فطره میهمان، کارگران و بیماران بستری در بیمارستان بر عهده کیست؟

به گزارش خبرگزاری آنا، خبرگزاری حوزه به مناسبت فرا رسیدن عید سعید فطر استفتاءهایی از رهبر معظم انقلاب و فتواهای چند تن از مراجع عظام تقلید درباره زکات فطره را منتشر کرد.

آیت‌الله العظمی خامنه‌ای

* پدرى که زکات فطره نمى‌دهد، تکلیف زن و فرزند او چه مى‌‌شود؟

- بر آنان تکلیفى نیست و لازم نیست فطره بدهند.

* اگر زن به جهت نیاز شوهر، در تأمین مخارج زندگى کمک کند؛ چه کسى باید زکات فطره آنها را بدهد؟

- اگر زن نان‏خور شوهر محسوب شود، باید شوهر در صورت توانایى، زکات فطره خود و همسرش را بدهد و اگر زن نان‏خور شوهر و کس دیگرى نباشد، باید خودش زکات فطره‏اش را بدهد.

* زنى که از تمکین شوهر خود دارى مى‌کند، آیا زکات فطره او از شوهرش برداشته مى‌شود؟

- خیر، باید شوهرش زکات فطره او را بدهد؛ مگر آنکه نان خور شخص دیگرى باشد.

* میهمانی که فقط شب عید فطر به خانه انسان بیاید، تکلیف فطره‏اش چه می‌‏شود؟

- فطره او بر عهده صاحب خانه نیست.

* اگر میهمان فطره خودش را بدهد، آیا از عهده صاحب خانه ساقط می‌شود؟

- در فرضی که نان خور محسوب شود اگر با اجازه صاحب خانه و از طرف او فطره خودش را بدهد، از عهده میزبان ساقط می‌‌شود.

* اگر انسان شب عید فطر میهمان داشته باشد و صبح متوجه شود که عید بوده؛ آیا فطره آنها بر او واجب است؟

- ناآگاهی از رؤیت هلال، تأثیری در حکم پرداخت فطره ندارد لکن گذشت که فطره میهمان یک شبه بر عهده خودش است.

* آیا پرداخت زکات فطره بر کسی که توان مالی ندارد، واجب است؟

- اگر فقیر باشد، زکات فطره بر او واجب نیست و اگر سه کیلو گندم و مانند آن و یا قیمت آنها را دارد، مستحب است آن را به عنوان زکات فطره بدهد و چنانچه افرادی تحت تکفل دارد، می‏‌تواند آن را به قصد فطره، بین نفرات خانواده دست گردان کنند و بهتر است نفر آخر، آن را به کسی بدهد که از خودشان نباشد.

* زکات فطره را باید از قوت متعارف داد، یا قوت شرعی؟

- اگر از گندم، جو، خرما، برنج و مانند اینها داده شود، کفایت می‏کند و منحصر به قوت غالب نیست .

* مقدار فطره چقدر است؟

- شخص باید برای خودش و کسانی که نان خور او محسوب می‏شوند، برای هر نفر سه کیلو از خوراک مردم (مانند گندم، جو، خرما، کشمش، برنج، ذرت و یا مانند اینها) و یا پول یکی از آنها را به مستحق بدهد .

* اگر شخص فطره را کنار بگذارد، می‏تواند از آن استفاده کند و بعد به جای آن مال دیگری بگذارد؟

- خیر، باید همان را که کنار گذاشته، برای فطره بدهد.

* زمان کنار گذاشتن فطره و پرداخت آن چه موقع است؟

بعد از اثبات حلول ماه شوال می‌تواند آن را کنار بگذارد اگر نماز عید فطر می‏خواند، بنابر احتیاط واجب باید پیش از نماز پرداخت کند یا کنار بگذارد و اگر نماز عید نمی‏خواند، تا ظهر روز عید فطر مهلت دارد.

* آیا جایز است پیش از ماه رمضان، فطره را به فقیر داد؟

- خیر، کفایت نمی‌‏کند؛ ولی می‌‏تواند آن را به عنوان قرض به او بدهد و در روز عید فطر، طلب خود را بابت فطره حساب کند.

* آیا جایز است زکات فطره را در شهر دیگری بدهیم؟

- اگر در محل و شهر خودش مستحق پیدا نشود، می‏تواند آن را به شهر دیگری ببرد.

* فتواهای آیات صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، وحید خراسانی، سیستانی و مظاهری

مسأله 2145: کسى که موقع غروب شب عید فطر، بالغ، عاقل و هشیار است، فقیر و برده ی دیگرى نیست، باید براى خودش و کسانى که نان خور او هستند، هر نفرى یک صاع، که تقریبا سه کیلوست، گندم ، یا جو، یا خرما، یا کشمش، یا برنج یا ذرّت و یا مانند آن را به مستحق بدهد و اگر پول یکى از اینها را بدهد کافى است.

1-آیت‌الله صافی: بنابراحتیاط برکسی که موقع مغرب ماه شوال باشد نیز واجب است.

2- آیت‌الله سیستانی: احتیاط لازم آن است که از غذاهایی که درشهرش معمول نیست ندهد هرچند گندم، جو، کشمش و یا خرما باشد.

مسأله 2146: کسى که مخارج سال خود و عیالاتش را ندارد و کسبى نیز ندارد که بتواند مخارج سال خود و عیالاتش را بگذراند، فقیر است و دادن زکات فطره بر او واجب نیست.

1- آیت‌الله مظاهری: زکاه فطره مهمان برمیزبان واجب نیست خواه با رضایت آمده باشد یا بدون رضایت ،پیش ازغروب آمده باشد یا بعد ازغروب

مسأله 2147: انسان باید فطره کسانى که در غروب شب عید فطر، نان خور او حساب مى‌شوند بدهد، کوچک باشند یا بزرگ، مسلمان باشند یا کافر، دادن خرج آنان بر او واجب باشد یا نه، در شهر خود او باشند یا در شهرى دیگر.

مسأله 2149: فطره مهمانى که پیش از غروب شب عید فطر با رضایت صاحبخانه وارد شده و در موقع هلال شوال آنجا بوده، بر صاحب خانه واجب است.

مسأله 2150: فطره مهمانى که پیش از غروب شب عید فطر، بدون رضایت صاحبخانه وارد می‌شود و مدتى نزد او مى‌ماند، بنا بر احتیاط، واجب است و همچنین است فطره کسى که انسان مجبور شده است خرجى او را بدهد.

1- آیت‌الله وحید خراسانی خراسانی: بنابراحتیاط واجب فطره‌اش را هم خودش بدهد وهم میزبانش وهمین امر درمورد کسی که انسان مجبور شده است خرجى او را بدهد رعایت شود.

مسأله 2151: فطره مهمانى که بعد از غروب شب عید فطر وارد مى شود، بر صاحبخانه واجب نیست، اگرچه پیش از غروب او را دعوت کرده باشد و در خانه او نیز افطار کند.

مسأله 2156: کسى که فقط به اندازه یک صاع، که تقریبا سه کیلوست، گندم و مانند آن دارد، مستحب است، زکات فطره بدهد. و چنانچه عیالاتى داشته باشد و بخواهد فطره آنها را نیز بدهد مى تواند به قصد فطره، آن یک صاع را به یکى از عیالاتش بدهد و او نیز به همین قصد به دیگرى بدهد و همچنین تا به نفر آخر برسد و بهتر است نفر آخر، چیزى را که مى گیرد به کسى بدهد که از خودشان نباشد و اگر یکى از آنها صغیر باشد، ولىّ او به جاى او مى گیرد. و بنا بر احتیاط مستحب چیزى را که براى صغیر گرفته، به کسى ندهد.

1- آیت‌الله وحید خراسانی: و بنا بر احتیاط واجب چیزى را که براى صغیر گرفته، به کسى ندهد.

مسأله 2159: کسى که دیگرى باید فطره او را بدهد، واجب نیست فطره خود را بدهد.

مسأله 2160: اگر فطره انسان بر کسى واجب باشد و او فطره را ندهد، بر خود انسان، واجب نمىشود.

1-آیت الله وحید:احتیاط مستحب آن است که اگرواجدشرایط وجوب زکاه فطره باشد خودش بدهد.

2-آیت الله سیستانی:برخود انسان بنابراحتیاط واجب می شود.

مسأله 2161: اگر کسى که فطره او بر دیگرى واجب است، خودش فطره را بدهد از کسى که فطره بر او واجب شده ساقط مىشود، مانند میهمان اگر خودش فطره را بدهد، بر صاحب خانه لازم نیست فطرهی او را بدهد.

آیات عظام ،صافی، سیستانی، وحید و مظاهری : اگر کسى که فطره او بر دیگرى واجب است، خودش فطره را بدهد از کسى که فطره بر او واجب شده ساقط نمى شود.

مسأله 2163: کسى که سیّد نیست، بنا بر احتیاط، نمى تواند به سیّد فطره بدهد، حتى اگر سیّدى نان خور او باشد، نمىتواند فطریه او را به سیّد دیگرى بدهد.

زکات فطره مهمان

کسی که در افطار شب عید فطر، میهمان دیگری باشد، فطریه‌اش به عهدۀ کیست؟خودش یا صاحب‌خانه؟ آیا فرقی می‌کند که قبل از اذان مغرب به میهمانی رفته باشد یا بعد از آن؟

آیت الله خامنه ای:

فطره مهمانى که پیش از غروب شب عید فطر با رضایت صاحب خانه وارد شده و نان خور او حساب مى‌شود، بر او واجب است؛ و فطره مهمانى که بعد از غروب شب عید فطر وارد مى‌شود بر صاحبخانه واجب نیست، اگرچه پیش از غروب او را دعوت کرده باشد و در خانه او هم افطار کند.

نکته: با یک شب مهمان نان خور حساب نمی شود.

آیت‌الله مکارم شیرازی:

میهمانى که پیش از غروب شب عید فطر با رضایت صاحب خانه وارد شده و نانخور او محسوب مى شود (یعنى تصمیم دارد مدّتى نزد او بماند) دادن زکات فطره او نیز واجب است، امّا اگر فقط براى شب عید دعوت شده فطره او بر میزبان واجب نیست و در صورتى که بدون رضایت صاحب خانه باشد نیز بنابر احتیاط واجب فطره او را بدهد، همچنین فطره کسى که انسان را مجبور کرده است که خرجى او را بپردازد.

آیت‌الله سیستانی :

فطریه مهمانی که پیش از غروب شب عید فطر وارد بر میزبان شده و نان‌خور وی - هرچند موقّتاً - محسوب می‌شود، بر میزبان واجب است مثل مهمانی که قبل از غروب آفتاب وارد منزل میزبان شده و شب نیز در منزل او می‌ماند و میزبان هم امکانات رفاهی لازم را برایش فراهم نموده و عهده‌دار مخارج او شده است هرچند مهمان چیزی نخورد یا با غذای خودش افطار نماید؛

اما به مهمانی که تنها برای افطاری دعوت شده و شب نمی‌ماند، نان‌خور صدق نمی‌کند و زکات فطره‌اش بر عهده میزبان نیست.

فطریه مهمانی که بعد از غروب آفتاب در شب عید فطر وارد بر میزبان می‌شود در صورتی که نان‌خور او محسوب نشود، بر میزبان واجب نیست و اگر نان‌خور او حساب شود (بنا بر احتیاط واجب) مراعات مقتضای احتیاط ترک نشود مانند این که یکی با اجازه دیگری فطریه را بدهد.

آیت‌الله وحید خراسانی خراسانی :

چنانچه پیش از غروب آفتاب شب عید فطر با رضایت صاحب خانه وارد شود و تا صبح نزد او بماند فطره او بر صاحب خانه واجب است و اگر تا صبح نزد او نماند بر او واجب نیست.

فطریه بیماران بستری در بیمارستان

* فطریه بیماری که در شب عید فطر در بیمارستان بستری است، بر عهده کیست؟

اگر بیمار فقیر است، زکات فطره بر او واجب نیست و اگر فقیر نیست و غذای بیمارستان نیز از هزینه هایی است که از بیمار دریافت خواهد شد، حتی اگر به جهت بیماری روزه هم نگرفته باشد، باید زکات فطره پرداخت کند، مگر آن که مخارج او بر عهده دیگری باشد، مانند: زنی که نفقه اش بر عهده شوهر است.

فطریه کارگران

سوال: کارگرانی که مدیرعامل شرکت علاوه بر حقوق ماهیانه، غذایشان را هم می‌دهد، آیا زکات فطریه آنها با مدیرعامل است؟

با توجه به این که تغذیه در این گونه موارد، بخشی از حقوق آنها محسوب می‌شود، در فرض سوال، کارگران نان‌خور او محسوب نمی‌شوند و زکات فطره بر عهده خود آنهاست.

* فطره دختر عقد کرده بر عهده کیست؟

اگر نان خور پدرش باشد،‌ بر عهده اوست.

* آیا فرزندی که هنوز متولد نشده زکات فطره دارد؟

پرداخت زکات فطره او واجب نیست مگر آن که پیش از غروب شب عید فطر به دنیا آید.

اگر قوت غالب برنج باشد می‌توان حداقل میزان فطریه را پرداخت کرد؟

آیت‌الله خامنه ای:

موکول به نظر عرف است و رعایت قوت غالب لازم نیست.

آیت‌الله وحید خراسانی خراسانی :

کسى که موقع غروب شب عید فطر بالغ و عاقل است و فقیر و بنده کسى نیست ، به این معنى که ماه رمضان را ـ اگر چه به یک آن تا تحقّق غروب ـ با این شرایط درک کند ، باید براى خودش و کسانى که نان خور او هستند ، هر نفرى یک صاع ـ که تقریباً سه کیلوگرم است ـ گندم یا جو یا خرما یا کشمش یا برنج و مانند اینها به مستحقّ بدهد ، و بنابر احتیاط واجب غذاى معمول محلّش باشد ، و اگر پول یکى از اینها را هم بدهد کافیست ، و بنابر احتیاط واجب کسى که وقت غروب شب عید فطر بى هوش است ، باید فطره را بدهد.

آیت‌الله مکارم شیرازی :

در زکات فطره خوراک شخصى خود انسان ملاک نیست بلکه خوراک معمولى اهل شهر و یا محل ملاک است; بنابراین، کسى که همیشه برنج مى خورد مى تواند زکات فطره را از گندم بدهد.

آیت‌الله سیستانی :

کسى که موقع غروب شب عید فطر ، بالغ و عاقل است ، و بیهوش و فقیر و برده نیست ، باید براى خودش و کسانى که نان خور او هستند ، هر نفرى یک صاع که گفته مى‏شود تقریباً سه کیلو است از غذاهاى معمول در شهرش مانند گندم یا جو یا خرما یا کشمش ، یا برنج یا ذرّت به مستحق بدهد ، و اگر بجاى آن پول هم بدهد ، کافى است ، و احتیاط لازم آن است که از غذاهائى که در شهرش معمول نیست ندهد هر چند گندم یا جو ، یا خرما یا کشمش باشد .

حکم بردن زکات فطره به شهر دیگر

آیا می توان زکات فطره را به خویشاوندان فقیری پرداخت که در شهری دیگر سکونت دارند؟

اگر در شهر خودش فرد نیازمند وجود دارد، احتیاط واجب آن است که فطره را به شهر دیگر نبرد.

آیات بهجت و سبحانی: احتیاط مستحب.

آیت‌الله سیستانی: ولی اگر برد و به مستحق رساند، کافی است.

آیت‌الله زنجانی: اگر در محل خودش، نتواند فطره را به مصرف آن برساند، چنانچه امید نداشته باشد که بعداً بتواند به مصرف برساند، باید آن را به شهر دیگر ببرد و به مصرف فطره برساند و در صورتی که بتواند زکات فطره را در محلّ خود به مصرف برساند، می تواند به شهر دیگر ببرد ولی چنانچه بدون اجازه حاکم شرع آن را به شهر دیگر ببرد و تلف شود، باید عوض آن را بدهد.

توضیح المسائل ده مرجع، م 2035؛ العروه الوثقی مع تعلیقات، ج2، (فصل فی شرائط وجوبها)، قبل از م 1؛ بهجت، استفتائات، ج2، با استفاده از س 3370 و 3371؛ خامنه ای: استفتا؛ سبحانی، توضیح المسائل، م 1940؛ صافی، هدایه العباد، ج 1، کتاب الصوم، م 1596.

منابع :پایگاه اطلاع رسانی آیت الله العظمی خامنه ای وکتاب «آموزش مصور احکام»

استفتاء‌ از سایت مراجع عظام