داعش بدون دولت هم داعش است

اول- داعش از بستر فکری و اندیشگی مشخصی تغذیه می‌کند و تا زمانی که آن اندیشه در میان اهل سنت طرفدارانی دارد، تداوم این جریان را باید انتظار داشت. جریان سلفی‌گیری حاصل مبارزات سیدجمال‌الدین اسدآبادی و عبده و کواکبی و رشیدرضا و سیدقطب و محمد قطب است و صدها و هزاران جلد کتاب و نوشته از پشتوانه‌های نظری این جریان محسوب می‌شود. این جریان با شعار بازگشت به اسلام و سیره و سنت سلف صالح در میان مسلمانان طرفداران زیادی دارد. جریان سلفی‌گری وقتی با وهابیت سعودی پیوند خورد، تکفیری شد و وقتی از جریان‌های جهادی مصر اثر پذیرفت، وارد جنگ مسلحانه و تلاش برای تشکیل دولت اسلامی شد. این جریان «سلفی تکفیری جهادی» بخشی از جریان سلفی‌گری در درون جامعه اهل سنت را تشکیل می‌دهد اما هواداران این جریان دارای انگیزه اعتقادی و عملیاتی بالایی هستند و به همین دلیل از فرصت ایجاد شده در عراق، سوریه، لیبی، افغانستان، یمن و دیگر کشورها بهره بردند تا بتوانند تمامی جهان اسلام را تحت تاثیر قرار بدهند. به نظر می‌رسد این جریان با همین مدل فکری و رفتاری در جهان اسلام باقی خواهد ماند و به عنوان یک جریان قدرتمند حضورش را باید جدی گرفت.
دوم- شکست نظامی در عراق و سوریه برای این جریان محتمل بود و قبلا هم تلاش‌های مشابه در کشورهای دیگر بی‌جواب مانده بود. بعید است این جریان از نظر نظامی محو شود بلکه تلاش خواهد کرد در هر جایی که میسر است و در هر کشوری که این امکان فراهم شود، جریان سلفی تکفیری جهادی به صورت نظامی هم ظهور کند و دوباره مناطقی را در اشغال خود درآورد.
سوم- آنچه از این پس باید انتظار داشت تبدیل جریان نظامی داعش به یک جریان تروریستی خاص در تمامی کشورهای اسلامی است. آنان درباره علل شکست نظامی خود در عراق و سوریه بررسی و مطالعه خواهند کرد و هر کشور و دولتی را که در آن شکست موثر بدانند، به زعم خود مورد مجازات قرار خواهند داد. طبعا انجام کارهای ایذایی و انفجار در معابر عمومی و ترور مقامات دولت‌ها و مسوولان و حتی مردم مخالف برای این جریان خیلی سخت نخواهد بود زیرا هم در میان این جریان به اندازه کافی افراد با انگیزه حضور دارند و هم توجیه برای اینگونه اقدامات نظامی ایذایی را ممکن باید دانست.
چهارم- مقابله نظامی با داعش اگر تمام شده باشد، مبارزه فکری و اجتماعی تازه آغاز شده است. کشورهایی که با داعش مساله داشتند از این پس باید خود را برای این مبارزه تجهیز کنند.