتن دانشجویان و تامین نیروی انسانی کشورهای پیشرو شده‌اند.»

او در ادامه گفت: «در تهران و از سوی دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران دفتر جذب و هدایت استعدادهای درخشان افتتاح شده است و به صورت هدفمند و سازمان‌مند با توجه به قوانین بالادستی در حوزه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و با استفاده از امکانات دانشگاه آزاد اسلامی، می‌خواهیم فضایی را فراهم کنیم تا استعدادهای درخشان دانشگاه آزاد را به عنوان یک محل تحصیل ممتاز برای خود انتخاب کنند. می‌خواهیم کاری کنیم که دیگر شهریه قید کسی نباشد که استعداد دارد و می‌خواهد به دانشگاه آزاد اسلامی بیاید. اگر کسی جزو رتبه‌های برتر است این امکان را فراهم می‌کنیم تا زمانی که در رتبه برتر هست از پرداخت شهریه معاف باشد.»

دفتر جذب و هدایت دانشگاه آزاد اسلامی با راهبری دانشگاه آزاد استان تهران افتتاح شده است و قصد دارد در زمینه جذب نیروهای انسانی بااستعداد که مقدمه توسعه دانشگاه‌ها هستند، گام بردارد. به گفته طهرانچی کارهایی که در گذشته صورت می‌گرفته ولی پیوسته و متمرکز نبوده است، از این به بعد به صورت نظام‌مند و مشخص در یک راستای منظم و با یک تشکیلات منظم صورت خواهد گرفت.

هر سال در دانشگاه آزاد اسلامی بیش از 100 هزار تحقیق از سوی دانشجویان کارشناسی‌ارشد انجام می‌شود. در واقع هیچ سازمان تحقیقاتی با این قدرت در کشور وجود ندارد. دانشگاه آزاد اسلامی می‌خواهد با طراحی یک کلان برنامه‌ علمی این قدرت تحقیقاتی خود را در خدمت حل مسائل پیچیده کشور از قبیل آب، انرژی، محیط‌زیست، فضای مجازی، مسائل اجتماعی و ناهنجاری‌های اجتماعی و این قبیل مسائل دربیاورد، عضو هیات امنای این دانشگاه در این باره توضیح داد: «در حقیقت ما با اعلام مجموعه کلان برنامه‌ها و نظام موضوعاتی در ذیل برنامه‌های علمی با همگرایی که در صحنه تحصیلات تکمیلی به وجود خواهیم آورد، انشالله به زودی حل مسائل پیچیده را به صورت پژوهش کثیر انجام خواهیم داد. ما از قدرت کمیت دانشگاه آزاد می‌خواهیم برای حل مسائل پیچیده استفاده کنیم. کمیت همیشه بد نیست، اگر کمیت می‌تواند مسائل پیچیده را به صورت چندجانبه و چندوجهی حل کند. این قدرت منحصر به فردی است که در دانشگاه آزاد اسلامی هست و در این زمینه اقدام خواهد شد که به زودی برنامه‌های مقدماتی را که آماده شده است به واحدها ابلاغ و به دانشجویان اطلاع‌رسانی می‌شود. حتما نتایج آن را هم در قالب کنفرانس‌ها و سمینارها پیگیری خواهیم کرد.»

قطب‌بندی واحدهای استان تهران برای جلوگیری از تکثیر بی‌رویه فارغ‌التحصیلان

اما قطب‌بندی دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران هم موضوع دیگری بود که دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس این دانشگاه به آن اشاره کرد و گفت: «واقعیت این است که یکی از دلایل عدم اقبال به آموزش عالی که به نظر ما ناکارآمدی است، رفتار یکسان در حوزه‌های مختلف است. ما در استان تهران واحدها را براساس قطب‌بندی می‌سنجیم. به عنوان مثال اگر در ورامین و جنوب تهران که قطب کشاورزی ما خواهد بود، در آنجا اگر به مهندسی می‌پردازیم، اگر به علوم پایه می‌پردازیم، اگر کشاورزی یا ... همه و همه همسو خواهد شد با محور برنامه‌ها. مثلا واحد تهران شمال که در گذشته به عنوان قطب علوم پایه سرمایه‌گذاری شده بود، مشخص شد که در آنجا علوم پایه را در چارچوب‌های علوم پایه نفت، علوم پایه دارو، علوم پایه دریا، مسائل فضا و جو به صورت کاربردی و مشخص پیگیری کنند و اینطور از تکثیر یکسان و بی‌رویه فارغ‌التحصیلان در استان بپرهیزیم.»

به گفته رئیس دانشگاه آزاد استان تهران اتفاقی که در سطح آموزش عالی افتاده این است که هزاران دانش آموخته با دانش و مهارت یکسان تربیت شده‌اند اما مهارت و تخصص های خاص یک محصول در کشور تربیت نشده‌ است. اما با قطب‌بندی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران موضوعات اساسی هدف قرار می‌گیرند و در کنار برنامه‌های علمی با جهت‌گیری خاصی که همه علوم را در آن جهت تعریف خواهند کرد، به کارآمدسازی نظام آموزش عالی خواهند پرداخت.

او به توانایی‌های دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه آموزش و پژوهش هم اشاره کرد و گفت: «دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه آموزش و پژوهش زیرساخت‌های خوبی دارد اما تا رسیدن به جایگاهی که شایسته این زیرساخت است، فاصله دارد و انشاالله با تلاش همکاران در دانشگاه آزاد این فاصله از بین خواهد رفت. به عنوان مثال دانشگاه تهران چیزی کمتر از 3 هزار هیات علمی دارد، اما در سطح استان دانشگاه آزاد بیش از 5 هزار هیات علمی تمام‌وقت دارد، پس با یک تلاش جدی و یک تحول و باور به وظایف دانشگاهی می‌توان به راحتی جایگاه پژوهشی دانشگاه آزاد استان تهران را به یک جایگاه مناسب در سطح دانشگاه‌های خوب کشور رساند. امکانات زیرساختی خاصی به دور از بروکراسی‌ها وجود دارد و انشاالله با توجهی که به توسعه پژوهش‌هایی که باعث حل مشکلات کشور باشد،. خواهد شد، در آینده نزدیک شاهد ارتقای جایگاه پژوهشی هستیم. در جایگاه آموزشی هم در استان تهران بیش از 330 هزار دانشجو مشغول به تحصیل‌اند که این کمیت گسترده اگر هدفمند و کارآمد به تحصیل بپردازند برای آینده کشور می‌تواند بسیار مفید واقع شود.»

اعلام ظرفیت دوره‌های پسادکتری در آینده نزدیک

طهرانچی گفت: «چشم‌انداز اول برای دانشگاه آزاد اسلامی انتخاب اول این دانشگاه برای جامعه است، می‌خواهیم کانونی انسان‌ساز بسازیم که بتواند مورد استقبال مردم قرار گیرد. ایجاد دفتر استعداد درخشان و توجه به نخبگان در سیاست‌های آتی دانشگاه آزاد اسلامی چه در حوزه دانشجویی و چه در حوزه نخبگانی که در دانشگاه‌ها دیگر هستند، سیاست‌ها و برنامه‌های مهم این دانشگاه برای رسیدن به این تعالی است.»

او از اعلام ظرفیت دوره‌های پسادکتری در دانشگاه آزاد اسلامی در آینده نزدیک خبر داد و گفت: «با اعلام این ظرفیت در آینده نزدیک اقدامی خواهیم کرد تا نخبگان کماکان امکان پژوهش درجه یک در دانشگاه آزاد اسلامی را داشته باشند. چه در استعدادهای درخشان دانشجویی و چه در نخبگانی که به ثمر نشسته‌اند، دانشگاه آزاد اسلامی مبدا و مرجع جذب این افراد خواهد بود، برای اینکه ما می‌خواهیم کیفی‌ترین دانشگاه دنیا باشیم در کنار اینکه بزرگترین دانشگاه دنیا هم هستیم.»

حرکت جدی دانشگاه آزاد اسلامی برای متناسب‌سازی تحصیل و اشتغال

عضو هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: «مردم ایران یکی از بهترین مردم روی کره‌زمین هستند که برای علم ارزش قائل‌اند و هزینه می‌کنند. علت کم‌شدن دانشجو را ناکارآمدی می‌دانیم. در سال 93 مقام معظم رهبری در قالب ابلاغ سیاست‌های علم و فناوری در یک بند با صراحت اعلام کردند متناسب‌سازی تحصیل با اشتغال انجام شود؛ اما از سال 93 تا 96 عملا در حوزه آموزش عالی اتفاقی نیفتاده است. سراغ روزآمد‌کردن رفته‌ایم اما متناسب‌سازی تحصیل با اشتغال فراهم نشده است.»

او افزود: «آن چیزی که دوستان وزارت علوم انجام داده‌اند، به روزسازی و روزآمدسازی است ولی ما در اقدامات خود در دانشگاه آزاد اسلامی کارآمدسازی را ضمیمه خواهیم کرد. مردم ما فهیم و علم‌دوست هستند و اگر ببینند تحصیل در جایی برایشان نافع هست، ، اقبال و استقبال خود را حداکثری خواهند کرد. با امکانات و منابعی که در استان تهران داریم و سیاست‌هایی که در هیات امنا تصویب خواهد شد، به زودی چهره‌ای از آموزش عالی را شاهد خواهیم بود که آن بحث متناسب‌سازی تحصیل با اشتغال به نحو احسن پیش می‌رود و نمایان خواهد شد.»

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان تهران گفت: «متاسفانه در آموزش عالی تا می‌گوییم متناسب‌سازی تحصیل با اشتغال می‌گویند، تربیت تکنسین و فنی‌وحرفه‌ای؛ ما باید کل رشته‌هایمان را کارآمد کنیم چه رشته ادبیات، چه علوم پایه و چه رشته مهندسی؛ مشکل ما این است که در تعداد فارغ‌التحصیلان مهندسی کشور دوم هستیم. در صنعت‌ کشورهای پیشرو هم آمده است که ظرفیت انسانی، سازنده اقتصاد دانش‌بنیان و به فعلیت‌رساندن استعدادهای کشورها است، ولی در کشور ما چنین نیست و علت آن هم این است که حتی رشته مهندسی که برای کار در محیط فراهم شده بود، متاسفانه توجهی به آن نمی‌شود. متاسفانه ما در رشته‌های بسیار جدی خیلی کم متخصص داریم و در رشته‌های بسیار زیادی به تعداد کثیر؛ باید برای اشتغال جوانان فضاسازی کنیم، جمعیت زیادی داریم و می‌توانیم با نگاهی نو به کارکردهای علم در جامعه این نگاه‌ها را تصحیح کنیم. انشالله با سرعت بسیار بالایی در سطح دانشگاه آزاد اسلامی این نگاه را دنبال خواهیم کرد.»

طهرانچی تاکید کرد که عضو هیات علمی بازآموزی نیاز دارد، اینکه برگردد و خودش را دوباره احیا کند؛ او گفت: «دانشگاه آزاد اسلامی در این موارد با شیوه‌هایی مبتنی بر رویکرد متناسب یک دانشگاه خصوصی عمل خواهد کرد. ما با شناخت زیست‌بوم دانشگاه آزاد حتما در ارتقای وضعیت علمی و پژوهشی و ایجاد فرصت‌های متناسب برای فعالیت در سطح دانشگاه آزاد، طراحی‌های لازم را انجام می‌دهیم.»

موضوع آخری که عضو هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی به آن اشاره کرد حوزه بین‌الملل این دانشگاه بود، طهرانچی در این باره گفت: «امروزه دانشگاه‌هایی موفق هستند که بتوانند کارکردشان را در سطحی فراتر از کشور به بروز و ظهور برسانند. ما لازم داریم برند‌های جهانی را برای دانشگاه آزاد کسب کنیم.»

او ادامه داد: «واحدهای دانشگاه آزاد باید به صورت استان به استان برندسازی داشته باشند. متناسب با جذب دانشجویی خارجی همه واحدها باید تک تک برنامه‌ریزی کنند. الزامات جذب دانشجوی خارجی از دانشجوی ایرانی کاملا جدا و متفاوت است. برای دانشجوی خارجی بحث اقامت و خوابگاه و .. را داریم که دانشجوی ایرانی در دانشگاه آزاد برایش تعریف نشده است. کاری که تا الان صورت گرفته است به نظر من خوب بوده ولی لازم و کافی نبوده است. ما یک جهش جدی در تعداد دانشجویان خارجی متکی بر دانشجویان منطقه خواهیم داشت. از طرف دیگر در سطح منطقه حضورمان را جدی خواهیم کرد و ارتباطمان را با کشورهای سرآمد در علم برای جذب دانشی که در آنجا تولید خواهد شد، برقرار می‌کنیم.»

طهرانچی در پایان گفت: «ما در دانشگاه آزاد اسلامی قدرت این را داریم چابک‌تر و بدون دست و پاگیری‌های مرسوم در چارچوب سیاست‌های کلان حرکت کنیم. حضرت آقا خواسته‌اند که اجازه ندهیم پیشرفت علمی کند شود و مسیر علمی را به جد دنبال کنیم. اینها همه اهدافی است که دانشگاه آزاد اسلامی با جدیت دنبال می‌کند و در آینده نقش‌آفرین خواهد بود.»