انتخابات ریاست جمهوری از سه روز پیش با ثبت‌نام کاندیداها شروع شد و البته وعده‌ها و سیاست‌های خاس کاندیداها هم کم‌کم رونمایی می‌شوند. نامزدها اغلب با مردم از سیاست‌ها و وعده‌های خاص حرف می‌زنند اما واقعیت این است که آن‌ها از وعده‌های خاس سخن می‌گویند. «خاس» اول سه کلمه «خوب، ارزان، سریع» است. کسب چیزهای خاس در زندگی روزمره هم سخت است. سه مثال ساده مساله را تا حدی روشن می‌کند: فست فودهایی مثل ساندویچ، ارزان و سریع به دست می‌آیند اما خوب نیستند. (اَس، بدون خ)
قورمه سبزی غذای خوبی است که اگر آن را در منزل‌تان تهیه کنید، ارزان‌تر از فست فود دست می‌گیرد، اما سریع پخته نمی‌شود و باید یک نصفه روز برای آن وقت صرف کنید. (خا، بدون س)
یک کبابی خوب می‌تواند کباب برگ باکیفیت را نسبتاً سریع برای شما آماده کند، اما ارزان نخواهد بود. (خس، بدون ا)
ما وقتی به عرصه بررسی سیاست‌های اداره یک کشور وارد می‌شویم، یافتن وعده‌ها و سیاست‌های خاس بسیار دشوارتر می‌شود. کسی اگر به شما گفت که می‌شود خیلی سریع (مثلا ظرف پنج سال)، بدون سختی زیاد (با هزینه کم و ارزان)، اقتصاد ایران را شکوفا کند و رونق گسترده‌ای ایجاد کند یا صنایع کشور را در سطح جهانی رقابتی سازد؛ او حتما درباره وعده «خاس» حرف می‌زند. کره جنوبی، مالزی، چین، سنگاپور، هندوستان و سایر کشورهایی که در چهار دهه گذشته شاهد رشد اقتصادی بوده‌اند و اوضاع خود را سروسامانی داده‌اند، برخلاف تصورات اغلب سه ویژگی دارند: خیلی به سرعت متحول نشده‌اند بلکه حداقل سه تا چهار دهه مسیر عقلانیت اقتصادی را ادامه داده‌اند.
توسعه ارزان به دست نیامده بلکه هزینه آن را با کار سخت و پرداختن هزینه اصلاحات، که گاه بسیار سنگین بوده و گرفتن تصمیم‌های کارشناسانه دقیق و دشوار پرداخته‌اند.
خوب بودن را با اصلاح شیو‌ه‌های حکمرانی تضمین کرده‌اند.
این کشورها با سیاست‌ها و اقدامات خاص، و نه وعده‌هایی برای اقدامات خاس، راه توسعه را هموار کرده‌اند. سیاستمداران وقتی تصمیم می‌گیرند کارهای خاس بکنند، نتایج زیر حاصل می‌شود: مسکن مهر نمونه سیاست خاس مسکن: تولید مسکن خوب، ارزان و سریع. نتیجه: خانه‌های بی‌کیفیت، فشار بر منابع مالی، تورم و کماکان باقی ماندن مشکل مسکن.
بنگاه‌های زودبازده: اشتغال‌زایی خوب، ارزان و سریع. نتیجه: بیکاران بدهکار.
حفر چاه و استخراج آب: استفاده از حفر چاه و استخراج آب‌های زیرزمینی قریب شش دهه قبل به‌طور عمده در ایران آغاز شد و با سیاست یارانه انرژی، آب خوب، ارزان و سریع (در مقایسه با آب قنات) را در اختیار کشاورزان قرار داد. نتیجه: بحران منابع آب زیرزمینی.
ده‌ها نمونه از این اقدامات می‌توان نمونه آورد. دنیا حتما از چیزهایی که خوب، ارزان و سریع به دست می‌آیند خالی نیست، اما عرصه اداره کشور جایی برای سیاست‌های خاس نیست، باید به دنبال سیاست‌های خاص بود. «س را به جای ص به ما قالب نکنند.»
(اگر با ایده این متن موافق هستید، آن‌را برای دیگران هم ارسال کنید.)
* جامعه‌شناس و استادیار دانشگاه شهید بهشتی
انتهای پیام/
