ابتکار یک کمربند و یک جاده چین چیست؟

به گزارش گروه اقتصادی آنا از روابط عمومی اتاق بازرگانی تهران، آخر هفته، «شی جین پینگ» از سران 28 کشور جهان طی مراسمی در پکن استقبال کرد. مراسمی که بحثش تا به امروز ادامه داشته و به «یک کمربند و یک جاده» معروف است که ناشی از بلندپروازانه ترین سیاست خارجی چین است.

طرح «یک کمربند، یک جاده» سال 2013 شروع شد، آن‌هم با تعهد سرمایه‌گذاری زیربنایی میلیارد دلاری چین در کشورهایی که در امتداد جاده ابریشم تا اروپا قرار دارند. این آرزو خیلی بزرگ است. چین تابه‌حال تقریباً سالی 150 میلیارد دلار در 68 کشوری که این طرح را امضا کرده‌اند هزینه کرده است. اجلاس سران (با نام فوروم) بیشترین تعداد مقامات خارجی را نسبت به بازی‌های المپیک پکن در سال 2008 جذب کرد. بااین‌حال تعداد کمی از رهبران اروپا در این نشست دیده شدند، چراکه اکثر آن‌ها پیامدهای این ابتکار چینی‌ها را نادیده گرفته‌اند.

این پروژه، روشن‌ترین بیان از عزم آقای شی برای شکستن اظهارنظرهای رسمی دنگ ژیائوپینگ و «پنهان کردن توانایی‌هایمان و در انتظار زمان ماندن و سعی نکردن برای رهبری» است. اجلاس یک کمربند و یک جاده (با نام اختصاصی BARF) دومین رویداد از مجموعه طرح آقای شی است که امسال برگزار شد و به نوعی ادعای چین برای رهبری جهانی است. (اولین سخنرانی او علیه حمایت گرایی از تولید در مجمع جهانی اقتصادی در داووس در ماه ژانویه بود.) سال 2014، وانگ یی، وزیر امور خارجه چین گفته بود: این ابتکار عمل مهم‌ترین سیاست خارجی آقای شی بوده است. هدف نهایی از این طرح رقابت اوراسیا (تحت سلطه چین) با آن‌سوی اقیانوس اطلس (تحت سلطه امریکا) است.

پشت این ضرورت استراتژیک یک دروغ از انگیزه‌های ثانویه وجود دارد که تعداد و تنوع آن باعث شک و تردید در مورد انسجام عملی این پروژه می‌شود. با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، آقای شی امیدوار است که خانه‌ای برای سود بیشتر از ذخایر ارزی چین پیدا کند که بیشتر از اوراق بهادار دولتی امریکا باشد. او همچنین امیدوار است که بازارهای جدیدی برای شرکت‌های چینی ایجاد شود، مانند شرکت‌های راه‌آهن سریع السیر و صادرات مازاد تولید سیمان، فولاد و سایر فلزات کشورش. با سرمایه‌گذاری در کشورهای آسیای مرکزی، او تخمین می‌زند که می‌تواند محله‌های باثبات‌تری برای استان‌های غربی خود از سین کیانگ و تبت ایجاد کند. با تشویق پروژه‌های بیشتر در اطراف دریای چین جنوبی، این ابتکار عمل می‌تواند ادعای چین در منطقه را تقویت کند («جاده» در طرح «یک کمربند، یک جاده» به خطوط دریایی اشاره دارد.) اما مشکل این است که این جاه‌طلبی در تضاد با دیگران است، چراکه آیا در واقعیت این پروژه خطرناک در آسیای مرکزی بهتر از سرمایه‌گذاری در بازار اوراق بهادار دولتی امریکا است؟ به‌این‌ترتیب یک جنگ داخلی بین نهادهای مهم چین وجود دارد، ازجمله وزارت بازرگانی، وزارت امور خارجه، کمیسیون برنامه‌ریزی و استان‌های چین. آنچه مسئله را سخت‌تر می‌کند این است که چین به‌سختی پروژه‌های سودآور در بسیاری از کشورهای در امتداد کمربند و جاده پیدا می‌کند؛ (به‌طوری‌که تجار چینی در آسیای مرکزی به آن می‌گویند یک جاده، یک تله). با درپوش تمام این‌ها چین با واکنش‌های منفی برخی از دولت‌های منتخب در کشورهای سریلانکا، میانمار با برنامه‌هایش مواجه شده است که طرح انکار می‌کنند و یا به دنبال مذاکرات مجدد پروژه‌های تصویب‌شده ای هستند که پیشینیانشان امضا کرده‌اند. به‌عنوان یک نتیجه از این فوروم، آقای شی به دنبال پیدا کردن راهی علیه واکنش‌های منفی است.

با این حال، این فکر که این پروژه می‌تواند شکست بخورد می‌تواند ماجرا را به بیراهه بکشاند. اما چین به این نیاز دارد چراکه باید به برخی مشکلات اقتصادی پاسخ دهد.

ابتکار یک کمربند و یک جاده مشکلات زیادی دارد، اما آقای شی مصمم است که آن را انجام دهد.