بنیانگذار کتابخانه مجلس که بود؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، کیخسرو شاهرخ ملقب به ارباب کیخسرو در 7 تیر ماه 1254 هـ . ش در کرمان متولد شد. جد پدری‌اش از منجم‌های دوره صفویه بود. کیخسرو مدت دو سال در مکتب‌خانه ملا مرزبان به تحصیل پرداخت. در دوازده سالگی به تهران آمد و تحصیلات خود را در مدرسه آمریکایی‌ها دنبال کرد. در شانزده سالگی راهی هندوستان شد و در بمبئی در مدرسه «سر جمشید جی‌جی جی‌جی بای» به تحصیل پرداخت. در هجده سالگی از طرف پارسیان آن شهر به مدیریت مدرسه زرتشتیان کرمان انتخاب، روانه کرمان شد و مدت ده سال مدیریت مدرسه را بر عهده گرفت.

تاسیس مدرسه فیروز بهرام

او طی مدت اقامت خود در کرمان، به تأسیس و راه اندازی سه مدرسه پسرانه، سه مدرسه دخترانه و دبیرستان ملی ایرانشهر همت گماشت. همچنین با سرگرد سایکس، نخستین کنسول بریتانیا در کرمان، سرگرد میلات و دکتر وینوگرادوف ارتباط فرهنگی برقرار کرد. همچنین زبان روسی را نزد وینوگرادوف و قرآن را به همراه معنی آن آموخت. ارباب کیخسرو مقارن جنگ روسیه و ژاپن به بندر ادسا رفت ولی دیری نپایید که به تهران بازگشت و در تجارتخانه ارباب جمشید به منشی‌گری پرداخت. اما در این بین، از امور فرهنگی نیز غافل نماند و در فاصله سال‌های 1286- 1292هـ .ش مدارس متعددی در تهران تأسیس کرد که از آن جمله می‌توان به دبیرستان انوشیروان دادگر و فیروز بهرام اشاره داشت.

نمایندگی زرتشتیان و بنیان‌گذاری کتابخانه مجلس

ارباب کیخسرو در 1286هـ .ش «انجمن زرتشتیان» تهران را در کاروانسرای مشیر خلوت پایه‌گذاری کرد. در 1288هـ .ش در دومین دوره مجلس شورای ملی از سوی جامعه زرتشیان به نمایندگی مجلس رسید و تا دوره دوازدهم یعنی تا 1319هـ .ش در آن سمت باقی ماند. ارباب کیخسرو در دوران نمایندگی مجلس خدمات شایانی انجام داد که از آن جمله تأسیس کتابخانه مجلس شورای ملی در 1288هـ .ش بود. او همراه رضا افشار، سید نصرالله تقوی و شیخ ابراهیم زنجانی در خرید و تهیه لوازم کتابخانه و ثبت و فهرست‌بندی کتاب‌ها و راه‌اندازی کتابخانه همکاری و مساعدت کرد. با پیگیری او در 7 اسفند ماه 1303هـ .ش نظامنامه اساسی کتابخانه مجلس و در بهمن ماه 1304هـ .ش نظامنامه داخلی کتابخانه مجلس که در 27 ماده تهیه و تنظیم شده بود، به تصویب مجلس رسید. در طول نمایندگی مجلس، کلیه امور محاسبات مالی و حفظ و حراست تمام اموال و دارایی و اسناد و نوشته‌های مهم کشور بر عهده وی بود. تأسیس چاپخانه مجلس از دیگر اقدامات وی بود. او در دی ماه 1304هـ .ش در سفر به آلمان آخرین سیستم ماشین‌های چاپ را خریداری کرد و با استخدام مسیو موزر متخصص چاپ تمبر و باندرول و مسیو برکه جهت نصب ماشین‌های خریداری شده، علاوه بر چاپ کلیه مطبوعات دولتی و مطبوعات مجلس، چاپ تمبر را نیز که پیش از این با هزینه گزاف در خارج از کشور انجام می‌گرفت، در مطبعه مجلس به انجام رسانید.

احداث آرامگاه فردوسی

در 1295هـ .ش همزمان با نمایندگی مجلس، مدیریت شرکت سهامی تلفن را به عهده گرفت و مدت بیست سال در این مقام خدمت کرد. ارباب کیخسرو به دنبال بروز قحطی و شیوع تیفوس در تهران در سال‌های 1296- 1297 هـ .ش و گران شدن قیمت گندم در بازار به درخواست وثوق‌الدوله، نخست وزیر وقت، مأمور سرو سامان دادن به این امر شد. از این رو از احمدشاه قاجار که انبار گندم بزرگی داشت، یکصد خروار گندم به قیمت ارزان خریداری کرد و تحویل دولت داد. از دیگر اقدامات مهم ارباب کیخسرو تأسیس «انجمن آثار ملی» بود. وی از بانیان این انجمن به شمار می‌رود. او در 1305هـ .ش ساخت آرامگاه فردوسی را در دستور کار خود قرار داد. پس از اتمام بنای آرامگاه، به دستور فروغی – رئیس انجمن آثار ملی و رئیس‌الوزرای وقت – برگزاری هزاره فردوسی را در 1313هـ .ش به عهده گرفت. ارباب کیخسرو در 1309هـ .ش به سر بازرسی راه آهن ایران منصوب شد.

قتل به دستور رضا شاه

در 1312 هـ .ش قانونی را به تصویب رساند تا دادگاه‌ها هنگام قضاوت ملزم به رعایت قوانین مذهبی اقلیت‌های مذهبی در موارد ازدواج، طلاق و ارث باشند و بر آن اساس رأی صادر کنند. در جریان جنگ جهانی دوم، چون بهرام شاهرخ پسر کیخسرو در اداره تبلیغات آلمان در برلین در بخش گزارش‌های فارسی رادیو برلین، حملات تندی به رضاشاه و ذکاءالملک فروغی کرد، رضا شاه که دسترسی به بهرام شاهرخ نداشت، کیخسرو را در 11 تیرماه ۱۳۱۹ هـ .ش دستگیر و در همان شب به قتل رساند.

انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به پاس سال‌ها خدمات علمی و فرهنگی کیسخرو شاهرخ، طی برگزاری مراسم بزرگداشتی در 4 دی ماه 1387هـ . ش وی را به عنوان یکی از مفاخر ایران‌زمین معرفی کرد و لوح تقدیری به خانواده او اهدا کرد.