تئاتر ما از یک نسنجیدگی رنج می‌برد/ در بخش میهمان با تئاتر عامه‌پسند روبه‌رو می‌شویم

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، فرهاد مهندس‌پور در نشست خبری گفت: «هروقت هرجا بودم سعی کردم موقعیت را شفاف‌تر کنم، البته وقتی پدیده‌ای شفاف می‌شود، پرسش‌هایی به دنبال دارد. من فکر می‌کردم جشنواره تئاترفجر به چه درد می‌خورد و چرا باید آن را برگزار کنیم. زندگی ما از آیین‌های بی‌معنی پر شده که یکی از آنها می‌تواند جشنواره تئاترفجر باشد، بنابراین ضرورت برپایی آن باید مورد بررسی قرار گیرد چرا که پدیده‌های پیرامون تئاتر، پدیده‌های در حال تغییر هستند. همه‌چیز از جمله رفتارهای اجتماعی تغییر کردند، پس تئاتر هم باید تغییر کنند.»

وی با تاکید بر اینکه اصلاح نکردن، امتیاز نیست، اظهار کرد: ا«صلاح و ارزیابی شرایط و برحسب آن برگزاری جشنواره تئاتر فجر یک امتیاز است. سیستم ارزیابی در تئاتر را نداریم. نهادهای منتقد وجود ندارند و دانشگاه‌ها اظهارنظری نمی‌کنند، از سویی دیگر نیروهایی که باید انتقادکننده باشند، فراخوانده نمی‌شوند. بنابراین ما در همان وضعیت قبل مانده‌ایم. در فاصله 15 تا 20 سال گذشته شاید در سال‌های 84 یا 85 حکمت جشنواره این بود که کارهایی که قرار است در طول سال اجرا شوند، به جشنواره راه یابند و جشنواره تکلیف اجراهای سال بعد را مشخص کند. من به یاد دارم که می‌گفتیم اگر کاری به جشنواره راه نیابد، به اجرای عموم نیز نمی‌رسد. این در حالی است که اکنون برعکس شده، همه کارهایی که تا پیش از این اجرا می‌شدند در جشنواره نیز به اجرا درمی‌آیند و ما کار تازه‌ای نداریم.»

وی افزود: «واقعیت این است که به نظر می‌آید حدمیانه درست‌تر باشد. برای این حد میانه نمی‌توان جست بزرگ داشت. اتفاق خوب 15 سال گذشته افتاده؛ مثل حذف مراحل خواندن نمایشنامه و یا آزمون و خطاها در جشنواره تجربه‌هایی به دنبال داشته که همه اینها مثبت است. من بررسی کردم که کدام بخش‌ها معیار و استاندارد علمی دارد و کدام بخش استاندارد است. کدام‌ها ضرورت اجتماعی برگزاری‌شان را ایجاب می‌کند. در مجموع مشاوره‌ها، به فراخوانی رسیدیم که با بررسی کارشناسان و نظر مهدی شفیعی، مدیر مرکز هنرهای نمایشی تایید شد.»

وی عنوان کرد: «آنچه هویت جشنواره است که به استانداردهای بین‌المللی نزدیک باشد. انتخاب آثار از روی فیلم‌ها کمتر شده تا در سال بعد کلا کنار گذاشته شود. در این دوره انتخاب آثار با مشارکت حداکثری هنرمندان انجام خواهد شد. امسال برای شهرستان‌ها مجبور هستیم از طریق تماشای فیلم آثار را انتخاب کنیم،‌ ولی به سرعت گروه‌های 15 نفره کارهای جشنواره استانی و مرور استان‌ها را بررسی می‌کند.»

وی تاکید کرد: «امسال کارهای خیابانی از طریق فراخوان و یا از طریق جشنواره تئاتر خیابانی مریوان به جشنواره تئاتر فجر راه می‌یابند. همچنین مجموع کارهای دانشجویی با رای داوران تئاتر دانشگاهی انجام می‌شود. بر این اساس جشنواره تئاترفجر مسئولیت‌های خود را به جشنواره‌های دیگر واگذار می‌کند که در این صورت هم آن جشنواره‌ها از اهمیت بالایی برخوردار می‌شوند و هم فشار از روی دبیرخانه کاسته می‌شود.»

تکمیل اپلیکیشن جشنواره

دبیر سی و ششمین جشنواره تئاترفجر گفت: «تعداد بسیار بالایی آثار که مورد داوری قرار می‌گرفت امری غیرانسانی و ناممکن است و این موضوع در حال صدمه زدن به تئاتر کشور ما است و بهتر است با برنامه‌ریزی در مقیاس عامه‌تر و فراگیرتر عمل کنیم. امیدوارم فراخوان جشنواره سال بعد سه هفته آینده منتشر ‌شود. چرا که به نظر من مشکل اینکه جشنواره در تایم یکساله برنامه‌ریزی می‌شده، یکی از مواردی است که مشکلات زیادی به دنبال داشته است. بنابراین اگر الان اقدام کنیم برای بهمن سال بعد دست‌مان باز خواهد بود. همچنین دلیل ضعیف بودن کارهای خارجی فرصت بسیار محدودی است که دبیرخانه برای برنامه‌ریزی و انتخاب آثار دارد.»

وی در بخش دیگری از سخنانش از تکمیل اپلیکیشن جشنواره سخن گفت که باعث برقراری ارتباط و تعامل میان مسئولان جشنواره و شرکت‌کنندگان به شکل راحت‌تر می‌شود.

وی در پاسخ به سوال خبرنگار فرهنگی آنا، مبنی‌بر اینکه فکر می‌کنید در این دوره جشنواره با توجه به تاکیدتان بر کیفیت آثار و مهم نبودن میزان تعداد آثار نمایشی، در بخش بین‌الملل چه تعداد آثار را شاهد خواهیم بود؟ تشریح کرد: «دست بالا 15 کار را بتوانیم دعوت کنیم که شاید به لحاظ فرم، متنوع و تازه باشند. در همه جا یا شیوه‌نامه را انتخاب می‌کنند و یا اجازه می‌دهند تا براساس تغییرات امکان دگرگونی در جشنواره وجود داشته باشد. گاه یک شیوه‌نامه تنظیم می‌شود که هرساله در حال تغییر است و یا در خیلی جاها داشتن قانون اساسی محدوده‌هایی را مشخص می‌کند که طبعا معذوریت‌هایی را به دنبال دارد. به نظر می‌رسد بد نباشد چنین عمل کنیم. اینکه دو روش داریم و هر دو معقول است، درست؛ اما گاه اصرار می‌کنیم که یک نظم‌نامه و پایبندی داشته باشیم، ولی آیا در جایی که نظم‌نامه است ضرورتا پایبندی هم وجود دارد؟ شاید بهتر باشد آیین‌نامه نداشته باشیم و با فراخوان خود را اصلاح کنیم. یا اینکه می‌شود آیین‌نامه وجود داشته باشد، اما ویژگی‌هایی نهادینه شود که روابط و مناسبات‌ ما را بهتر کند. اینکه تعداد بالای افراد تصمیم‌گیرنده باشند، به این دلیل است که وقتی دبیر تصمیم‌گیرنده باشد، همه می‌گویند فلانی می‌خواهد سلیقه خود را اعمال کند، بنابراین ناچارم از میان گونه‌های تئاتری به عنوان دبیر بهترین‌ها را انتخاب کنم که همه بتوانیم با هم اشتباه کنیم تا اینکه مهندس‌پور به تنهایی اشتباه کند. اگر با هم به تشکیک مساعی برسیم که احتمال خطا را در دوره‌های بعدی کم می‌کند، عملکرد بهتری داشته‌ایم. به نظر من رای دادن به اصل مشارکت اجتماعی ما مهم‌تر از نتیجه‌ای است که به آن می‌رسیم.»

مسابقه نمایشنامه‌نویسی در حال گم شدن است

مهندس‌پور درباره حذف بخش نمایشنامه‌نویسی اعلام کرد: «فکر کردم مسابقه نمایشنامه‌نویسی در حال گم شدن است، بنابراین اگر این بخش مهم است باید جای مهم و مخصوصی به آن اختصاص دهیم و ببینیم چه ایرادهایی در این بخش وجود داشته تا آن را برطرف کنیم. جشنواره‌های نمایشنامه‌نویسی در ایران برگزار می‌شود. ما باید ببینیم چه تمایزهایی می‌تواند این بخش با دیگر جشنواره‌ها داشته باشد.»

وی ادامه داد: «سرآغاز درآوردن بخش نمایشنامه‌نویسی از فراخوان جای بد آن و گم شدن آن در میان دیگر برنامه‌ها بود. نسبت ماهوی با فجر ایجاب می‌کرد که از جشنواره فجر بخش نمایشنامه‌نویسی را بیرون آوریم. امیدوار هستم با مشاوره آدم‌های مختلف، صاحبنظر و آشناتر با اهداف و کیفیت مسابقه‌های نمایشنامه‌نویسی به نتیجه بهتری برسیم. بیرون آوردن بخش نمایشنامه‌نویسی از فراخوان به معنای مهم نبودن این بخش نیست، بلکه نمایشنامه‌نویسی بخش مهمی در تئاتر است و می‌تواند ایده‌ها و پیشنهاداتی به کارگردان دهد. ما در وضعیتی نیستیم که بگوییم نمایشنامه مهم نیست؛ بلکه طبق استانداردها که مسابقات نمایشنامه‌نویسی را فستیوال‌ها برگزار نمی‌کنند، باید به نهادها و آکادمی‌هایی واگذار کنیم که به صورت تخصصی به ادبیات می‌پردازند. با برگزاری توسط سازمانی جز جشنواره تئاتر فجر به نتایج بهتری می‌رسیم.»

او درخصوص بخش به علاوه فجر نیز عنوان کرد: «به وجود آوردن چنین بخشی ایده درخشانی است،‌ ولی اگر بخواهیم آن را حذف کنیم آه از نهاد سعید اسدی بالا می‌رود و به نظر من هم ایجاد این بخش کار تزئینی نبوده، بلکه مسئولان دوره‌های قبل می‌خواستند مشارکت بخش‌خصوصی را بالا ببرند. جدای از بخش به علاوه فجر می‌کنیم که چطور به تئاترهای خصوصی باید کمک کنیم که از پای نیفتند. ما فعلا در ارزیابی کمیت باید به حداقل‌هایی که رسیدیم توجه کنیم و آنها را نگه داریم. در این راه باید فرآیندها را اصلاح نماییم.»

در بخش میهمان به تئاترهای خصوصی مراجعه خواهیم کرد و کارهایی که حمایت می‌کنیم را مطرح خواهیم کرد تا در سالن‌های خصوصی اجرا شود. به نظر می‌آید مدیران تماشاخانه‌ها از اهمیت و تشخیص بیشتری برخوردار می‌شوند؛ بنابراین باید نهادینه شوند، چرا که جایگاه‌شان بسیار مهم است.

اگر دست من بود جشنواره را کوچک می‌کردم

مهندس‌پور درباره حذف بخش تئاتر خیابانی نیز اعلام کرد: «اگر دست من بود جشنواره را کوچک می‌کردم. از شلوغ کردن خوشم نمی‌آید، نمی‌دانم چرا همه دوست دارند که جشنواره شلوغ باشد. مشکل جشنواره این است که صورت مردمی ندارد و مشکل تئاتر مشکل جدی‌تر است. باید به صورت کلان مشکلات را بررسی کرد و جشنواره نمی‌تواند مسئول همه جزئیات تئاتر ایران باشد. مسائل ما در تئاتر زیاد است و فکر می‌کنیم همه انتظارات را جشنواره تئاتر فجر برآورده کند، در حالی که این‌گونه نیست. باید به ما بربخورد که آیا جشنواره تئاتر فجر می‌تواند این انتظارات را برآورده کند یا نه؟ این میزان بار واقعی نیست. آنقدر که امور را کانالیزه می‌کنیم،‌ مانع تئاتر می‌شویم. ما باید کانال‌ها را برداریم؛ اگر تئاتر خیابانی اجرا می‌شود و تعدادش کم است، به جای اینکه انتظار داشته باشیم که در قالب جشنواره باشد، باید کاری کنیم که تعداد اجراها بیشتر شود. »

این شأنیت‌ را نداریم که برای تمام تئاتر ایران و تمام گونه‌هایش تاثیرگذار باشیم

وی اضافه کرد: «باید نقش آقابالاسری مرکز هنرهای نمایشی و جشنواره تئاتر فجر را از آن بگیریم. خوب است منطقی باشیم و به این توجه کنیم که چرا باید مدل‌های غلط را ادامه دهیم. به نظر می‌رسد نقش و جایگاه جشنواره را تغییر دهیم. ما این شأنیت‌ را نداریم که برای تمام تئاتر ایران و تمام گونه‌هایش تاثیرگذار باشیم. ما در تمام نهادها باید تصمیم بگیریم که یکسری کارها را انجام ندهیم تا آنچه درست است را با قدرت بیشتر اجرایی کنیم. من از اعتراض نمی‌ترسم چرا که معتقدم ما باید خود را به عقلانیت دعوت کنیم، باید کاری کنیم که کار سامان پیدا کند و به جای تصمیم‌گیرنده کردن خود، تصمیم‌گیری‌ها را به جشنواره‌های دیگر تفویض کنیم. ما نه می‌توانیم این دقت و این انرژی را داشته باشیم که تمام کارها را به شکل اصولی و دقیق بررسی کنیم و نه هیچ‌گونه خطا و خللی در ارزیابی‌مان راه ندهیم، بنابراین پیشنهادمان این است که جشنواره را حدالمقدور کوچک کنیم تا دیدن آن بهتر شود.»

وی تاکید کرد: «تمام جشنواره‌های دنیا، جشنواره‌های آرامی هستند و در هیچ‌جا برای 400 صندلی،‌ 800 بلیت به فروش نمی‌رسد. اینجا تئاتر است و بده بستان اجتماعی در حال انجام است. نباید شلوغ کنیم. ما باید شکیبا باشیم. تئاتر ما از یک نسنجیدگی رنج می‌برد و نسبت به آنچه از ما سر می‌زند ارزیابی نداریم.»

برای بخش میهمان ایده‌هایی داریم که نزدیک به تئاتر عامه پسند است

وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش بیان کرد: «تعداد جایزه‌ها کم شده و امیدوارم کم و کمتر هم شود. به نظر می‌رسد کم شدن آن بهتر از نبودن جایزه است. چرا که می‌تواند نقش تشویقی و حمایتی داشته باشد. ما می‌خواهیم در بخش محیطی که بخشی تازه‌تاسیس است، داوری توسط گروه‌ها انجام شود و آثار مورد حمایت قرار گیرند. یکی از راه‌های حمایت از تماشاخانه‌ها این است که بپرسیم چه کارهایی دارید و از میان آنها انتخاب کنیم. البته ما برای بخش میهمان نیز ایده‌هایی داریم که کمی با انواع تئاترهایمان فرق دارد و به تئاتر عامه‌پسند نزدیک‌تر است.»

وی درباره بودجه جشنواره نیز تشریح کرد: «در سال 83 که دبیر جشنواره بودم 620میلیون و در سال بعد یک میلیارد و 200 میلیون بودجه به جشنواره اختصاص یافت. کاری که من کردم این بود که برخی از خرج‌هایی که می‌شد را محدود کنم. در این صورت با کمی افزایش بودجه می‌توانیم به خوبی کار کنیم، چرا که بودجه جشنواره بودجه کمی نیست. از سوی دیگر، هیات‌های بازخوان که کلی دستمزد می‌گرفتند در این دوره همکاری ندارند و ما می‌توانیم این پول را به استان‌ها و یا گروه‌ها اختصاص دهیم، پس با کوتاه شدن فرآیندها می‌توان بودجه را به شکل بهتری خرج کرد.»