آتاتورکِ ضد آتاتورک

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، ریزه محل تولد رئیس‌جمهوری رجب طیب اردوغان است و منتقدان او دائما این پرسش را پیش می‌کشند که اردوغان پس از 15 سال حضور در راس قدرت‌ قرار است چه کند؟

منتقدان می‌گویند او در صدد ریشه‌کن کردن دولت سکولار آتاتورک است که از فروپاشی امپراتوری عثمانی ناشی شده بود و در مقابل می‌خواهد جمهوری اقتدارگرای اسلامی خودش را جانشین آن کند.

نابی آوه‌چی، مشاور پیشین اردوغان و وزیر کنونی فرهنگ و توریسم ترکیه می‌گوید این کشور در حال تغییر است. او مدعی است این تغییر نیازی به نابودی جمهوری آتاتورک و دموکراسی ترکیه ندارد.

آوچی منتقدان اردوغان را متهم می‌کند که دائما در حال انتقاد کردن هستند. او می‌گوید منتقدان اصرار دارند که ما در حال قرار دادن ترکیه در وضعیت ابتدای قرن بیستم هستیم؛ اما جهان از آن زمان تا به حال بسیار تغییر کرده است. آوچی از جمله به فروپاشی شوروی، بهار عربی و تغییرات ژئوپولتیک منطقه اشاره می‌کند و می‌گوید ما در حال قرار دادن ترکیه در وضعیت جدیدی که مربوط به آینده است، هستیم.

با وجود این، او هرگز به اقدامات اردوغان برای افزایش قدرت اشاره نمی‌کند؛ از جمله اینکه قرار است رفراندوم تغییر قانون اساسی در ماه آوریل (فروردین) در ترکیه برگزار شود که نتیجه آن تمرکز قدرت در دست رئیس‌جمهوری و لغو منصب نخست وزیری است. همچنین رئیس‌جمهوری نظارت گسترده‌تری بر دستگاه قضایی پیدا می‌کند.

در ریزه یعنی هزار کیلومتری شرق شهر استانبول، برخی ترک‌ها که با غرب‌گرایی که آتاتورک به ترکیه آورده بود مخالفند، از برداشته شدن مجسمه آتاتورک از میدان اصلی این شهر خوشحال هستند.

وب‌سایت روزنامه اسلام‌گرای محلی آکیت درباره برداشته شدن مجسمه آتاتورک می‌نویسد: «شکر و سپاس فقط از آن خداست. ریزه اینک آزاد شده است.»

مجسمه و نام کشته‌های مقابله با کودتا، جایگزین آتاتورک

سکولاریست‌ها از برداشته شدن مجسمه آتاتورک از شهر ریزه عصبانی هستند. قرار است به جای مجسمه آتاتورک مجسمه کشته‌شدگان مقاومت در برابر کودتای ضد اردوغانی نصب شود. سکولاریست‌ها این جریان را نمادی از تلاش اردوغان برای جایگزین کردن خود با آتاتورک می‌دانند.

ماه گذشته نیز وزیر آموزش و پرورش پیش‌نویس جدیدی از طرح‌های درسی برای مدارس ارائه کرد که در آن سرفصل‌های مربوط به آتاتورک محدود شده بود و تئوری‌های مربوط به تکامل حذف شده و البته جهاد طبق ارزش‌های اسلامی نیز با کاهش روبه‌رو شده بود. وزیر آموزش و پرورش گفته بود که این تغییرات مطابق با خواست اردوغان انجام می‌شود.

همه این ها نشان می دهد که چرا سونر کاگاپتی نویسنده کتاب «سلطان جدید» که به زندگی اردوغان اختصاص دارد، وی را «آتاتورکِ ضد آتاتورک» خوانده است. در حالی که حامیان اردوغان اصرار دارند وی صرفا در حال زمینه‌سازی برای بازتاب ارزش‌های اساسی اکثریت مردم ترکیه است، اما مخالفان وی می‌گویند که اردوغان برنامه چند وجهی برای ارتقای سطح خود به آتاتورک جدیدی را آغاز کرده است. به اعتقاد این عده، وی با تغییر قانون اساسی سعی کرده اختیارات سیاسی لازم را به دست آورد.

از سوی دیگر او تلاش کرده ابعاد مذهبی پروژه خود را نیز تقویت کند. اکنون هزاران مسجد جدید در بسیاری از مناطق ترکیه ساخته شده است. تعداد دانش‌آموزان مدارس مذهبی در ترکیه که اردوغان نیز زمانی در این مدارس تحصیل کرده بود از تعداد 71 هزار نفر در سال 2002 یعنی زمان به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه به رقم 1.5 میلیون نفر در سال گذشته رسیده است.

در همین حال، بسیاری از نام‌های خیابان‌ها و اماکن عمومی پس از شکست کودتا در حال تغییر هستند. این خیابان‌ها نام‌های کسانی را پیدا می‌کنند که در مقابله با کودتا کشته شده‌اند.

در دوره جدید، همچنین عملا تلاش‌ها برای پیوستن به اتحادیه اروپا از سوی ترکیه متوقف شد. توجه آنکارا در سیاست خارجی عموما به سوی کشورهای خاورمیانه چرخید. وقتی انقلاب‌های عربی در کشورهای منطقه پدید آمدند ترکیه به سرعت از این تغییرات حمایت کرد.

این تغییرات می‌توانست به رویش جنبش‌های اسلام‌گرایی منجر شود که اردوغان خود در داخل ترکیه در پی آن بود. این تغییرات اما با نتیجه مثبت پایان نیافتند و تکان‌دهنده‌تر برای اردوغان آن بود که شیوه‌های اعتراضی مشابه شیوه‌های اعتراضی انقلاب‌های عربی در مقابل چشمان او در میدان تقسیم و به دلیل مسائل زیست محیطی در ترکیه رخ دادند.

شکست در عرصه سیاست خارجی باعث شد تا اردوغان هر چه بیشتر به تقویت قدرت در داخل مشغول شود. حالا خیلی‌ها معتقدند تغییر قانون اساسی حاصل تمامی معادلات اردوغان برای رسیدن به یک قدرت برتر بوده است. به اعتقاد مخالفان اردوغان، او برای تبدیل شدن به یک آتاتورک جدید راه‌های زیادی را محک زده و حالا تغییر قانون اساسی را راحت‌ترین و کوتاه‌ترین راه می‌داند.

ترجمه: هانا اسمخانی