دومین «عیدانه کتاب» در آغاز راه/ سود 1/5 میلیون‌تومانی برای هر کتاب‌فروش
برگزارکنندگان طرح‌های حمایتی عیدانه، تابستانه و پاییزه کتاب، مدعی رونق بخشی به اقتصاد کتاب‌فروشی‌ها و کتاب در کشور هستند؛ اما آیا میزان حمایت‌ها در قیاس با تولیدات ناخالص سالانه بازار نشر، رقم چشم‌گیری است؟
هادی حسینی‌نژاد، خبرنگار فرهنگی آنا: بیش از یک سال از آغاز طرح‌های فصلی وزارت فرهنگ و خانه کتاب در حمایت از مخاطبان کتاب و کتاب‌فروشی‌ها گذشته است و در طول این مدت، طرح‌های «کتابفروشی به وسعت ایران» به همراه «عیدانه کتاب»، «تابستانه کتاب» و «پاییزه کتاب» برگزار شدند. حالا با نزدیک شدن به ایام نوروز، شاهد آغاز به کار دومین «عیدانه کتاب» هستیم که از 15 اسفندماه کار خود را شروع کرده و تا 15 فروردین در کتاب‌فروشی‌های عضو تداوم دارد.
مطابق با این طرح‌های حمایتی، کتاب‌فروشی‌های علاقه‌مند با ثبت نام در سامانه مخصوص، در ایام طرح می‌توانند کتاب‌های خود را با تخفیف 20 درصد برای کتاب‌های بزرگسال و 25 درصد برای کتاب‌های کودک به مشتریان خود بفروشند؛ تخفیفی که از محل یارانه پرداخت خواهد شد.
برگزارکنندگان این طرح معتقدند با راه‌اندازی آن، توانسته‌اند به اقتصاد نشر و کتاب‌فروشی‌ها کمک کنند و کتابخوانی در کشو را رونق دهند. این ادعا، البته خالی از واقعیت نیست؛ اما باید دید نقش واقعی این طرح‌ها در بازار کتاب چقدر بوده است.
مروری بر فروش سه طرح گذشته
مطابق با اطلاعات منتشر شده در اولین طرح حمایتی که در هفته کتاب سال گذشته برگزار شد، 600 میلیون تومان کتاب در قالب طرح به فروش رسید که 20 درصد؛ یعنی 120 میلیون تومان از این مبلغ در قالب یارانه به کتاب‌فروشی‌ها پرداخت شد. بودجه‌ای که برای عیدانه کتاب در نظر گرفته شد، کمتر از یک‌میلیارد تومان بود (با احتساب هزینه‌های جانبی 900 میلیون تومان یارانه تخصیص یافت) که البته خرید‌ها به سقف مبلغ یارانه نرسید چراکه میزان فروش 43 میلیارد و 752 میلیون ریال بود که مبلغِ تخفیف یا مبلغ یارانه اختصاص یافته به آن، 8 میلیارد و 750 میلیون ربال بود.
طرح تابستانه کتاب نیز شرایط مشابهی داشت. در این طرح بیش از 93 میلیارد ریال کتاب فروش رفت که تخفیف اختصاص یافته به آن‌ها، 17 میلیارد ریال بود. در حالی که برگزارککندگان این طرح، یارانه 20 میلیارد ریالی را برای آن درنظر گرفته بودند.
بعد از تابستانه، طرح پاییزه کتاب در هفته کتاب (از 24 آبان‌ماه) آغاز شد. طرحی که در آن 659 هزار و 19 جلد کتاب به فروش رفت اما آمار ریال این فروش‌ها اعلام نشد. اما اگر میانگین بهای کتاب را 15 هزارتومان درنظر بگیریم، درمی‌یابیم که میزان فروش در این طرح بالای 98 میلیارد ریال بوده؛ یعنی یارانه اختصاص یافته به آن، بالای 20 میلیارد ریال بوده است.
سود هر کتابفروشی از طرح‌های حمایتی 1/5 میلیون تومان است
اگر بخواهیم یارانه اختصاص یافته به سه طرح عیدانه، تابستانه و پاییزه کتاب را با یک دیگر جمع کنیم، به مبلغی کمتر از 5 میلیارد تومان یارانه اختصاص یافته به این طرح‌ها می‌رسیم. و اگر فرض کنیم این صرفا سه طرح باعث شده که خریداران به کتاب‌فروشی‌های عضو بروند و کتاب بخرند، این طرح‌ها باعث شده صنعت نشر کشور ما حدودا به 22 میلیارد تومن فروش دست پیدا کند (که کمتر از 5 میلیارد از این رقم، یارانه بوده است).
اگرچه اظهارات برخی از کتاب‌فروشان عضو در طرح‌های قبلی حاکی از آن است که بخش قابل توجهی از خریداران کتاب، از برگزاری طرح‌های حمایتی خبر نداشته‌اند و صرفا برای رفع نیازهای خود به کتاب‌فروشی‌ها رفته‌اند، اما حتی اگر فروش 22 میلیارد تومانی را افتخارِ تمام و کمالی برای طرح‌های حمایتی نامبرده بدانیم، باز هم این رقم مقابل تولید ناخالص 1500 میلیارد تومانی سالانه صنعت نشر در کشور، رقم کمی محسوب می‌شود.
از طرف دیگر اگر تعداد کتاب‌فروش‌های حاضر در طرح‌های مورد نظر را با هم جمع بزنیم (عیدانه 327، تابستانه 218 و پاییزه 624) به عدد هزار و 469 می‌رسیم و اگر یارانه کمتر از 5 میلیارد تومانی را بر این عدد تقسیم کنیم، میانگین سهم هرحضورِ هرکتابفروشی در این سه طرح، کمتر از 3 میلیون و 400 هزار تومان بوده است. و اگر بخواهیم فروش 22 میلیارد تومانی ثبت شده در این سه طرح را در نظر بگیریم، میانگین سهم هرحضورِ هرکتابفروشی در این سه طرح، فروش کمتر از 15 میلیون تومان بوده است؛ یعنی با احتساب سهم 10 تا 20 درصدی کتاب‌فروش از رقم پشت جلد، طرح‌های مذکور توانسته‌اند به صورت میانگین هرکتابفروشی را در هر حضور، به سود 1/5 تا 3 میلیون تومانی برسانند. البته یادمان نرفته است که فرض کردیم تمام کتاب‌های فروخته شده در ایام طرح، حاصلِ نقشِ 100 درصدی برگزاری این سه طرح بوده‌اند.
عیدانه‌ای دیگر...
چنانچه گفته شد، دومین طرح عیدانه کتاب نیز از 15 اسفندماه آغاز شده و در آغاز راه است. مطابق با اطلاعات منتشر شده آمار کتاب‌فروشی‌های عضو در این طرح، نسبت به طرح‌های پیشین حائز رشد بوده است. مطابق با این اطلاعات 751 کتابفروشی در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند که از این میان، 588 کتابفروشی در اولین روز طرح توانسته‌اند به فروش کتاب در قالب این طرح دست یابند. ضمن آنکه از تعداد کتاب‌فروشی‌های ثبت‌نام کرده، 580 کتابفروشی در مراکز استانها هستند و 178 کتابفروشی از سایر شهرستان‌ها.
در این طرح، استان تهران با 137 کتابفروشی، اصفهان با 93 کتابفروشی و استان قم با 86 کتابفروشی بیشترین مشارکت را داشته‌اند و تا کنون (در میانه روز دوم یعنی سه‌شنبه 17 اسفندماه) 565 هزار و 35 جلد کتاب در کتاب‌فروشی‌های عضو به فروش رفته است.
هرچند برگزارکنندگان با شعار «امسال هم کتاب عیدی دهیم» سعی دارند مردم را به کتاب و حضور در کتاب‌فروشی‌ها ترغیب کنند، اما با توجه به اینکه این طرح در ایام عید و تعطیلات نوروزی برگزار می‌شود و مردم عموما در این ایام مشغولیت‌های دیگری نظیر دیدوبازدید و مسافرت‌های تفریحی دارند، به نظر نمی‌رسد میزان فروش این طرح بتواند به میزان فروش طرح پاییزه کتاب برسد.
چرایی افزایش آمار ثبت‌نام‌ها
سوال: اگر طرح‌های حمایتی نامبرده آنطور که گفته می‌شود در رونق بخشی به بازار کتاب نقشی ندارد، پس چرا شاهد افزایش آمار کتاب‌فروشی‌ها در طرح‌های حمایتی عیدانه، تابستانه، پاییزه و باز هم عیدانه... بوده‌ایم؟
پاسخ: اولا؛ اینکه کتاب‌فروشان به این سود حداقلیِ سود 1/5 تا 3 میلیون تومانی نیز نظر دارند، یک رویکرد منطقی و اقتصادی است. ثانیا؛ شاید باید افزایش آمار ثبت‌نام‌ها را طور دیگری معنا کرد: اوضاع اقتصادی کتاب‌فروشی‌ها کم رونق است که همین مبالغ ناچیز هم برایشان مهم است.
انتهای پیام/
دایرة المعارف دانشبنیانها ۱۱۱؛
