زنگ خطر کم‌کاری تیروئید برای دیابتی‌ها

دکتر سیدمحسن خوش‌نیت‌نیکو، فوق‌تخصص غدد و متابولیسم و عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم درباره چرایی شیوع بیماری‌های تیروئید در مبتلایان به دیابت نوع 2 می‌گوید: تاکنون علت مشخصی برای آن بیان نشده است، اما گواترهای گره‌ای و کم‌کاری تیروئید شیوع بیشتری نسبت به افراد غیردیابتی دارد. علائم بالینی این بیماری‌ها در افراد دیابتی و سالم یکسان است و تنها وجه تفاوت آن، نوسان قند خون در مبتلایان به دیابت است.

وی تأکید می‌کند: تا وقتی پرکاری تیروئید بخوبی درمان وریشه کن نشود، امکان کنترل مناسب و دقیق دیابت نیز میسر نمی‌شود.به‌همین دلیل مبتلایان به دیابت باید نسبت به عملکرد غده تیروئید بسیار دقیق و حساس باشند.

علائم اختلال در غده تیروئید

اشتراک بعضی از علائم کم‌کاری تیروئید با دیابت و سایر بیماری‌ها باعث می‌شود بیماران دیابتی در مراحل اولیه متوجه بروز مشکل نشوند. مثلا ورم و پف‌آلودگی ناشی از کم‌کاری تیروئید گاهی با بیماری کلیوی اشتباه گرفته شود.

گرفتگی عضلانی، یبوست، خشکی پوست و مو، شکنندگی ناخن‌ها، ریزش مو، احساس سرما، افسردگی، بی‌حالی، افزایش فشار خون، کاهش ضربان قلب، اختلال در عادت ماهانه، افزایش وزن و نوسان قند خون دیگر علائم کم‌کاری تیروئید است.

در پرکاری تیروئید معمولا فرد به‌‌رغم اشتهای خوب لاغر می‌شود و با علائمی همچون گرما، لرزش دست، تحریک‌پذیری، بی‌قراری، پرخاشگری، اجابت مزاج‌های مکرر، فشار خون بالا و اختلال در عادت‌ماهانه مواجه است.

دکتر خوش‌نیت با بیان این که پرکاری تیروئید می‌تواند باعث شعله ور شدن دیابت پنهان یا خفیف شود، می‌گوید: در چنین شرایطی بعد از درمان پرکاری، دیابت نیز به وضعیت عادی خود باز‌می‌گردد. گاهی افراد صرفا به دلیل چاقی یا خستگی و بی‌حالی به ما مراجعه می‌کنند و مدعی کم‌کاری تیروئید می‌شوند. در صورتی که مجموعه‌ای از علائم باید وجود داشته باشد تا بتوان مشکلات را ناشی از وضعیت تیروئید دانست. آزمایش‌ها نیز باید تائید کننده مشکل باشند.در صورتی که علائم مذکور می‌تواند ناشی از کم خونی یا ابتلای فرد به افسردگی باشد.

جایگزینی ید با نمک دریا ممنوع

کم‌کاری تیروئید علل مختلفی دارد. در برخی از نقاط دنیا به علت کمبود شدید ید ایجاد می‌شود، اما در کشور ما به واسطه مصرف نمک یددار این مشکل وجود ندارد. دکتر خوش‌نیت ادامه می‌دهد: تبلیغات درباره استفاده از نمک دریا به جای نمک یددار کاملا اشتباه است. وقتی نمک یددار نداشتیم، گواتر بخصوص گواترهای گره‌ای بسیار شایع بود و با عوارض کمبود ید و عقب‌ماندگی‌های ذهنی مواجه بودیم. ید برای ساخت هورمون‌های تیروئید یک عنصر اصلی است و تا وقتی ید نباشد، هورمون‌های تیروئید ساخته نمی‌شوند.

به گفته این فوق‌تخصص غدد و متابولیسم، اگر هورمون‌های تیروئید ساخته نشوند، کم‌کاری تیروئید بروز می‌کند. در کمبودهای خفیف تا متوسط، ابتدا تیروئید بزرگ می‌شود تا ید بیشتری از خون جذب کند. در این مرحله گواتر یا همان غم باد قدیم ایجاد می‌شود.در صورتی که کمبود ید شدید و مزمن شود، تیروئید نمی‌تواند هورمون به اندازه کافی بسازد و کم‌کاری تیروئید ایجاد می‌شود.

باورهای غلط درباره تیروئید

برخی مبتلایان به کم‌کاری تیروئید از مصرف داروی خود به دلیل ترس از ابتلا به پوکی استخوان امتناع می‌کنند. این موضوع با توجه به نوسانی که کم‌کاری تیروئید در قند خونشان به وجود می‌آورد، بسیار خطرناک است. دکتر خوش‌نیت با تأکید می‌گوید: لووتیروکسین به هیچ عنوان باعث پوکی استخوان نمی‌شود و این یک باور صددرصد غلط است که متاسفانه برخی پزشکان غیرمتخصص به مراجعان القا می‌کنند.

وی ادامه می‌دهد: آنچه باعث پوکی استخوان می‌شود پرکاری تیروئید است. مصرف لووتیروکسین با دوز بالا باعث پرکاری تیروئید می‌شود و روی استخوان‌ها اثر منفی و نامطلوب دارد. ولی اگر دوز دارو تنظیم شود، هیچ اثر نامطلوبی بر استخوان‌ها و ارگان دیگر بدن ندارد. اگر فردی که روزانه یک قرص در روز مصرف می‌کند، خودسرانه یک و نیم تا دو قرص استفاد کند تا آنجا که باعث پرکاری تیروئید شود، باعث بروز پوکی استخوان می‌شود.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم درباره دلیل مصرف خودسرانه این قرص توسط برخی افراد می‌گوید: برخی برای این که لاغر شوند، دوز آن را بالا می‌برند و بعضی وقت‌ها افراد سودجو همچون پزشک نماها در داروهای لاغری از داروهای تیروئیدی استفاه می‌کنند. این داروهای غیرمجاز دست ساز هستند و در داروخانه‌ها به فروش نمی‌رسند.به شهروندان توصیه می‌شود به هیچ عنوان از این داروها استفاده نکنند.

این فوق‌تخصص غدد و متابولیسم تأکید می‌کند: فرد بر اثر کم‌کاری تیروئید بیش از چهار تا پنج کیلوگرم (بیش از 10 درصد) چاق نمی‌شود. افراد دارای اضافه وزن، چاقی خود را به حساب کم‌کاری تیروئید نگذارند.

ید رادیواکتیو باعث نازایی یا سرطان نمی‌شود

درمان کم‌کاری تیروئید را خودسرانه قطع نکنید. خیلی وقت‌ها درمان کم‌کاری مادام‌العمر است. درمان پرکاری در بعضی موارد یک تا دو سال طول می‌‌کشد. گاهی برای درمان پرکاری از ید رادیواکتیو استفاده می‌شود که عارضه‌ای جز کم‌کاری تیروئید ندارد و به هیچ عنوان باعث ایجاد نازایی یا سرطان نمی‌شود. کم‌کاری تیروئید خیلی راحت تر درمان می‌شود، اما درمان نشدن پرکاری بخصوص برای مبتلایان به دیابت عارضه‌ ساز است.

عقب‌ماندگی ذهنی کودک در اثر کم‌کاری تیروئید

از هر 2000 تولد زنده در کشور یک نفر از نوزادان به کم‌کاری مادرزادی تیروئید مبتلاست، چون تیروئید در دوران جنینی بخوبی تشکیل نمی‌شود و کودک باید تا پایان عمر دارو مصرف کند و این مراقبت در افرادی که به دیابت هم مبتلا می‌شوند، باید شدیدتر باشد. به همین دلیل غربالگری نوزادان در روزهای دوم تا پنجم تولد همه جای کشور الزامی است. اگر بیماری بموقع تشخیص و درمان نشود، باعث عقب‌ماندگی ذهنی کودک می‌شود.