سازمان همکاری‌های شانگهای در اندیشه پیوستن ایران

به‌گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، پایگاه خبری و تحلیلی «ایران-رو» در گزارشی نوشت: بی‌تردید، روسیه می‌خواهد که پایان دوره یک‌ساله ریاستش بر سازمان، هم‌زمان با پیشرفت‌های مهمی شود که ثابت کند سازمان همکاری شانگهای ابزار کارآمد امنیت منطقه‌ای و توسعه اقتصادی است. بر همین اساس موضوعاتی که در این دو روز بررسی شدند، یکی از دیگری حادتر بودند.

به‌نوشته این پایگاه تحلیلی روسیه، 31 می در مسکو روند هماهنگی قطعنامه نهایی آغاز شد و قرار است سران کشورهای عضو سازمان روز 10 جولای (19 تیر) این قطعنامه را صادر کنند. پیش از این اقدامات، بسته کامل مهمترین اسناد اجرایی شد. این بسته شامل پیشنویس راهبرد سازمان تا سال 2025، برنامه مبارزه با تروریسم، افراطی‌گری و استقلال‌طلبی، موافقتنامه درباره همکاری در امور مرزی و بیانیه درباره خطر مواد مخدر در منطقه است.

البته این فراوانی اسناد در چهار موضوع کلیدی که سازمان همکاری‌های شانگهای باید فوراً حل کند، می‌گنجد:

نخست اینکه چطور می‌توان اتحادیه اقتصادی اورآسیایی را به گونه‌ای با راهبرد چینی راه ابریشم تطبیق داد که هم امتیازات حاصل شود و هم از برتری مطلق اقتصادی پکن در منطقه سازمان همکاری شانگهای جلوگیری به عمل آید؟

دوم اینکه چطور می‌توان ایران را به مشارکت فعال‌تر در اقدامات و فعالیت‌های سازمان جلب کرد؟

سوم اینکه چه اقداماتی باید انجام داد تا گسترش سازمان و عضویت قریب‌الوقوع هند و پاکستان در این سازمان باعث نشود که به علت اختلاف‌نظر میان کشورهای عضو، سازمان کارآیی خود را از دست دهد؟

و چهارم اینکه برای حفظ امنیت دولت‌های عضو سازمان همکاری شانگهای باید چه‌کار کرد؟

آنچه دغدغه های رهبران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای را افزایش می‌دهد، آن است که همه موضوعات فوق‌الذکر نه تنها با هم مرتبط هستند بلکه تأخیر ناپذیر می‌باشند. تبدیل شدن سازمان همکاری شانگهای به کنشگر تمام عیار منطقه‌ای یا تنزل آن تا سطح پدیده‌ای تزیینی به حل و فصل مؤثر این موضوعات وابسته است.

انتظار ایران که به درازا کشیده شده است

«ایران-رو» می‌افزاید: مراسم تدارکاتی برای اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای شاهد ابتکاری بود که به عقیده طراحان آن می‌تواند گره کور موضوع عضویت تهران در سازمان را بگشاید. «سرگئی لاوروف» به‌دنبال جلسه وزیران امورخارجه سازمان، در کنفرانسی خبری گفت: ما تقاضانامه ایران را بررسی کردیم که از سال 2005 به طور فعال و کارآمد در کار سازمان به‌عنوان دولت ناظر شرکت می‌کند. همه ما خواهان ارتقای موقعیت ایران در سازمان در پرتو حل و فصل همه‌جانبه موضوع هسته‌ای ایران هستیم.

اگر این جمله از زبان دیپلماتیک به زبان عادی ترجمه شود، معنای آن چنین است: موضوع عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای نه به رفع تحریم‌ها بلکه به دستیابی به توافق میان ایران و گروه 1+5 بستگی دارد. کارشناسان سیاسی معتقدند این اتفاق باید تا 30 ژوئن به دست آید، البته این بدان معنی نیست که ایران در اجلاس سران شانگهای در «اوفا» به عضو سازمان همکاری شانگهای درخواهد آمد.

از این ابتکار دیپلماسی روسیه دو نتیجه جالب به دست می‌آید، نخست اینکه آشکار می‌شود که 25 روز پیش از ضرب‌الاجل مذاکرات هسته‌ای هنوز این موضوع حل نشده است که آیا امضای موافقتنامه درباره برنامه هسته‌ای ایران به معنی لغو تحریم‌های سازمان ملل خواهد بود یا اینکه تحریم‌ها فقط به حالت تعلیق در خواهد آمد. علاوه بر این، معلوم می‌شود که اختلاف نظر درباره عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای در 10 سال اخیر میان کشورهای عضو حل نشده است.

به‌نوشته «ایران-رو»، «مهدی سنایی» سفیر ایران در مسکو معتقد است که مرتبط کردن عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای با رفع تحریم‌ها کار عادلانه‌ای نیست. حتی منوط کردن عضویت تهران در سازمان نه به رفع تحریم‌ها بلکه به دستیابی به توافق بر سر حل و فصل همه‌جانبه برنامه هسته‌ای ایران، تصمیمی نامشخص و آسیب‌پذیر در برابر تأثیر «طرف ثالث» است. برای نمونه، ممکن است موضوع رفع تحریم‌های ضد ایرانی در سازمان ملل در روند طولانی بررسی شود که طراحان ابتکار مذکور نیز این واقعیت را درک می‌کنند. از سوی دیگر، ایران در منطقه نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند، از تجربه سرشار مقابله با تروریسم بین‌المللی و از روش‌های کارآمد مقابله با قاچاق و سوداگری مواد مخدر برخوردار است و لذا حل و فصل جدی موضوعات کلیدی امنیت و اقتصاد بدون مشارکت ایران غیر ممکن است.

در نتیجه، در جلسه سه‌جانبه سران نهادهای دیپلماتیک ایران، روسیه و چین در مسکو توافق درباره فرمولی سازش آمیز حاصل شد که باید علاقه ایران به توسعه همکاری با سازمان همکاری شانگهای را زنده نگه دارد. برای ایران عضویت در سازمان بعد از انعقاد توافق هسته‌ای تضمین شده است. وزرای روس و چین به «محمدجواد ظریف» همتای ایرانی خود اطمینان دادند که بعد از آنکه امضاها پای سند پرونده هسته‌ای ایران جا خوش کند، مسکو و پکن تحریم‌های بین‌المللی را دلیلی برای محدودیت در زمینه توسعه همکاری‌های اقتصادی و نظامی فنی با ایران محسوب نخواهند کرد.

به‌نوشته این پایگاه تحلیلی روسیه، به‌نظر می‌آید که فرمول سازش پیشنهادی باب طبع تهران واقع شده است. طرف ایرانی براساس اصل «تا تنور داغ است نان را باید چسباند»، پیشنهاد کرد که قالب مذاکرات درباره امنیت میان کشورها به گونه‌ای توسعه یابد که دربرگیرنده پیشنهادهای مشخص در زمینه همکاری نظامی فنی و مقابله با تروریسم، مواد مخدر و افراطی‌گری شود.

مسکو و پکن به این پیشنهاد با رویکرد مثبت نگریستند. «وانگ یی» وزیر امورخارجه چین گفت: جمهوری خلق چین درصدد است تعامل با ایران در امور بازرگانی اقتصادی، انرژی و سایر زمینه‌های معمول را تحکیم کند و نیز همکاری در زمینه‌های جدید در چارچوب کمربند اقتصادی راه ابریشم و راه ابریشم دریایی قرن 21 را توسعه دهد.

این موضع گیری باعث شد که «ابراهیم رحیم‌پور» معاون وزیر امورخارجه ایران چهار ژوئن مطلب معنی‌داری بر زبان آورد و بگوید: ایران حق دارد درباره موضوع امنیت و از جمله درباره سپر ضد موشکی مذاکره کند. این حق طبیعی ماست و حق داریم برای دفاع از سرزمین خود با دولت‌های مختلف مذاکره کنیم.

پایگاه خبری و تحلیل «ایران-رو» در پایان گزارش خود نوشت: در مراسم این روزهای ماه ژوئن در مسکو که تمرین نهایی در آستانه اجلاس روزهای نهم و دهم جولای سازمان همکاری شانگهای در «اوفا» بود، کلمات درست زیادی گفته شد و پیشنهادهای واقع بینانه فراوانی ارائه شد. این اندیشه با اصرار بیان شد که بسیاری از موضوعات راهبردی امنیت بدون مشارکت فعال ایران روی کاغذ باقی می‌ماند و عملی نخواهند شد.

در این رابطه باید خاطرنشان کرد که چگونگی گسترش سازمان باید درس عبرت شود. نه تنها ایران به عضویت در سازمان همکاری شانگهای احتیاج دارد بلکه خود سازمان به ایران با تمام نفوذ و توان سیاسی آن نیاز دارد. موضوع عضویت ایران هرچه سریع‌تر حل شود، گشودن گره‌ اختلافات و تضادها در منطقه سازمان شانگهای آسان‌تر خواهد شد.