دکتر بهزاد سلطانی در گفت‌وگوی تفصیلی با آنا
تلاش صندوق نوآوری و شکوفایی برای اتصال مشکلات کشور به شرکت‌های دانش‌بنیان/ موج تاثیر شرکت‌های دانش‌بنیان بر اقتصاد کشور در راه است
صندوق نوآوری و شکوفایی یک نهاد مالی توسعه‌ای عمومی و هیات امنایی است که برای تقویت اقتصاد دانش‌بنیان، توسعه شرکت‌های خصوصی یا تعاونی دانش‌بنیان ایرانی از طریق ارائه خدمات تامین مالی، توانمندسازی، مشارکت و سرمایه‌گذاری خطرپذیر و غیرخطرپذیر، حمایت از شرکت‌های خصوصی و خدمات تجاری‌سازی و هدایت سرمایه‌های ملی و بین‌المللی به سوی توسعه فناوری فعالیت می‌کند.
پرویز پیکری، گروه دانشگاه خبرگزاری آنا- در اجرای اصل صد و بیست‌و‌سه و نیز اصل 44 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات، در سال 89 از سوی مجلس شورای اسلامی تصویب و به تایید شورای نگهبان رسید و همان سال برای اجرا به دولت ابلاغ شد. هیات وزیران، آیین‌نامه اجرایی این قانون را در اواسط سال 91 تصویب کرد.
در سال 93، هم‌راستا با افزایش شمار شرکت‌های دانش‌بنیان و سیل طرح‌های ارائه شده به صندوق نوآوری و شکوفایی، تلاش‌ها درباره توسعه تیم‌های کاری صندوق و ارائه خدمات بهتر به متقاضیان در این صندوق انجام شد به طوری که در این سال بالغ بر 700 درخواست برای ارزیابی به صندوق نوآوری و شکوفایی ارسال شد و در مجموع بیش از 100 میلیارد تومان مصوبه برای آنها مقرر شد. در سال 94 صندوق نوآوری و شکوفایی پس از ارزیابی بیش از 1200 طرح، در حدود 220 میلیارد تومان و در مجموع با ارزیابی و تصویب بیش از 1947 طرح، 1067 میلیارد تومان تسهیلات مصوب کرده است، علاوه بر آن صندوق نوآوری و شکوفایی با تمرکز بر افزایش تنوع خدمات مورد نیاز برای شرکت‌های دانش‌بنیان سعی بر شناسایی نیازمندی‌های این شرکت‌ها و حمایت هرچه بهتر کرده است.
دکتر بهزاد سلطانی که با حکم رییس‌جمهوری از سال 92 به ریاست هیات عامل صندوق نوآوری و شکوفایی منصوب شده است، درباره خدمات این صندوق به شرکت‌های دانش‌بنیان با گروه دانشگاه خبرگزاری آنا گفت‌وگو کرده است که مشروح آن را می‌خوانید:
* متقاضیان حمایت‌های شما در صندوق نوآوری و شکوفایی چه افراد و گروه‌هایی هستند؟ از شرکت‌ها حمایت می‌کنید یا از ایده‌پردازها یا هر دو؟
متقضایان صندوق نوآوری و شکوفایی، شرکت‌های دانش‌بنیان و کار ما حمایت از این شرکت‌ها است. شرکت‌هایی که از حمایت صندوق برخوردار می‌شوند، براساس قانون باید 1+5 شرط داشته باشند، این شرکت‌ها اولا باید در دفتر ثبت شرکت‌ها ثبت شده باشند. آنها همچنین باید در معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به عنوان شرکت دانش‌بنیان ثبت شوند تا بتوانند از مزایای صندوق نوآوری و شکوفایی برخوردار شوند. تاکنون 3 هزار و 32 شرکت دانش‌بنیان شده‌اند. صندوق نوآوری و شکوفایی مستقیما از ریاست جمهوری حکم می‌گیرد و وابسته به معاونت علمی یا وزارت علوم نیست اما برای تعیین دانش‌بنیان شدن شرکت‌ها معیارها و شاخص‌های خاص معاونت علمی و فناوری معیار است و داوری درباره دانش‌بنیان شدن را این معاونت انجام می‌دهد.
تا این مرحله که شرکت‌ها می‌خواهند دانش‌بنیان و ثبت شوند، کار آنها عمدتا مربوط به معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری است و بعد از این مرحله است که صندوق طرح‌ها و جنبه اقتصادی آنها را بررسی می‌کند. صندوق نوآوری و شکوفایی نمی‌تواند طرح‌های پژوهشی را پذیرش کند. متاسفانه تصور اشتباهی وجود دارد که صندوق نوآوری و شکوفایی می‌خواهد از تحقیقات پشتیبانی کند، در حالیکه اینگونه نیست و ما فقط از طرح‌های اقتصادی و در حال تجاری‌شدن حمایت می‌کنیم.
در دنیا دو نوع صندوق وجود دارد، یک صندوق پژوهشی و دیگری صندوقی که مثل ما از طرح‌های اقتصادی حمایت می‌کند. صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران معاونت علمی قرار بود که این رسالت را داشته باشد و از تحقیقات حمایت کند اما در حال حاضر کمبود این صندوق‌ها را هم ما باید جبران کنیم و به همین خاطر فشار زیادی بر روی این صندوق است.
طرح‌هایی که به صندوق نوآوری و شکوفایی ارائه می‌شود، باید دانش‌بنیان باشد، هرچند که ممکن است یک شرکت دانش‌بنیان باشد و در آن چند طرح غیر دانش‌بنیان هم وجود داشته باشد اما مهم این است که این شرکت‌ها سابقه منفی حرفه‌ای مالی نداشته باشند. بنابراین کار ما حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و طرح‌های دانش‌بنیان و نه فعالیت‌های پژوهشی است.
* طرح‌ها را چطور داوری می‌کنید؟
بعد از اینکه یک شرکت دانش‌بنیان می‌شود، معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، لیست شرکت‌های جدید را برای ما ارسال می‌کند. در این مرحله صندوق نوآوری و شکوفایی بلافاصله برای حمایت اقدام می‌کند. ما برای امسال برنامه داریم که مشکلات کشور را به شرکت‌های دانش‌بنیان وصل کنیم، البته نه همه مشکلات مثل ترافیک و ریزگرد و ... بلکه می‌خواهیم مشکلات کوچک‌تر را هم به شرکت‌ها اعلام کنیم تا شرکت‌هایی که بر روی این موضوعات می‌توانند کار کنند با ما ارتباط بگیرند و وارد کار شویم.
معاونت علمی وقتی می‌خواهد یک شرکت را بررسی کند آن را به کارگزار خود می‌دهد. آن کارگزارها ممکن است در خود معاونت یا وزارت علوم باشند، اما تفاوت کار ما با معاونت علمی در همین است که آنها شرکت را بررسی می‌کنند ولی ما طرح را که به دو صورت استفاده از کارگزاران یا داخلی، در صندوق بررسی می‌شود. حدود 70 تا 80 درصد طرح‌ها به کارگزاران واگذار می‌شود. سعی ما بر این است تا کارهای خود را برون‌سپاری کنیم چون غیر از این طریق باید نیروهای زیادی را جذب می‌کردیم. در اولین مرحله که طرح وارد می‌شود بازار آن سنجیده می‌شود. طرحی که به کارگزاران داده می‌شود، حدود چند ماه در چندین صفحه ارزیابی و تحلیل می‌شود و بعد به معاونت مربوطه فرستاده می‌شود و در نهایت وارد کمیته اعتباری می‌شود. اگر طرح عالی هم باشد اما بازار نداشته باشد نیازی به بررسی ندارد و رد می‌شود. منظور ما از بازار این است که این طرح بتواند نهایتا تا پنج سال به بازار فروش برسد. بعد از این مرحله بحث صنعتی و فنی و تخصصی بررسی می‌شود.
در مرحله بعد از گزارش، موضوعات مالی اقتصادی مطرح می‌شود که آیا این طرح می‌تواند با این اعتبار به انجام برسد یا خیر؟ اگر در این مرحله از سه میلیارد بالاتر باشد باید LC تهیه شود. یکی از فعالیت‌های ما اعتبارسنجی مالی طرح‌ها است. ما بررسی می‌کنیم که آیا شرکت‌ها بدهی بانکی دارند یا خیر.
* جز پرداخت وام، صندوق چه خدمات دیگری برای شرکت‌های دانش‌بنیان دارد؟
صندوق نوآوری و شکوفایی حدود 20 نوع خدمت ارائه می‌دهد، یکی از آنها وام قرض‌الحسنه 4درصد برای فعالیت‌هایی مثل نمونه‌سازی صنعتی، ثبت پتنت داخل یا خارج، تست بازار و ... است. همچنین وام ترجیحی 11درصد به طرح‌ها تعلق می‌گیرد. اگر نرخ سود بانک‌ها پایین بیاید ما نیز نرخ وام را کاهش می‌دهیم که خوشبختانه در این دولت تاکنون سه بار نرخ وام‌ها کاهش یافته است. نکته مهم در همین زمینه این است که نرخ وام ترجیحی برای صادرات و همچنین در مناطق محروم 9 درصد است.
یکی دیگر از خدمات ما لیزینگ است، یعنی وقتی که یک محصول دانش‌بنیان خوب است ولی مشتری و بازار ندارد، ما به خریدار محصول این طرح وام 9 درصد می‌دهیم تا برای رونق بازار محصول داخلی را خریداری کند. علاوه بر ضمانت‌نامه، تامین دفتر کاری برای شرکت‌های دانش‌بنیان هم یکی دیگر از خدمات ما است. اگر 10 شرکت دانش‌بنیان دفتر کار بخواهند ما یک ساختمان نوساز را خریداری می‌کنیم و از شرکت‌ها می‌خواهیم که 30درصد هزینه واحد خود را پرداخت و ساکن شوند و بقیه پول را به صورت اقساطی پرداخت کنند تا آن مکان به صورت کامل در اختیار شرکت‌ها قرار گیرد.
یکی دیگر از کارهای این صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر است. ما در صندوق نوآوری و شکوفایی با همکاری سازمان‌های دیگر مکان‌هایی را درست می‌کنیم و تا 49 درصد سهم را هم می‌دهیم تا شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کنند. با بانک‌ها نیز مذاکره می‌کنیم تا بخشی از پول خود را در شرکت‌های دانش‌بنیان هزینه کنند به طوری که تاکنون بیش از هزار میلیارد تومان از پول بانک‌ها علاوه بر پول‌های خود ما، ظرفیت‌سازی شده است.
همچنین مجتمع شکوفایی شرکت‌های دانش‌بنیان نیز مرکزی برای خدمات‌دهی به شرکت‌های دانش‌بنیان است و قصد ما این است تا این مجتمع به نماد فناوری ایرانی تبدیل شود. این مجتمع دارای نمایشگاه دائمی محصولات دانش‌بنیان هم است و خدمات متفاوتی به فناوران ارائه می‌دهد. در این مکان آمفی تئاترهایی برای برگزاری سمینارهای مختلف از سوی صاحبان شرکت‌ها اختصاص داده شده است و امکانی فراهم شده تا در این مجتمع شرکت‌ها نیاز به رفت و آمد نداشته باشند، یعنی طبقه‌ای با عنوان پنجره واحد اختصاص داده شده تا همه شرکت‌ها کارهای اداری خود را در آنجا انجام دهند. توانمندسازی شرکت‌های دانش‌بنیان نیز یکی دیگر از خدمات ما است. حدودا 9 ماه است که در این مجتمع واحد توانمندسازی ایجاد شده و ماموریت آن توانمند کردن شرکت‌ها است، به طوری که تاکنون 500 شرکت دانش‌بنیان آموزش دیده‌اند. متاسفانه شرکت‌ها از سوی افراد دانشگاهی ثبت می‌شود که زیاد درباره بازار اطلاع ندارند، ما در این صندوق آموزش‌های کامل بازار را به صاحبان شرکت‌ها می‌دهیم، شرکت‌های مشاوره‌ای و مدیریتی نیز به زودی افتتاح می‌شوند تا در این زمینه پیشرفت خوبی داشته باشند.
قانون ایجاد صندوق نوآوری و شکوفایی در سال 89 تصویب اما در سال 91 تاسیس شد، ما در ابتدا هیچ دفتر مجزایی نداشتیم تا اینکه در دولت جدید مجتمع شکوفایی شرکت‌های دانش‌بنیان راه‌اندازی شده است. ساختمانی که اگرچه مدرن و متناسب با مراجعانش که صاحبان شرکت‌های دانش‌بنیان هستند است اما از زمانی که در اختیار ما بوده است با محصولات ایرانی و ارزان ساخته شده است.
ما به عنوان همکار در حال حاضر 18 صندوق پژوهش و فناوری داریم که این صندوق‌ها تعدادی از کارگزاران ما هستند و کارهای بررسی طرح‌های دانش‌بنیان را انجام می‌دهند. تاکنون در کنار دانشگاه‌های بزرگ هم مثل امیرکبیر، صنعتی شریف، تربیت مدرس و تهران مجتمع‌هایی خریداری و در اختیار شرکت‌ها قرار داده‌ایم تا به خوبی فعالیت کنند. همچنین در حال راه‌اندازی 4 مجتمع دیگر در تعدادی از شهرستان‌ها هستیم. به اعتقاد ما دانش‌بنیان نباید فقط در قالب حرف باقی بماند و در عمل باید برای دانشجو ملموس باشد و آنها برای حضور در مجتمع‌های فناوری تلاش مضاعف کنند.
* تا به حال چه قدر وام به شرکت‌ها داده‌اید؟
در حال حاضر سه هزار و 32 شرکت دانش‌بنیان فعال در کشور داریم. سه هزار و 533 درخواست به صندوق نوآوری و شکوفایی ارسال شده است که از این تعداد هزار و 947 طرح مصوب شده و رقم مصوب آنها هزار و 67 میلیارد تومان است. 917 طرح هم رد شده و بقیه در حال بررسی است. ما بر خلاف بانک بعد از اعطای اعتبار نظارت هم داریم و اعتبار ما مطابق با پیشرفت پروژه به صورت قسطی پرداخت می‌شود. هیات نظارت ما باید در هر مرحله پیشرفت پروژه را تایید کند تا قسط بعدی پرداخت شود. صندوق نوآوری و شکوفایی در حال حاضر با 4 بانک قرارداد بسته است و یکی از کارهای خوب دیگر ما این است که به دفاتر کاری، توانمندسازی، مشارکت، لیزینگ و ... هم اعتبار پرداخت می‌کنیم. هزار و 521 میلیارد تومان برای کل مجموعه اختصاص یافته که 746 میلیارد پرداخت شده و مابقی در مسیر پرداخت است. همچنین به لحاظ تعداد وام‌های پرداختی بیشترین وام قرض‌الحسنه و ریالی و تولیدی بوده است.
طرح‌ها حداقل سه تا چهار سال برای اتمام زمان می‌خواهند و آمار ارائه شده مربوط به طرح‌های اتمام شده است. قرار است بر اساس آنچه از این صندوق خارج می‌شود وضعیت تکنولوژی و فناوری کشور سنجیده شود.
* چه قدر شغل ایجاد شده است؟
براساس آمار ما تاکنون 14 هزار شغل مستقیم و 42 هزار شغل غیرمستقیم ایجاد شده است.
تاکنون براساس عملکرد این صندوق، 31 خط تولید ایجاد و افتتاح، 20 کارگاه تجهیز و 77 میلیارد تومان قرارداد فروش محصولات از طریق لیزینگ به اتمام و انجام رسیده است. 429 شرکت دانش‌بنیان از دوره‌های آموزشی توانمندسازی بهره‌مند شده‌اند و 330 میلیون تومان از محل برگزاری دوره‌های آنلاین صرفه‌جویی شده است. همچنین 14 صندوق پژوهش و فناوری ایجاد کرده‌ایم. موج فناورانه‌ای که در کشور از طریق تامین بیش از 1500میلیارد تومان برای طرح‌ها و دیگر نیازمندی‌های 1443 شرکت دانش‌بنیان که توانسته‌اند بیش از 1950 مصوبه شامل حمایت‌ها و خدمات متنوع از صندوق نوآوری و شکوفایی دریافت کنند، بهترین و بزرگترین اثریخشی این صندوق بوده است. پرداخت تسهیلات برای برخی از این شرکت‌ها آغاز شده اما پروژه‌ها پایان نیافته است و این موجی از شرکت‌های دانش‌بنیان است که در آینده نزدیک اثر خود را بر اقتصاد ایران نشان خواهد داد.
* بازپرداخت وام‌ها چگونه است؟
شرایط باز پرداخت برای هر طرحی متفاوت است و سقف بازپرداخت بر اساس مصوبه دولت نهایتا تا 5 سال است و در این فاصله باید پول به صندوق برگردد. در دولت قبل فقط 25 میلیارد تومان به صندوق نوآوری و شکوفایی داده شد در حالیکه در دولت جدید از تیر 93 تاکنون موج شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور به راه افتاده است. در دو سال آینده هزار و 500 طرح عملیاتی می‌شوند و حرکت بسیار خوبی در کشور شروع می‌شود. خوبی این کار این است که همین طرح‌ها بعد از اتمام طرح‌های دیگری را نیز ارائه می‌دهند.
ما گزینه دیگری نیز برای حمایت پیش‌بینی کرده‌ایم و آن اینکه اگر یک شرکت صنعتی شرکت‌های دیگری را به خود وصل کند، ما نیز حمایت می‌کنیم. به اعتقاد من جریانی که شروع شده است، سالم‌ترین موج دانش‌بنیان کشور است، اینکه آدمی از دانش خود محصولی ایجاد می‌کند و به ثروت تبدیل می‌کند. اما متاسفانه کار فرهنگی مناسب هنوز در این زمینه شکل نگرفته است. اسم خیلی از افراد در همه جا در ایران شنیده می‌شود ولی اسم یک فناور خیر! امیدواریم که این فرهنگ‌سازی انجام شود. امیدواریم در 10 سال آینده چشم‌انداز، بزرگترین قدرت اقتصادی کشور شرکت‌های دانش‌بنیان باشند تا از این طریق هم برای ایجاد شغل کمک کنند.
انتهای پیام/
