95، انقلاب صنعت هوایی در ایران

سهیلا گلی زاده، گروه اقتصادی خبرگزاری آنا: زمزمه‌های خرید هواپیماهای جدید از زمان آغاز به کار دولت یازدهم کم و بیش شنیده می‌شد اما پس از امضای توافق‌ هسته‌ای و اجرایی شدن برجام بود که قراردادهای خرید یکی پس از دیگری با غول‌های هواپیماسازی دنیا نهایی شده و بدین ترتیب نخستین هواپیمای خریداری شده در سایه برجام هم وارد کشور شد.

آمار وزارت راه و شهرسازی و سند چشم‌انداز صنعت هوایی از نیاز کشور به 400 تا 500 فروند هواپیما تا افق 1404 حکایت دارد و از آنجا که این صنعت طی دهه های اخیر در تحریم به سر می‌برد، بنابراین خرید هواپیما پس از اجرایی شدن برجام در 14 ژوئیه 2015 مصادف با 23 تیرماه سال 94 به عنوان یکی از مهم‌ترین اولویت‌های دولت یازدهم قرار گرفت.

بدین ترتیب با لغو تحریم های هسته ای ایران، مقامات ایرانی مذاکرات با ایرباس و بوئینگ را آغاز کردند. شرکت‌هایی که پیش از برجام با منع فروش هواپیما و قطعات به ایران از سوی آمریکا مواجه بودند.

این طور بود که حسن روحانی در نخستین سفر خود پس از برجام به فرانسه رفت و پیش‌نویس قرارداد خرید 114 فروند هواپیمای نو را با ایرباس امضا کرد. سفر روحانی به فرانسه اولین سفر یک رئیس جمهوری ایران به این کشور از سال ۱۹۹۹ محسوب می‌شد.

علاوه بر این مقامات وزارت راه و شهرسازی و سازمان هواپیمایی کشوری در بهمن ماه سال 94 پیش‌نویس قرارداد خرید بیش از 100 فروند هواپیما با بوئینگ را به ارزش بیش از 25 میلیارد دلار و 40 فروند هواپیمای کوچک مقیاس با شرکت ATR ایتالیا را امضا کردند.

اما در میان رفت وآمدهای مقامات بوئینگ و ایرباس به ایران، مجلس نمایندگان آمریکا قانون تحریم‌های ایران «داماتو» را برای مدت 10 سال دیگر تمدید کرد و پس از آن نیز طرح ممنوعیت فروش هواپیماهای مسافربری به ایران را به تصویب رساند. بدین ترتیب چالشی بزرگ پیش‌روی دو شرکت بوئینگ و ایرباس برای معامله با ایران قرار گرفت.

بر اساس قانون داماتو، وزارت خزانه‌داری آمریکا (اوفک) از صدور مجوزهای مورد نیاز بانک‌های آمریکایی برای تأمین مالی فروش هواپیمای مسافربری به ایران منع می‌شود؛ مجوزی که شرکت‌های بوئینگ و ایرباس برای فروش هواپیمای مسافربری خود به ایران به آن نیاز دارند.

البته این قانون در حالی از سوی نمایندگان مجلس آمریکا وضع شد که پس از برجام، باراک اوباما رئیس‌جمهوری دموکرات آمریکا با فروش هواپیما به ایران موافقت کرده بود و پس از این اقدام مجلس هم اعلام کرد که در صورت تصویب این قانون در مجلس سنا آن را وتو می‌کند.

اگرچه تمدید قانون داماتو هم در مجلس سنا به تصویب رسید، اما با این حال با وجود این قانون وزارت خزانه‌داری آمریکا اوایل آذر ماه سال گذشته مجوز فروش ۱۰۶ هواپیمای تجاری شرکت فرانسوی ایرباس به ایران را صادر کرد.

طی این مدت هم با افزایش رفت‌ و آمدهای مقامات دو شرکت بوئینگ و ایرباس به ایران سرانجام قرارداد نهایی خرید80 فروند هواپیمای بوئینگ به ارزش 16 میلیارد و 600 میلیون دلار در 21 آذرماه سال گذشته به امضا رسید و پس از آن در دی ماه هم قرارداد خرید 100 فروند هواپیمای ایرباس به ارزش 20 میلیارد دلار نهایی شد.

قرارداد ایران‌ایر به عنوان شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی با بوئینگ شامل خرید 50 فروند هواپیما های جدید بوئینگ 737 یا همانMAX 737، 15 فروند ER 300 و 15 فروند X777 که هنوز به بازار نیامده و در سال 2021 میلادی وارد می شود، است. این هواپیماها در آینده ساخته خواهد شد و زمان تحویل آن از سال 2017 به مدت 10 سال خواهد بود.

همچنین هواپیماهای خریدارشده ایرباس از سوی ایران هم شامل 46 فروند A320 Family و 38 فروند A330 Family و 16 فروند A350 XWB aircraft است که طی بازه زمانی 10 ساله از 2017 میلادی باید به ایران تحویل داده می‌شد.

البته از آنجا که ایرباس تصمیم گرفت به جهت نوسازی هر چه سریع‌تر ناوگان ایران تحویل این هواپیماها را جلوتر بیندازد؛ بنابراین اولین ایرباس 321 با ظرفیت ۱۹۵ نفر و از خانواده هواپیماهای کوتاه پرواز A۳۲۰به عنوان نخستین هواپیمای خریداری شده پس از برجام در 23 دی‌ماه سال گذشته وارد کشور شده و بر باند فرودگاه مهرآباد نشست.

همچنین قرار بود تا پیش از نوروز 96 تعداد 7 تا 8 فروند ایرباس دیگر وارد ناوگان هوایی کشور شود که البته 2 فروند ایرباس 330 در روزهای پایانی اسفندماه سال گذشته به ناوگان هوایی افزوده شد امروز هم سومین هواپیمای برجامی وارد کشور می شو.د

اما پیش از امضای توافق‌نامه‌های خرید هواپیما از بوئینگ و ایرباس، بحث نوسازی ناوگان هوایی کشور متوقف نبود و آن طور که وزیر راه و شهرسازی پیش‌تر اعلام کرده بود از اسفندماه سال 93 تا اردیبهشت‌ماه سال 95 تعداد 17 فروند هواپیمای مسافربری وارد ناوگان حمل و نقل هوایی شده است.

اواخر اردیبهشت‌ماه سال گذشته هم ۸ فروند هواپیمای ایرباس مدل A۳۴۰ و یک فروند ایرباس ۳۲۱ با عمر کم‌تر از 15 سال وارد ناوگان هوایی شده‌اند که با این اقدام رکورد بزرگترین خرید همزمان هواپیما در کشور ثبت و بدین ترتیب حدود 4 هزار صندلی پروازی به ظرفیت ناوگان حمل و نقل هوایی ایران افزوده شده است.

با ورود 9 فروند هواپیمای دست دوم ایرباس، متوسط سن ناوگان حمل و نقل هوایی کشور یک سال جوان‌تر شد و به 19 سال رسید و اکنون با توجه به باز شدن قفل‌های خرید هواپیما پس از برجام به نظر می‌رسد متوسط سن ناوگان هوایی همچنان روند نزولی را طی کند.