مصاحبه آزمون دکتری تخصصی دانشگاه آزاد اسلامی ؛ گامی در مسیر کمال

حکایت سال‌های نه‌چندان دور

ادامه تحصیل در مقطع دکتری دغدغه روز و شب نسلی بود که به خاطر محدودیت پذیرش دانشگاه‌های داخل کشور از ورود به آنها باز می‌ماندند. درعین‌حال در گذر زمان، شرایط به‌گونه‌ای پیش می‌رفت که دانشگاه‌های خارجی رفته‌رفته مقصد تحصیل خیل مشتاقان ادامه تحصیل شده بودند. گویی مسیر ادامه تحصیل و دستیابی به مدارج عالی علمی از دانشگاه‌های خارجی می‌گذشت. آن‌هم نه‌فقط دانشگاه‌های اروپایی و کشورهای توسعه‌یافته بلکه در همین نزدیکی ما، کشورهای میانه و جنوب شرق آسیا!

در آن روزها هر بار که کسی قصد سفر می‌کرد انبوه مشکلات گریبانش را می‌گرفت. مشکلاتی که قبل از هر اقدامی بیشتر به‌صورت دغدغه‌های ذهنی نمود پیدا می‌کرد. موضوعاتی که باعث می‌شد اغلب تصمیم‌ها هیچ‌گاه عملی نشوند. کار! بلاتکلیفی خانواده‌ها! هزینه‌های زندگی! رفت‌وآمد! جبران کسری درآمد! مسائل اقامت و اسکان! اعتبار مدرک تحصیلی! و...

در آن روزگار، ادامه تحصیل در مقاطع تحصیلات تکمیلی آرزویی دست‌نیافتنی بود. در این مسیر برخی پای در راه می‌گذاشتند و با تکیه‌ بر شرایط خاص فردی موفق می‌شدند و برخی هم نمی شدند و به هدف نمی رسیدند و در این میان خیل عظیمی هم خط بطلانی بر آرزوها و توانمندی‌های خود کشیده و عطای ادامه تحصیل را به لقای آن بخشیده و قید آن را می‌زدند.

دانشگاه آزاد اسلامی گره‌گشا...

اما امروز باز هم دانشگاه آزاد اسلامی حلال مشکلاتی شد که نسل ما و قبل از ما را درگیر کرده بود. آرزوی ادامه تحصیل در مدارج عالی به مدد این دانشگاه، دست‌یافتنی و دغدغه خروج اهل علم و تبعات جانبی‌اش مرتفع شد.

این روزها مراکز استان‌ها برای نخستین بار شاهد جشن بلوغ واحدهای دانشگاهی خود هستند. امروز در حالی این بلوغ جشن گرفته می‌شود که خیل عظیم مشتاقان علم و تحصیل برای انجام مصاحبه دکتری تخصصی روانه استان‌های مختلف شده‌اند.

در دانشگاه آزاد اسلامی استان سمنان اما، واحد سمنان عهده‌دار این فرآیند حساس شده است. به امید گپ و گفت با داوطلبان حاضر و برای بررسی اوضاع‌ و احوال و در جریان قرار گرفتن از کم و کیف برگزاری، سری به محل مصاحبه آزمون دکتری می‌زنیم.

جو آرام و صمیمی با حضور داوطلبانی که با متانت حاصل از تجربه دوران کار و تحصیل در پشت اتاق‌های مصاحبه به انتظار نشسته‌اند، فضایی متفاوت با حال و هوای سایر مقاطع تحصیلی را به وجود آورده است.

به میانشان می‌رویم تا از کم و کیف برگزاری این دوره از مصاحبه‌ها بپرسیم.

یکی از دعوت‌شدگان که به‌ اتفاق همسر و فرزند نوزادش در گوشه سالن به انتظار نشسته بود به خبرنگار آنــا گفت: «اهل گرگانیم. اینکه آمده‌ایم در یک دانشگاهی مثل واحد سمنان خوب است. اطلاع‌رسانی بسیار عالی و برای اولین بار بود که لحظه‌به‌لحظه از طریق کانال و سایت اخبار و اطلاعات مورد نیازمان را با جزئیات دریافت می‌کردیم. وقتی هم که مراجعه کردیم در آرامش کامل و در فضایی خوب کارمان انجام شد و این باعث شد اعتماد به‌ نفس بیشتری پیدا کنیم.»

رضایتمندی از شرایط میزبانی، اطلاع‌رسانی و برخورد عوامل اجرایی و مصاحبه‌کننده‌ها، وجه اشتراک صحبت‌های همه‌کسانی بود که مورد سوال واقع شدند. اما آنچه ما را بر آن داشت تا نظر افراد شرکت کننده را جویا شویم، میزان رضایت از شیوه برگزاری مصاحبه آزمون دکتری به‌صورت غیرمتمرکز بود.

در جمع چندنفره، خانم جوانی در جواب این سوال که از کجا آمده و برگزاری شیوه غیرمتمرکز را چطور ارزیابی می‌کند، گفت: «از تهران آمده ام. این شیوه اصلا خوب نیست. اگر می‌خواستند مصاحبه‌ها را جدا کنند تعداد دانشگاه‌های مصاحبه‌کننده در تهران را بیشتر می‌کردند. تداخل مصاحبه‌ها زیاد است! صبح یک جا، عصر یک جای دیگر! ضمن اینکه هزینه‌ای هم که برای هر رشته گرایش پرداخت می‌کنیم زیاد است. سال گذشته با یک‌ بار پرداخت، هزینه تمام مصاحبه‌ها محاسبه می‌شد.»

دعوت‌شده‌ای دیگر این‌گونه جواب داد: «راضی نیستم. وضعیت خوبی نیست هم‌زمان در شیراز، اصفهان و اراک و خراسان در 27 رشته گرایش مصاحبه دارم. چطور در همه این‌ها شرکت کنم؟!»

دیگری گفت: «رتبه من 400 است. فکر می‌کنم با همین رتبه در تهران قبول نمی‌شوم. با اینکه در بیرجند هم دعوت به مصاحبه شده‌ام اما به دلیل تداخل نرفتم. در حالی‌ که ممکن است یک نفر با رتبه 2000 در بیرجند قبول شود و این باعث می‌شود حق کسی مثل من که نتوانستم برای مصاحبه به بیرجند بروم، ضایع شود! در شیوه متمرکز، رتبه داوطلب در نظر گرفته می‌شد و در امتیاز مصاحبه تأثیرگذار بود. اما الان به نظر می‌رسد که این‌طور نیست! در عین‌ حال وقتی مصاحبه پراکنده می‌شود این شائبه به وجود می‌آید که اعمال سلیقه راحت‌تر صورت می‌پذیرد و این باعث نگرانی ماست.»

یکی از داوطلبان در همین راستا گفت: «هم خوب بود و هم بد. خوب بود چون با نظم بهتر کارها زودتر انجام شد و خودمان را می‌توانیم ارزیابی کنیم که در کدام استان مصاحبه بهتری داشتیم. اما به این دلیل که برای انجام مصاحبه در بین چند استان مرتب در حال سفریم جدا از خطرات سفر، خیلی خسته‌کننده است. به نظر من اگر بازه زمانی مصاحبه‌ها را اصلاح کنند، بهتر می‌شود.»

در یک جمع دوستانه، داوطلبی با شوخ‌طبعی باب صحبت را باز کرد و گفت: «مارکوپولو شدم! برای 28 استان دعوت به مصاحبه دارم. پرداخت هزینه سنگین 3 میلیونی، مواجه‌شدن با سلایق مختلف استادان مصاحبه‌کننده، تردد زیاد در مسیر و تداخل زمانی مصاحبه‌ها در استان‌های مختلف از مشکلات کار است. به نظرم کلیت‌اش خوب است. اما دریافت هزینه از هر رشته گرایش خیلی زیاد می‌افتد. پیشنهاد می‌کنم با توجه به منطقه بندی که انجام‌ شده، اگر بر اساس منطقه‌ها برنامه‌ریزی شود و به ازای هر منطقه یک هزینه دریافت شود، بهتر است افون بر اینکه با برنامه‌ریزی این امکان فراهم می‌شود که در منطقه تداخل مصاحبه وجود نداشته باشد.»

با دو دانشجوی رشته روانشناسی وارد صحبت شدیم. جواب‌ها جالب‌توجه بودند؛ اولی معتقد بود که این شیوه به دلیل تنوع مصاحبه‌ها و تعدد ترددها استرس مستمری را در پی دارد که سلامت فرد را به مخاطره می‌اندازد. اما دومی که مخالف این نظر بود در پاسخ گفت: اتفاقا بر عکس، اگر فردی در یک مصاحبه به هر دلیلی موفق به کسب نمره لازم نشود طبعا دچار استرس می‌شود. اما چون این فرصت در جایی دیگر قابل تکرار است از میزان استرس فرد کاسته شده و با اطمینان خاطر بیشتری می‌تواند به ارزیابی‌های بعدی امیدوار باشد. در واقع این شیوه فرصت بیشتری را برای اثبات شایستگی‌های علمی در اختیار افراد می‌گذارد که از نظر من به عدالت نزدیک‌تر است.»

افکار و عقاید مختلف و متنوعی گرد هم آمده بودند. گویی این طرح، مخالفان و موافقانی در بین داوطلبان دارد که هرکدام هم دلایل موجهی را برای آن بیان می‌کنند. به نظر می‌رسد اغلب کسانی که از تهران آمده بودند مخالف اجرای طرح غیرمتمرکز مصاحبه‌ها بودند و در مقابل آن‌ها اغلب داوطلبان شهرستانی، نظر مساعدتری نسبت به این فرآیند تازه داشتند. عمده مشکلات هم حول سه محور تداخل زمانی مصاحبه‌ها، ترددهای زیاد و هزینه نامتناسب به ازای هر رشته گرایش می‌چرخید.

رئیس ستاد اجرایی فرآیند آزمون دکتری استان سمنان هم معتقد است: «در برگزاری نخستین دوره مصاحبه‌های نیمه‌متمرکز، تجربه مفیدی به‌دست‌آمده است که می‌تواند در برگزاری دوره‌های بعدی به کار بسته شود.»

بهزاد چهکندی به آنـا گفت: «بر اساس نظرسنجی‌های مستند انجام‌شده، رضایتمندی داوطلبان از سطح قابل قبولی برخوردار است که این نشان از توانایی واحدهای استانی در برگزاری برنامه‌های مهم دانشگاه دارد.»

با امید به اینکه با تجربه به‌ دست‌ آمده، ادامه این روند با رفع نقایص آن، فرصت ادامه تحصیل را برای طالبان آن دوچندان کند.

گزارش: مصطفی فیض