«خلّاقیت در پژوهش» به کمک مرکز تحقیقات آمد؛
چرا سهم زنان از قصه‌های دفاع مقدسی کم است؟
جنگ در همه جای دنیا یک امر مردانه است! این را بارها در ظاهر هر جنگی در هر جای دنیا دیده‌ایم و در انتها به بزرگمردان این راه که برای حفظ جان و مال هموطنانشان جنگیده‌اند، افتخار کرده‌ایم؛ اما حضور زنان در جنگ یک امر غیر قابل انکار است که متاسفانه در روایت‌ها به درستی به آن پرداخته نمی‌شود. هرچند این روزها کارگردان سینمای ایران به این بخش توجه کرده‌اند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، هیچوقت هیچ کسی این بزرگواری و از خودگذشتگی مردان را نادیده نگرفته است و همیشه در همه جا از مردان جنگ به بزرگی یاد کرده‌ایم. اما فارغ از نگاه مردانه به جنگ و فضای مردانه آن، در بطن ماجرا همیشه بوده‌اند زنانی که خود را برای پایداری و مقاومت به آب و آتش زده‌اند و پشت مردانشان ایستاده‌اند، شاید اگر آن‌ها نبودند این دفاع و پاسداری معنای امروزی خود را نداشت.
سال‌ها است که جنگ‌های تلخ در همه جای دنیا تبدیل به روایت‌های مختلف شده و از آن فیلم ساخته شده است. این قاعده از سینمای ایران و با وجود 8 سال جنگ تحمیلی و دفاع مقدس مستثنی نیست.
از همان اواسط جنگ یعنی در دهه 60 فیلمسازان، مشکلات و مبارزات مردم کشور در این سال‌ها را در گونه‌های مختلف به روایت تصویر درآورده‌اند؛ اما نکته‌ای که قابل توجه است نقش زنان در این روایت‌ها است چرا که در ابتدا تصویری از زنان و حمایت و پاسداری آن‌ها به شکل امروزی در فیلم‌های دفاع مقدسی دیده نمی‌شد؛ اما امروزه نقش زن در سینمای ایران رو به پیشرفت است.
شاید بتوان گفت نخستین فیلمی که تا حدودی به نقش زنان در سینمای جنگ پرداخت، فیلم سینمایی «برج مینو» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا بود، حاتمی‌کیایی که تا آن زمان در فیلم‌های درخشانی چون «دیده‌بان»، «از کرخه تا راین» و «بوی پیراهن یوسف» وضعیت درد و رنج مردان جنگ را به خوبی به تصویر کشیده بود حالا در «برج مینو» از داستان زندگی «مینو» می‌گوید که چگونه با مشکلات همسرش که همرزم برادر شهید شده او بوده، دسته و پنجه نرم می‌کند.
متاسفانه تا سال‌ها بعد از «برج مینو»، هیچ فیلمسازی به زنان و قدرت تاثیرگذاری آن‌ها در این زمینه نپرداخت. تا اینکه رخشان بنی‌اعتماد به خاطر روحیه زنانه‌اش فیلم سینمایی «گیلانه» را ساخت و توانست به دشواری‌های زنان در جنگ دفاع مقدس بپردازد. «گیلانه» فیلمی که نگاهی به اوایل جنگ و دوران پس از جنگ دارد. عشق گیلانه به پسرش که در جنگ قطع نخاع شده است نمونه بارز حضور زنان در این ایام است.
بعد از بنی‌اعتماد، کسی که جرات و جسارت پرداخت به این موضوع را داشت نرگس آبیار بود. ساخت فیلم سینمایی «شیار 143» توسط او از همان فیلم‌هایی است که با یک نگاه کاملا زنانه ساخته شد. فیلمی که روایت روزهای سخت و تلخ مادری را به تصویر می‌کشد که در نبود پسر به جبهه رفته‌اش برای آمدنش لحظه‌شماری می‌کند.
پس از نرگس آبیار انگار فیلمسازان زن جرات پرداختن به فضای زنانه جنگ را پیدا کردند، با وجود اینکه تا پیش از آن فیلمسازی چون انسیه شاه‌حسینی به جنگ پرداخته بود اما حضور زن در فیلم‌هایش کمرنگ بود. در همین زمینه منیر قیدی با ساخت «ویلایی‌ها» وارد این ماجرا شد و زندگی خانواده‌هایی را به تصویر کشید که در نبود پسر و همسر و پدرشان چگونه روزگار می‌گذرانند.
عبدالله باکیده: یک فیلم بسازیم اما ماندگار!
اما نکته‌ای که در این جا می‌خواهیم به آن بپردازیم، سهم زنان در سینمای جنگ و نوع روایت فیلمسازان از زنان در فیلم‌هایشان است. در همین زمینه، عبدالله باکیده؛ نویسنده و کارگردان در خصوص ورود ژانر دفاع مقدس به سینما، عنوان کرد: در سینمای دفاع مقدس در ابتدا به دلیل جنگ مستقیم و رو در رو با دشمن خیلی از افراد، عملا پرداختی به آن نشد. اما بعد از پذیرش قطعنامه کم کم سینماگران به فکر حضور خانواده‌ها در جنگ افتادند.
وی ادامه داد: فیلم‌های زیادی ساخته شده که به نقش بانوان در زمان 8 ساله دفاع مقدس و بعد از آن یعنی دورانی که با برگشت آزاده‌ها و پیدا شدن اجساد شهدا بود، پرداخته است. فیلمسازان بهتری هم آمدند که نوع نگاهشان با زن امروزی تطبیق پیدا کرد و توانسته‌اند تصویر زن را در جنگ به خوبی به تصویر بکشند.
باکیده افزود: اما اگر همه فیلم‌های این حوزه را با هم جمع کنیم هنوز فیلمی را نداریم که به خوبی لحظه انتظار مادر، همسر، خواهر و یا فرزند را به تصویر بکشد چرا که هر زمان که فیلمسازان قدم در این راه گذاشته‌اند پر از شعار و نگاه‌های تک بعدی بوده‌اند و به این موضوع توجه نشده که نفس خود زن در این ماجرا و در این مدت چگونه بوده است. متاسفانه به این موضوعات آن طور که باید به آن توجه نمی‌شود.
این کارگردان با اشاره به اینکه در این گونه تولیدات بحث کمیت مطرح نیست، بیان کرد: در همه جای دنیا هم، همینگونه بوده است. راجع به موضوعات مختلف حتما نباید هزار فیلم تولید شود، می‌توان به تعداد انگشتان دست تولید کرد اما تولیداتی که در سینما ماندگار باقی بمانند. کافی است که سالی یک فیلم در این موضوع تولید شود اما به درستی و با پرداخت دقیق تا ماندگار باشد.
حمید بهمنی: فیلمسازان زنان جنگ را به خوبی نمی‌شناسند
در ادامه حمید بهمنی، کارگردان سینما نیز در این خصوص بیان کرد: کار تحقیق و پژوهش در این زمینه به خوبی انجام نمی‌شود و زمانی که پژوهش به درستی صورت نگیرد جرات فیلمسازان برای تولید نیز کم می‌شود.
وی افزود: همینطور فیلمسازان با هزینه بالا و سختی کار فراوان به تولید آثاری می‌پردازند که علنا از آن‌ها حمایت نشده است. فیلم آپارتمانی را راحت می‌توانیم تولید کنیم اما سینمای جنگ خیلی سخت و دشوار است شاید این یکی از دلایلی است که می‌توان به آن اشاره کرد و گفت به این دلیل تولید در سینمای دفاع مقدس کم است.
بهمنی ادامه داد: اما در دید دیگر شاید بتوان گفت هنوز فیلمساز و یا نویسنده‌ای نتوانسته زنان جنگ را به خوبی بشناسد تا با استفاده از آن شناخت بتواند در فیلمنامه‌هایش تصویر زن رنج دیده دوران جنگ را به خوبی به تصویر بکشد. در سینمای ایران بسیار جای زنان در دفاع مقدس خالی است و باید بیشتر در این زمینه رسیدگی شود و فیلم‌های بیشتری تولید شود.
انتهای پیام/
دایرةالمعارف دانشبنیانها ۹۶؛
