تصویب طرح جنجالی دستکاری ژنتیک انسان‌ها در انگلیس

به گزارش سرویس پزشکی خبرگزاری آنا و به نقل از BBC، نمایندگان موافق، این طرح را نور امیدبخش برای خانواده‌هایی دانستند که با نقص میتوکندری (باتری سلول) مواجهند. اگر این طرح در مجلس اعیان بریتانیا هم رای موافق بگیرد تبدیل به قانون خواهد شد. در این صورت، بریتانیا نخستین کشوری در دنیا خواهد بود که لقاح آزمایشگاهی با استفاده از ژن‌های سه نفر را قانونی کرده است.

این قانون برای پیشگیری از دسته‌ای از بیماری‌های ژنتیکی مرگبار موسوم به نقص میتوکندری تصویب شده که از مادر به فرزند منتقل می‌شود و بیمار دچار کمبود شدید انرژی، ضعف عضلانی، نابینایی و ناراحتی قلبی می‌شود. اما با روش «انتقال میتوکندری»، این نقص با استفاده از ژن‌های سه نفر برطرف می‌شود. اگر همه چیز بدون مشکل پیش برود، نخستین کودک با استفاده از این روش سال آینده متولد خواهد شد.

پروفسور داگ ترنبول مدیر تحقیقات میتوکندری انجمن ولکام در بریتانیا که از پیشروان روش انتقال میتوکندری است، از مدت‌ها پیش از نمایندگان پارلمان بریتانیا خواسته بود این طرح تصویب کنند.

پروفسور ترنبول گفت: این تحقیقی است که به پیشنهاد و حمایت خود بیماران و برای خود بیماران انجام شده و این پیغام بسیار مهمی است.

علاوه بر این، دانشمندان بریتانیایی برنده جایزه نوبل و ۴۰ دانشمند برجسته از ۱۴ کشور دنیا هم از این طرح حمایت کرده‌اند.

با این حال مخالفان این طرح کم نیستند. برخی گروه‌های مذهبی از جمله کلیسای کاتولیک و انگلیکن و برخی از متخصصان این طرح را غیر اخلاقی و خطرناک دانستند.

دکتر جیلیان لاکوود متخصص اخلاق تولید مثل، در این خصوص گفت: مشکل اینجاست که روش به لقاح آزمایشگاهی با سه پدر و مادر معروف شده است. در صورتی که دقیق آن این است که چنین بچه‌ای ۲.۰۰۱ پدر و مادر دارد. در واقع کمتر از یک دهم درصد محتوای ژنتیکی دستکاری می‌شود و قد، رنگ چشم، هوش یا استعداد موسیقی را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.

گروهی به نام «هیومن ژنتیکس الرت» که با دستکاری ژنتیکی در انسان مخالف است هم این طرح را پیش در آمدی برای استفاده وسیع از مهندسی ژنتیک در تولد مثل انسان در آینده دانسته و هشدار داده است که در آینده از این روش برای تولید «کودکان مهندسی شده» استفاده خواهد شد.

دیوید کینگ، از اعضای این گروه می‌گوید: وقتی که مرز اخلاق زیر پا گذاشته شود دیگر جلوگیری از قدم بعدی برای تولید این بچه‌های مهندسی شده تقریبا امکان ندارد.

نهاد مرجع در امور باروری و تولید مثل بریتانیا این روش را مضر ندانسته، اما برخی دانشمندان در صحت این ارزیابی تردید کرده‌اند و گفته‌اند که بارها ثابت شده چیزی که امروز بی‌ضرر دانسته می‌شود در آینده مضر بودن آن روشن می‌شود.

دکتر دیوید کینگ می‌گوید: بریتانیا از این به بعد در اروپا منزوی خواهد بود چون تنها کشوری است که دستکاری ژنتیکی انسان را مجاز کرده است. تمام کشورهای دیگر «کنوانسیون زیست‌پزشکی (Biomedicine) و حقوق بشر» را امضا کرده‌اند. سبک برتانیایی‌ها این است که دائما خود را به عنوان الگوی قانونگذاری مسئولانه در زمینه تکنولوژی‌های تولید مثل تبلیغ کنند، اما در واقع قانونگذاران به هر چیزی که دانشمندان بگویند جواب مثبت می‌دهند.

اما دکتر ترنبول می‌گوید هر تکنیک جدیدی می‌تواند خطرات خود را داشته باشد، اما دلایل زیادی در دست است که خطر «انتقال میتوکندری» بسیار کمتر از خود بیماری است.

انتقال میتوکندری

در حالی‌که بیشتر ماده ژنتیکی سلول در هسته آن قرار دارد، ژن‌های میتوکندری در خود میتوکندری قرار دارند. ژن‌هایی که ساخت میتوکندری را کنترل می‌کنند فقط از طرف مادر به ارث می‌رسند و نقص آنها باعث بیماری‌های قلبی، کبدی، عصبی و عضلانی می‌شود.

انتقال میتوکندری در واقع نوع خاصی از لقاح آزمایشگاهی (IVF) است، هسته تخمک زن اهداکننده بیرون آورده و به جای آن مواد ژنتیکی مادر واقعی قرار داده می‌شود. به این ترتیب، چنین کودکی تقریبا ۹۹ درصد ژن‌های مادر خود را دارد.

این کار را می‌توان هم قبل و هم بعد از لقاح این تخمک با اسپرم پدر انجام داد. به این ترتیب سلول اصلاح شده، ژن‌های مادر و میتوکندری زنی دیگر را دارد. بعد تخم لقاح یافته در رحم مادر کاشته می‌شود.

مقدار ماده ژنتیکی که از فرد دهنده وارد تخمک مادر می‌شود بسیار اندک است، ۳۷ ژن که یک دهم درصد کل ماده ژنتیکی است. این ژن‌ها فقط در تولید انرژی نقش دارند و ۲۳۰۰۰ ژنی که در ظاهر، رفتار و خصلت‌های دیگر نقش دارند فقط از مادر واقعی به ارث می‌رسد.

به گفته پروفسور سالی دیویس، مشاور پزشکی دولت انگلیس، این کار مثل «تعویض باتری خراب خودروست». معمولا زوج‌ها تا تولد بچه اول از نقص ژنتیکی میتوکندری بی‌اطلاع هستند. در حال حاضر والدینی که این مشکل را دارند و می‌خواهند دوباره بچه‌دار شوند از لقاح آزمایشگاهی (IVF) استفاده می‌کنند، اما از تخمک زن دیگری به جای تحمک مادر استفاده می‌شود، به این ترتیب کودک هیچ نوع ارتباط ژنتیکی با مادر خود ندارد.

تابستان امسال وزارت بهداشت بریتانیا پس از سه ماه نظرخواهی عمومی و دریافت ۱۸۵۰ پاسخ، به این نتیجه رسید که پیش نویس این قانون را برای تصویب به پارلمان ارائه کند.