آب هست ولی...

سهیلا گلی‌زاده، خبرنگار گروه اقتصادی- هفته نخست تیرماه هم زمان با شروع فصل تابستان، هفته صرفه جویی در مصرف آب نام گذاری شده است. اهمیت این هفته با توجه به خشکسالی‌های پی‌درپی در کشور برای فرهنگ‌سازی در جهت مصرف بهینه آب بسیار دارای اهمیت و ضرورت است.

کم‌آبی واژه آشنا و پرتکرار طی سال‌های اخیر است و اغلب مقامات و مسئولان وزارت نیرو و سایر بخش‌های دیگر درگیر با مسئله آب همواره بر اهمیت صرفه‌جویی در مصرف آب تاکید کرده‌اند اما آمارها در این بخش در مقایسه با استاندارهای جهانی رقمی چندان جالب و قابل قبولی نیست.

بر اساس استانداردهای جهانی هر فرد در طول شبانه‌روز 150 لیتر آب مصرف می‌کند اما این رقم در برخی شهرهای ایران به 240 لیتر می‌رسد. بخش تامل‌برانگیز‌تر ماجرا این است که هر شهروند پایتخت‌نشین چهار برابر استاندارد جهانی یعنی چیزی معادل 600 لیتر آب در شبانه‌روز به مصرف می‌رساند و این رقم برای کشوری که اقلیم خشک دارد و بیش از یک دهه در خشکسالی به سر می‌برد، جای تامل دارد.

مصرف بی‌رویه و برداشت‌های بیش از توان و قابلیت اکولوژیک سفره‌های آب زیر زمینی موجب شده تا در برخی نقاط کشور شاهد فرونشست‌‌هایی باشیم که از جمله آن می‌توان به دشت ورامین اشاره کرد. فرونشست زمین در سطح دشت‌های ورامین سالانه به 16 سانتی‌متر می‌رسد در حالی که هر سال یک متر و 30 سانتی‌متر هم از سطح آب‌های زیرزمینی کم می‌شود.

با این روال میزان دشت‌های ممنوعه در کشور آمار بالایی داشته و روز به روز هم به شیب آن اضافه می‌شود. دشت‌های ممنوعه نه بدان معنی که کسی حق ورود به این منطقه را ندارد بلکه بدین معنی که میزان برداشت آب‌های زیرزمینی در این مناطق از میزان آب تجدیدشونده بالاتر است و بدین ترتیب سیاست اعلام ممنوعه بودن دشت در پیش گرفته می‌شود تا شاید بتوان با جلوگیری از حفر چاه عمیق، نیمه عمیق و احداث قنات یا هر گونه افزایش بهره‌برداری از منابع آبی از فجایع زیست‌محیطی بیش‌تر جلوگیری کرد.

البته آمارهای مربوط به دشت‌های ممنوعه نشان می‌دهد که تعداد این نقاط طی دهه‌های اخیر با شیب بسیار زیادی افزایش یافته است. تعداد دشت‌های ممنوعه در کشور از سال 47 تا 93 یعنی در گذر 46 سال از 15 دشت به 320 دشت رسیده و به عبارت دیگر تعداد دشت‌های ممنوعه کشور 21 برابر شده است که متاسفانه هنوز هم گاهی شنیده می‌شود دشتی جدید به فهرست ممنوعه وارد شده است.

اما صرف‌نظر از بحث فرونشست‌ها و دشت‌های ممنوعه، موضوع تامین آب شرب و بهداشتی از دیگر دغدغه‌ها در وضعیت خشکسالی محسوب می شود. بر اساس آمارها اکنون 6 کلانشهر اصفهان، بوشهر، بندرعباس، شیراز، کرمان و مشهد و 289 شهر کشور در معرض تنش آبی قرار دارند و طی سال‌های اخیر رقمی معادل 6 تا 7 هزار روستا به فراخور فصل سرد و گرم با تانکر آبرسانی می‌شوند که البته با تحقق وعده رئیس جمهوری در همایش ملی اقتصاد مقاومتی و توسعه روستایی در نوزدهم فروردین ماه درباره اختصاص از 2 هزار و 200 میلیارد تومان اعتبار برای آب روستایی، در سال 97 آبرسانی به همه روستاهای کشور تکمیل خواهد شد و بدین ترتیب آبرسانی با تانکر در روستاهای کشور به طور کامل حذف می‌شود.

از طرفی سند ملی آب نیز با دستور وزیر نیرو تدوین شده که بر اساس آن میزان تاب‌آوری منابع آبی کشور تعیین شده است. طبق برنامه ریزی وزارت نیرو، میزان مصرف آب در کشور باید از یکصد میلیارد مترمکعب به ۸۹ میلیارد مترمکعب کاهش یابد و حقابه زیست محیطی نیز دریافت شود.

بدین ترتیب مصرف بهینه آب باید مهم‌ترین رویکرد در چنین شرایطی باشد که البته مقامات وزارت نیرو همواره بر آن تاکید دارند. گذر از پیک مصرف و سپری کردن فصول تابستان هم که جای خود را دارد و با بالا رفتن آمارها در مصرف آب در این چند ماه سال، توصیه‌ها در این باره هم شدت بیش‌تری می‌گیرد.

با توجه به اینکه سال 95 سال آبی خشکی محسوب می‌شود بنابراین تابستان 96 شرایط ویژه‌ای دارد. این در حالی است که گزارش‌های شرکت مدیریت منابع آب ایران هم نشان می‌دهد که میزان بارندگی ها در سال آبی جاری نسبت به دوره مشابه سال گذشته به میزان 3 درصد کاهش داشته است.

وزیر نیرو در تازه‌ترین اظهارات خود درباره گذر از پیک تابستان و احتمال افت فشار و جیره‌بندی آب اعلام کرده در صورتی که مردم برای کاهش میزان مصرف آب همکاری کنند مشکلی برای تامین آب فصل تابستان شهرها وجود نخواهد داشت اما در غیر این صورت قطعی آب محتمل است.

این در شرایطی است که بر اساس اطلاعات دریافتی از ایستگاه‌های باران‌سنجی ارتفاع کل ریزش های جوی از اول مهر 1395 تا روز گذشته ششم تیرماه بیش از 223 میلیمتر بوده که نسبت به سال آبی گذشته 3 درصد کاهش و نسبت به میانگین دوره‌های مشابه 48 سال اخیر که 229 میلیمتر بوده نیز 3 درصد کاهش را نشان می‌دهد.

از طرفی سازمان هواشناسی پیش‌بینی کرده که دمای هوا در ماه‌های تیر، مرداد و شهریور به میزان 0.5 تا 1.5 درجه سانتیگراد افزایش خواهد یافت و این به معنای افزایش میزان مصرف آب است که در صورت عدم رعایت الگوی مصرف و کاهش میزان مصرف شبانه‌روزی می‌تواند به جیره‌بندی و حتی قطعی آب هم برسد. بدین ترتیب باید مصرف بهینه با توجه به میزان بارندگی‌ها، جریان‌های سطحی و حجم سدهای کشور مورد توجه شهروندان قرار گیرد چرا که آب هست، ولی کم است...