آموزش تلفیقی چه می‌گوید؟/ تحصیل در مدارس عادی، حق دانش‌آموزان با نیاز ویژه

سارا امیری، گروه اجتماعی خبرگزاری آنا- دانش آموزان محصل در مدارس عادی به راحتی و بدون هیچ دغدغه‌ای در کنار یکدیگر درس می‌خوانند و با هم در تعامل هستند، اما برخی دیگر از دانش آموزان که در قالب «کودکان با نیازهای ویژه» تعریف می‌شوند، نمی‌توانند به راحتی با یکدیگر در تعامل باشند و تمام مهارت‌های مورد نیاز برای حضور در جامعه را کسب کنند. حدود 20 سال است که برنامه «آموزش تلفیقی» در کشور ما تدوین شده، اما به صورت جدی مورد پیگیری قرار نمی‌گرفت و قوانین آن روی کاغذ مانده بود. طی سال‌های اخیر و با تغییراتی که در رویکرد وزارت آموزش و پرورش ایجاد شد و هم‌چنین برنامه یونسکو مبنی بر «آموزش برای همه» این برنامه با جدیت در کشور در حال پیگیری است.

نه به تفکیک دانش آموزان

آموزش تلفیقی در کشور ما یعنی دانش آموزان نابینا، ناشنوا و دارای معلولیت جسمی و حرکتی می‌توانند مانند سایر کودکان از امتیازات نزدیک‌ترین مدرسه به محل زندگیشان بهره‌مند و در کنار سایر دانش آموزان علاوه بر تحصیل، مهارت‌های مورد نیاز برای حضور در جامعه و تعامل با دیگران را بیاموزند. در واقع تمام کودکان حق دارند که برای تحصیل به نزدیک‌ترین مدرسه به محل زندگیشان بروند، اما برخی کودکان به دلیل اینکه باید در شرایط خاصی تحصیل کنند و این شرایط در تمام مدارس برای آنها مهیا نیست، باید به مدارس استثنایی بروند. برخی از کودکان با نیازهای ویژه از حداقل‌های توانایی برای حضور در مدارس عادی بهره‌مند هستند که می‌توان با فراهم ساختن برخی امکانات اولیه این فرصت را در اختیار آنها قرار داد. کودکان نابینا، کم بینا، ناشنوا، کم شنوا، معلول جسمی و حرکتی جزو کودکانی هستند که می‌توانند در کنار سایر کودکان از امکانات موجود در مدارس عادی بهره‌مند شوند، اما متاسفانه در برخی موارد خانواده دانش آموزان عادی و برخی موارد مسئولان مدارس مخالف این امر هستند و تاکید می‌کنند که دانش آموزان باید از یکدیگر تفکیک شوند.

معلولیت یا بیماری مانعی برای تحصیل نیست

مجید قدمی، رئیس سازمان آموزش و پرورش کودکان استثنایی در گفت‌و‌گو با خبرنگار آنا اجرای آموزش‌های تلفیقی را یکی از اهداف اساسی وزارت آموزش و پرورش می‌داند و می‌گوید: نهادهایی مانند آموزش و پرورش باید خدمات خود را با ویژگی مخاطبانشان تطبیق و در برنامه‌هایشان انعطاف ایجاد کنند. معلولیت مشکل فرد نیست بلکه مشکل جامعه است ،بنابراین هیچ فردی نباید به دلیل معلولیت و یا بیماری از حق طبیعی خود یعنی تحصیل باز بماند.

وی با تاکید براینکه باید به سمتی حرکت کنیم که تمام مدارس کشور پذیرایی دانش آموزان با نیازهای ویژه که دارای حداقل توانایی هستند باشند، می‌افزاید: حضور کودکان نابینا، کم بینا، ناشنوا، کم شنوا و دارای معلولیت جسمی و حرکتی در مدارس عادی نیازمند فراهم سازی امکانات اولیه مانند سرویس بهداشتی مناسب، سطح شیب‌دار و... است هم‌چنین باید در آن مدارس معلمانی حضور داشته باشند که بتوانند با این کودکان ارتباط برقرار کنند.

مدرسه، شهر و جامعه تفکیک‌پذیر نیست

علاوه بر آموزش و پرورش، خانواده‌های کودکان با نیازهای ویژه نیز تمایل ندارند تا فرزندشان از ابتدا تفکیک و از مهارت‌های اجتماعی بی‌بهره بمانند به همین دلیل آنها می‌خواهند تا حد امکان فرزندانشان در مدارس عادی به تحصیل بپردازند، اما متاسفانه برخی از والدین دانش آموزان عادی مخالف این امر هستند و تاکید می‌کنند که کودکان با نیازهای ویژه باید در مدارس استثنایی تحصیل کنند.

قدمی معتقد است جامعه و یا شهر را نمی‌توان برای تمام افراد جامعه تفکیک کرد و افراد کم‌توان را از سایر مردم جدا نمود بنابراین این فرهنگ یعنی «حضور تمام کودکان در کنار یکدیگر» را باید از ابتدا و از مدارس ترویج دهیم.

تقویت روحیه مشارکت در دانش آموزان با آموزش تلفیقی

رئیس سازمان آموزش و پرورش کودکان استثنایی می‌افزاید: خانواده‌ها باید بپذیرند که دانش آموزان با نیازهای ویژه باید در کنار فرزندان عادی در مدرسه حضور داشته باشند، زیرا این امر علاوه بر ارتقای روحیه مشارکت در دانش آموزان موجب تقویت روابط عواطفی میان کودکان می‌شود که این امر علاوه بر افزایش آمادگی حضور دانش آموزان با نیاز ویژه در جامعه موجب می‌شود سایر کودکان کمک به هم‌نوعان و عدالت اجتماعی را بیاموزند.

لزوم فراهم‌سازی امکانات برای تداوم آموزش‌های تلفیقی

اما تنها اعتقاد داشتن به امر آموزش تلفیقی پاسخگوی نیاز دانش آموزان با نیاز ویژه نیست بلکه باید شرایط و امکاناتی فراهم شود تا این کودکان بتوانند در مدارس عادی بدون مشکل به ادامه تحصیل بپردازند برای مثال حیاط مدارس باید برای دانش آموزان معلول دارای سطح شیب‌دار باشد و یا سرویس بهداشتی به گونه‌ای باید که تمام دانش آموزان بتوانند از آن استفاده کنند، بنابراین لازم است مسئولان آموزش و پرورش علاوه بر نهادینه کردن این فرهنگ، بودجه مورد نیاز را برای آماده سازی و تجهیز در اختیار مدارس قرار دهند.

قدمی در این باره می‌گوید: در حال حاضر تلاش شده در هر منطقه حداقل 2 مدرسه عادی برای حضور دانش آموزان با نیازهای‌های ویژه فراهم باشد که برای این امر علاوه بر تجهیز مدارس، معلمان را نیز برای آموزش آماده ساخته‌ایم. هم‌چنین معلمانی را تحت عنوان « معلمان رابط» آموزش داده‌ایم تا علاوه بر رفع نیازهای آموزشی دانش آموزان با نیازهای ویژه و تکمیل روند آموزش بر نحوه عملکرد معلمان نظارت داشته باشند.

وی افزود: دوره‌های آموزشی و کتاب‌هایی که در برنامه آموزش تلفیقی در اختیار دانش آموزان قرار می‌گیرد تفاوتی با سایر دانش آموزان ندارد و هم‌چنین نیاز نیست این دانش آموزان برای ثبت نام و حضور در مدارس عادی هزینه‌ای را پرداخت کنند.

رضایت دانش آموزان با نیاز ویژه از آموزش‌های برابر

نتایج بررسی‌های وزارت آموزش و پرورش نشان می‌دهد دانش آموزان با نیازهای ویژه که در مدارس عادی تحصیل می‌کنند بسیار موفق‌تر از افرادی هستند که در مدارس استثنایی فارغ التحصیل شده‌اند.

رئیس سازمان آموزش و پرورش کودکان استثنایی در این خصوص می‌گوید: میزان رضایت دانش آموزان با نیاز ویژه که از آموزش‌های تلفیقی بهره‌مند بودند بسیار مناسب است اما گاهی برخی دانش آموزان از وضعیت موجود احساس نارضایتی می‌کنند و تمایل دارند به مدارس استثنایی بازگردند.

با این تفاسیر باید گفت تمام افراد جامعه و مسئولان آموزش و پرورش باید در نهادینه کردن «آموزش تلفیقی» کوشا باشند زیرا این امر علاوه بر برقراری عدالت اجتماعی و تحصیلی موجب ارتقاء روحیه مشارکت پذیری، انسان دوستی، تعامل، همکاری و ... در بین کودکان و علاوه بر آن باعث می‌شود تمام کودکان برای حضور در جامعه آمادگی لازم را داشته باشند.