صف جهان مقابل عربستان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، پنجم ژوئن (15 خرداد) بود که به‌دنبال قطع روابط دیپلماتیک چهار کشور عربی با محوریت عربستان سعودی با قطر، بحران منطقه‌ای جدیدی در حوزه خلیج فارس شکل گرفت.

در آغاز عربستان، مصر، امارات و بحرین و در ادامه چندین کشور عربی دیگر از جمله لیبی، یمن، مالدیو، سنگال، موریتانی، چاد، کومور، نیجر و گابن به ادعای حمایت قطر از تروریسم، دوحه را تحریم کردند. دولت اردن نیز 6 ژوئن (16 خرداد) اعلام کرد که سطح مناسبات دیپلماتیک خود را با قطر کاهش داده است.

به‌دنبال این بحران، عربستان و متحدانش همه راه‌های زمینی، دریایی و هوایی خود را با قطر بستند.

دیری نپایید که با افزایش بحران، برخی کشورهای منطقه‌ و جهان که با سیاست عربستان در قبال دولت قطر موافق نبودند، منادی رفع حصر قطر شدند.

همچنین نهادهای بین‌المللی همچون سازمان ملل متحد و سازمان عفو بین‌الملل خواستار حل و فصل بحران دیپلماتیک میان قطر و کشورهای حوزه خلیج فارس با گفت‌وگو شدند.

تقریبا با جلو رفتن بحران قطر بیشتر دولت‌ها و سازمان‌های جهانی مخالف تحریم‌های قطر و محاصره اقتصادی این کشور شدند. ایران در زمره کشورهایی بود که نخستین واکنش‌ها را به بحران منطقه‌ای نشان داد و با این تحریم‌ها مخالفت کرد.

بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در اظهاراتی تاکید کرد افزایش تنش به سود هیچ دولت و ملتی نیست. وی همچنین طرف‌های این ماجرا را به تلاش برای کاهش تنش و بازگرداندن آرامش به منطقه دعوت کرد و راه‌حل مشکلات را گفت‌وگو میان کشورها دانست.

ایران در میان کشورهای منطقه تنها کشور اسلامی حامی قطر نبود. به‌دنبال مواضع قاطعانه جمهوری اسلامی ایران، ترکیه نیز که خروج پایگاه‌های نظامی‌اش از دوحه یکی از شرط‌های 13 گانه عربستان و متحدانش برای عادی‌سازی روابط با قطر بود، به جمع مخالفان تحریم قطر پیوست.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه درخواست‌های 13 گانه عربستان از قطر را ناموجه و نقض حق حاکمیت قطر دانست و در اظهاراتی گفت: «خواسته‌های مخالفان قطر با قوانین بین‌المللی مغایرت دارد، زیرا حق حاکمیت این کشور را پایمال می‌کند.»

پاکستان همواره به‌عنوان متحدی نظامی برای عربستان به‌شمار می‌رود، اما این‌بار مقام‌های این کشور نسبت به بحران قطر واکنشی خلاف انتظار سعودی‌ها داشتند.

نواز شریف، نخست‌وزیر پاکستان در اظهاراتی بدون اعلام حمایت از مواضع سعودی‌ها گفت: «برای پایان تنش میان اعضای شورای همکاری خلیج (فارس) تلاش خواهیم کرد.» بنابراین حتی پاکستان نیز حاضر نشد در محاصره قطر، جانب عربستان را بگیرد.

نباید فراموش کرد که مخالفت با سیاست عربستان در قبال قطر، فقط به کشورهای منطقه خاورمیانه محدود نبود بلکه این موضوع به سایر نقاط جهان نیز تسری پیدا کرد. قدرت‌های جهانی در اروپا و آمریکا از جمله مخالفان گسترش بحران در خاورمیانه بودند. به‌عنوان نمونه جان اف لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه شب گذشته (شنبه) در کنفرانس خبری مشترک با عادل جبیر، وزیر امور خارجه عربستان در جده اعلام کرد: «پیام ما دعوت به حفظ آرامش و رایزنی برای حل بحران با قطر است. باید به توقف حمایت مالی از تروریسم پایبند بود.»

لودریان تصریح کرد: «پاریس با طرف‌های ذی‌ربط در بحران میان کشورهای عرب حوزه خلیج (فارس) در ارتباط است. حل بحران قطر باید میان کشورهای عرب حوزه خلیج (فارس) انجام شود. ما برای کاهش تنش تلاش می‌کنیم تا محیط مناسب گفت‌وگو میان چهار کشور با قطر ایجاد شود و امیدواریم که اقدامات علیه قطر بر غیرنظامیان تاثیری نداشته باشد.»

در راستای تلاش‌های انجام شده برای حل بحران قطر، زیگمار گابریل، وزیر امور خارجه آلمان 12 تیر به عربستان سفر کرده بود. او در این سفر و در کنفرانس خبری مشترک با عادل جبیر، همتای سعودی خود گفت بهترین راه برای حل منازعه میان قطر و چهار کشور عربی دست یافتن به توافقی سراسری در منطقه برای جلوگیری از تامین مالی تروریسم است.

گابریل خواستار گفت‌وگوی جدی برای حل بحران شد و افزود: «این احساس را ندارم که سایر دولت‌های عربی به‌دنبال زیر سوال بردن حاکمیت قطر هستند.»

روسیه نیز به‌عنوان یکی از قدرت‌های منطقه موضعی محتاطانه اتخاذ کرد. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در کنفرانس مطبوعاتی با احمد ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب نقش این اتحادیه را در آرام کردن اوضاع در خاورمیانه و شمال آفریقا ستود و تاکید کرد که این نقش در در دوره اخیر اهمیتش بیشتر شده است.

لاوروف علاوه بر اعلام حمایت از تلاش‌های میانجی‌گرایانه، آمادگی کشورش را برای کمک به بهبود روابط میان کشورهای عربی اعلام کرد.

علاوه بر این، بورس جانسون، وزیر امور خارجه بریتانیا در دیدار با تمیم بن حمد آل‌ثانی، امیر قطر با بیان اینکه امکان اقدام نظامی در بحران خلیج فارس وجود ندارد، گفت: «بریتانیا از میانجی‌گری کویت برای حل بحران میان دوحه و اعراب حمایت می‌کند.»

وی همچنین با ابراز رضایت نداشتن از محاصره قطر تصریح کرد: «امیدواریم تنش‌ها به پایان برسد.»

این مواضع، تنها واکنش‌ها و اعلام مواضع جانبدارانه به سود قطر نیستند. بلکه الجزایر، اتیوپی، گینه، هند، اندونزی، مالزی، مراکش و سودان نیز ازجمله کشورهایی بودند که در بیانیه‌هایی رسمی و در دیدارهای انجام شده میان وزیران امور خارجه و روسای‌جمهوری‌شان با طرف‌های بین‌المللی بر لزوم جلوگیری از افزایش تنش در منطقه و انجام گفت‌وگو تاکید کرده‌اند.

در مجموع، به نظر می‌رسد در حالی که عربستان می‌کوشید تا با افزایش قشار بر قطر بتواند، جهت‌گیری‌های سیاسی خارجی این کشور را به خود همراه کند، اما حالا صف‌بندی‌های جهانی نشان می‌دهد که ارزیابی های ریاض از کشاکش و توازن قدرت منطقه‌ای و جهانی اشتباه از آب درآمده است. اینک شاید توصیف دقیق بحران قطر را بتوان این گونه ارائه کرد: بحرانی که تمام قد در برابر پدپدآورندگانش صف کشیده است.

جدول: کشورهای حامی رفع تحریم‌های قطر