ساخت سریال موسی(ع) با زبان مخاطب بین‌المللی

به گزارش گروه رسانه های دیگر آنا از جوان، در حالی که کشور همسایه ما در هر سال بیشتر از سال قبل فیلم و سریال صادر می‌کند، اما هنوز نتوانسته‌ایم برای تولید مجموعه‌های تلویزیونی در کشورمان بازار خارجی تعریف کنیم.
ترکیه امسال بیش از 370 میلیون دلار صادرات فیلم و سریال داشته، این رقم در سال گذشته حدود 350 میلیون دلار و سال قبل از آن حدود 300 میلیون دلار بوده است. با نگاهی کوتاه به این ارقام اولین نکته‌ای که به چشم می‌آید، روند رو به رشد صادرات فیلم و سریال ترکیه است. این کشور در افق 2023 می‌خواهد این میزان را به یک میلیارد دلار برساند. نکته وقتی جالب‌تر می‌شود که ترکیه در سال 2010 در همین بخش تنها 10 میلیون دلار صادرات داشته است. ترکیه کشوری که از منافع نفت و گاز تقریباً هیچ بهره‌ای نبرده است، درآمدش را در حوزه صادرات غیرنفتی گسترش داد و فیلم و سریال مجموعه‌ای است که ترکیه در آن برای خود مزیت نسبی تعریف کرده است و ایران نیز یکی از بازارهای هدفی است که شرکت‌های فیلمسازی ترکیه قصد دارند فعالیت‌شان را در آن گسترش دهند.

نظر کارشناسان خارجی درباره همکاری با ایران

اوایل تیرماه، هفتمین بازار فیلم اسلامی در شهر مقدس مشهد برگزار شد. در این بازار شرکت‌های ترکیه‌ای حضور چشمگیری داشتند. آنها هدف از حضور در ایران را ایجاد ارتباط با شبکه‌های صداوسیما و فروش فیلم و سریال به شرکت‌های فعال در حوزه رسانه در ایران عنوان می‌کردند. حسین آتام، مدیرعامل دروک‌مدیا، که در این نمایشگاه حاضر بود به «جوان» می‌گوید: ما با توجه به اینکه در کشورهای اسلامی، موضوعات دینی مورد توجه است، فیلم‌ها، مستندها و سریال‌های دینی را برای پخش به کشورهای مسلمان می‌بریم. تلاش شرکت‌های ترکیه‌ای فعال در حوزه فیلم و سریال در بازار فیلم اسلامی در مقایسه با دیگر کشورهای حاضر در نمایشگاه و حتی شرکت‌های ایرانی قابل‌ملاحظه بود.

در همین بازار وقتی پای همکاری و فروش فیلم‌های ایرانی به دیگر کشورها به میان می‌آمد، کاملاً خلأ یک ارتباط موفق حس می‌شد. مالام لاوالی، مدیر شبکه تلویزیونی «گاسکیا» که شبکه‌ای به زبان هوسایی در کشور نیجر است و بینندگان زیادی در بخش جنوبی این کشور دارد، در گفت‌وگو با «جوان» ضمن انتقاد از اینکه ایران هیچ تلاشی برای ترجمه فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی به زبان «هوسا» که در آفریقا رایج است، انجام نمی‌دهد، آن را باعث عدم ارتباط میان مردم نیجر عنوان می‌کند. لاوالی اما از حضور پررنگ شبکه‌های متعلق به کشور‌های عربی در آفریقا می‌گوید و اینکه آنها توانسته‌اند برای محصولات‌شان بازاریابی خوبی داشته باشند. مدیر شبکه تلویزیونی «گاسکیا» در پاسخ به سؤالی درباره اینکه چطور فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی می‌توانند در نیجر و دیگر کشورهای آفریقایی بازاریابی شوند، تأکید می‌کند: ایران ابتدا باید فرهنگ مردم آفریقا و علایق آنها را مد نظر قرار دهد، وقتی مردم آفریقا ببینند در فیلم‌های ایرانی آنچه دوست دارند مدنظر قرار گرفته است، حتماً سراغ فیلم‌های ایرانی می‌آیند.

علی محمد الزهری، نماینده شبکه «الساحات» کشور یمن نیز که برای بازاریابی مستندهای ساخته شده درباره حملات رژیم سعودی به یمن، به ایران سفر کرده بود، به «جوان» می‌گوید: «ما منتظر ایران هستیم تا سراغ ما بیاید، اما ایرانی‌ها فعالیتی در یمن ندارند». وقتی دلیل حضور نیافتن ایران در بازار رسانه‌های یمن را وضعیت بحرانی این کشور عنوان کردیم، الزهری تأکید کرد که پیش از بروز بحران نیز ایران حضوری در یمن نداشته و به این نکته اشاره داشت که قرار نیست بحران و تجاوز سعودی تا ابد ادامه پیدا کند!
سیدحمید حسینی، رئیس اتحادیه رادیو و تلویزیون عراق، در گفت‌وگو با «جوان» درباره استقبال فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی در کشور عراق، این استقبال را ناشی از این موضوع می‌داند که «بین ایران و عراق از نظر فرهنگی و مذهبی فاصله‌ای نیست و سریال‌های مذهبی ایرانی به همین دلیل در عراق بینندگان زیادی دارد. » به‌رغم پخش چندین سریال ایرانی در شبکه‌های تلویزیونی کشور عراق، رئیس اتحادیه رادیو و تلویزیون عراق، این میزان را ناکافی می‌داند و می‌گوید: آنقدر که ما برای همکاری با شبکه‌های تلویزیونی ایرانی در تولید برنامه‌های مشترک با ایران اصرار و علاقه داریم، از این سو آن طور که انتظار داریم تمایل دیده نمی‌شود. در صورتی که عراقی‌ها فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی را دوست دارند.

دلایل عدم موفقیت ایران در فروش سریال

نظرات مهمان‌های خارجی بازار فیلم اسلامی، نشان‌دهنده نکات مهمی است، از جمله اینکه در تولید سریال‌های تلویزیونی ایرانی، هیچ‌گاه توجه به بازار جهانی نشده و به جز چند سریال مذهبی که توانسته‌اند در کشورهای مسلمان مخاطبان خود را پیدا کنند، هیچ‌کدام از سریال‌های ایرانی توانایی ارتباط با مخاطب خارجی را نداشته‌اند. تلویزیون نتوانسته است در بازارهای جهانی برای مخاطبانی که زبانی غیرانگلیسی یا عربی دارند محصولی را ارائه کند. زیرنویس‌های فعلی سریال‌های ایرانی و دوبله از فارسی به دیگر زبان‌ها اغلب به چند زبان محدود انجام شده که مخاطب جهانی در آنها اشباع است.

فهم برخی سریال‌های ایرانی به دلیل استفاده از دیالوگ‌های ثقیل و ارتباط‌های گنگ میان شخصیت‌های داستان، حتی برای بیننده فارسی زبان داخلی نیز سخت است. نمونه دم دستی این نوع سریال‌ها، مجموعه «زیر پای مادر» است که در ماه رمضان از تلویزیون پخش شد و دیالوگ‌های فیلم برای بیننده‌ها عجیب و غریب بود. در حالی که در سال‌های اخیر، سریال‌های کشور کره جنوبی نشان داده‌اند که می‌توان با یک زیان ساده و یک داستان ساده‌تر، بیننده‌ها را تا بیش از 100 قسمت نیز با سریال و داستان آن همراه کرد و بیننده بدون اینکه دیالوگ‌های سریال اذیتش کند، از دیدن یک سریال دارای قهرمان، لذت ببرد.
شاید هنوز زود باشد که سریال‌های اجتماعی ایرانی بتوانند در مقابل سریال‌های کشورهای ترکیه یا کره جنوبی جایی برای عرض اندام پیدا کنند ولی می‌توانیم برای داشته‌های فعلی‌مان برنامه‌ریزی درستی جهت بازاریابی داشته باشیم. همان طور که پخش سریال‌های تاریخی و مذهبی ایرانی در کشورهای همسایه و به خصوص عراق مخاطبان خوبی دارد، باید از همین مزیت استفاده کرد. تجربه ساخت «مختارنامه» و «یوسف پیامبر» نشان داد که می‌توان روی مجموعه‌های اینچنین سرمایه‌گذاری کرد و آن را به نمونه‌ای برای بازاریابی محصولات ایرانی در بازار‌های منطقه‌ای تبدیل کرد. از هم اکنون باید برای مجموعه «موسی(ع)»، به فکر بازاریابی خارجی بود و حتی اگر شده باید برخی ملاحظات خارجی را در تولید سریال مدنظر قرار داد تا بتوان به وسیله آن ذائقه مشتریان خارجی را به دست آورد.