هراس از بیداری غول نقدینگی ۱۲۱۱ هزار میلیاردی

به گزارش گروه اقتصادی آنا از روابط عمومی اتاق بازرگانی ایران، آمارهای رسمی بانک مرکزی نشان می‌دهد حجم نقدینگی از ۵۸۰ هزار میلیارد تومان در پایان سال ۹۲ به بالای ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان در پایان بهمن ۹۵ رسیده است اما آیا رشد حدود ۱۰۷درصدی نقدینگی طبیعی است و در آینده باعث بروز تورم شدید و ملتهب شدن بازارها نخواهد شد؟

افزایش حجم نقدینگی در نتیجه بی‌انضباطی پولی و مالی خطری جدی برای اقتصاد کشور به شمار می‌آید؛ به‌ویژه اگر این نقدینگی بر اثر افزایش پایه پولی به‌عنوان پمپاژ پول پرقدرت صورت گرفته باشد، چرا که نقدینگی مهم‌ترین متغیر پولی است و هم‌اکنون در ایران نهادهای منتشر‌کننده نقدینگی عبارتند از بانک مرکزی و بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی. اجزای تشکیل‌دهنده نقدینگی نیز عبارت است از کل سپرده‌های بخش غیردولتی نزد بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و اسکناس و مسکوک نزد اشخاص.

بانک مرکزی می‌گوید سهم پایه پولی از نقدینگی در سال ۹۱بالغ بر ۲۷,۶درصد بوده که در پایان دی‌ماه سال گذشته به ۱۷.۳درصد رسیده است البته آمارهای این نهاد رسمی نشان می‌دهد دولت یازدهم در مقاطعی از سال‌های اخیر با هدف خارج کردن بخش‌های اقتصادی گرفتار رکود، پایه پولی را افزایش داده است. با این حال افزایش نقدینگی در دولت یازدهم همراه با کاهش نرخ تورم بوده اما بیم آن می‌رود در آینده در نتیجه بی‌انضباطی احتمالی برای ایجاد رشد اقتصادی تصنعی توسط دولت، نقدینگی به سمت بازارهای واسطه‌گرا نظیر طلا، سکه، ارز و حتی مسکن کشیده شود و نتیجه آن تکرار دوران رکود توأم با تورم باشد.

حبس نقدینگی در بانک‌ها

بالغ بر ۱۰۵۹هزار میلیارد تومان از کل نقدینگی کشور در پایان بهمن‌ماه سال گذشته نزد بانک‌ها حبس شده و شکل شبه پول را دارد به‌نحوی که آمارهای بانک مرکزی نشان از آن دارد که تنها ۱۵۲هزار میلیارد تومان از نقدینگی به‌صورت پول در دست مردم است و باقی آن شامل سپرده‌های غیردیداری بخش غیردولتی نزد بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی است.

سیاست پولی دولت یازدهم در بالا نگه‌داشتن نرخ سود سپرده‌های بانکی نسبت به نرخ تورم رسمی باعث شده تا مردم سپرده‌های خود را نزد بانک‌ها سپرده کنند و البته به قیمت افزایش هزینه تمام‌شده تسهیلات بانکی برای بنگاه‌های اقتصادی.

تدبیر احتمالی بانک مرکزی و دولت در کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی از یک سو و افزایشی شدن نرخ تورم از سوی دیگر زنگ خطری است که می‌توان پدیده مهاجرت نقدینگی حبس شده در بانک‌ها در قالب شبه پول به سمت بازارهایی همچون طلا، ارز و مسکن و حتی خودرو را رقم بزند.

۲ روایت از نرخ رشد نقدینگی

مناقشه بر سر نرخ رشد نقدینگی در ۴سال دولت یازدهم نسبت به ۸ سال قبل از آن محل مناقشه است به‌گونه‌ای که دولت می‌گوید رشد نقدینگی در دولت یازدهم ۲۵درصد بوده و این رقم در دولت قبلی ۲۸درصد بوده است. منتقدان دولت اما به استناد آمارهای بانک مرکزی می‌گویند که متوسط نرخ رشد نقدینگی در دولت قبل ۲۴,۶درصد بوده و کمتر از دولت فعلی.

این مناقشه البته در حالی صورت گرفته که دولت و بانک مرکزی نرخ رشد نقدینگی در سال ۹۲را به دولت قبل نسبت می‌دهند و منتقدان آن را میراث دولت فعلی. افزون بر اینکه حجم اسکناس و مسکوک در دست اشخاص در پایان سال ۹۱ بیش از ۲۵درصد برآورد شده و در پایان بهمن سال گذشته به حدود ۶درصد رسیده است.

کارشناسان و فعالان اقتصادی البته نسبت به هدایت نشدن نقدینگی به سمت بخش‌های مولد و اشتغال‌زا هشدار می‌دهند. سؤال جدی پیش‌روی دولت آینده این است که چگونه نقدینگی ۱۲۰۰هزار میلیارد تومانی را به‌گونه‌ای هدایت کند که نتیجه آن رونق پایدار فعالیت‌های اقتصادی و نه انباشت آن در پشت باجه بانک‌ها باشد. تدبیر احتمالی برای مدیریت نقدینگی انباشت شده در بانک‌ها به سمت بخش‌های مولد اقتصادی در ۴سال آینده سرنوشت‌ساز خواهد بود؛ همچنان که رشد نقدینگی در ۴سال گذشته به همه انتظارها برای حرکت مستمر چرخ اقتصادی کشور پایان نداد.