داوری جشنواره فیلم فجر زیر تیغ نقد

انتخاب و داوری در مجموع بحثی سلیقه‌ای است و همیشه این امکان و تصور هست که با تغییر ترکیب هیات انتخاب و هیات داوران، با گزینه‌های دیگری روبه‌رو باشیم، اما مثل این‌که حکایت این دوره جشنواره فیلم فجر در بحث داوری، با دوره‌های قبلی فرق می‌کند و میزان واکنش‌های منفی و اعتراض‌ها بیشتر و جدی‌تر از سال‌های پیشین است.

دستِ خالی این چند فیلم

فیلم پرحاشیه قاتل اهلی، تازه‌ترین ساخته مسعود کیمیایی با وجود ضعف‌ها و ابهاماتی در پرداخت، دست‌کم از فیلم‌های متاخر این فیلمساز پرآوازه بهتر است، اما هیات داوران این فیلم را شایسته حتی یک مورد نامزدی در بخش جوایز ندانست. این بی‌اعتنایی به کیمیایی یکی از عجیب‌ترین تصمیمات هیات داوران است. مادری ساخته رقیه توکلی که از حضور بازیگرانی چون هانیه توسلی و نازنین بیاتی بهره می‌گرفت هم با دست خالی از جشنواره فجر خداحافظی کرد و در هیچ رشته‌ای نامزد دریافت جایزه نشد. این درحالی است که مادری با نظرات کم و بیش مثبتی در جشنواره روبه‌رو شد. کارگر ساده نیازمندیم جدیدترین ساخته منوچهر هادی هم که بازگشت به مسیر اصلی این فیلمساز است و دغدغه‌های اجتماعی دارد، با بی‌مهری هیات داوران روبه‌رو شد. برخی تماشاگران و منتقدان از بازی بهرام افشاری، سیروس همتی و یکتا ناصر در این فیلم به نیکی یاد می‌کردند.

فیلم آذر به تهیه‌کنندگی نیکی کریمی هم نتوانست نظر مثبت هیات داوران را در هیچ رشته‌ای به خود جلب کند. جالب اینجاست که کریمی یکی از داوران بخش سودای سیمرغ جشنواره سال گذشته فیلم فجر بود.

شماره 17 سهیلا هم نصیبی از این دوره جشنواره فیلم فجر نبرد؛ این درحالی بود که خیلی‌ها دست‌کم انتظار داشتند زهرا داوودنژاد، برای بازی خوبش در این فیلم نامزد دریافت جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن شود که این اتفاق نیفتاد.کمدی انسانی ساخته پربازیگر محمدهادی کریمی و فصل نرگس دومین ساخته نگار آذربایجانی هم در هیچ بخشی شایسته نامزدی جایزه تشخیص داده نشدند.

از عجایب دیگر

برخی فیلم‌های دیگر بخش سودای سیمرغ هم گرچه در بخش‌هایی نامزد دریافت جایزه شدند، اما جای شگفتی است که چرا در بخش‌های دیگر داوران به آنها اعتنایی نکرده‌اند. نمونه بارز این مساله، بی‌مهری به فیلم خوب رگ خواب در بخش‌های بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه است. این درحالی است که کارگردانی حمید نعمت‌الله و فیلمنامه معصومه بیات، حداقل شایستگی قرار گرفتن در فهرست نامزدها را داشتند. بازی خوب و متناسب با نقش حامد بهداد در سد معبر ساخته محسن قرایی هم عجیب است که نظر هیات داوران را جلب نکرد. همین‌طور اسم فاطمه معتمدآریا هم در میان نامزدهای بهترین بازیگر نقش اول زن خالی است، درحالی که خیلی‌ها بازی او را از معدود نقاط قوت آباجان می‌دانند. حامد کمیلی هم بازی خوب و متفاوتی در ایتالیا ایتالیا داشت که هیات داوران آن را ندیدند. دیده نشدن فیلمنامه نگار و ماجرای نیمروز هم جای سوال دارد؛ حتی فیلمنامه خوب، بد، جلف که روایت و فضای کمدی و مفرحی داشت و شوخی‌ها و موقعیت‌های خوبی در اثر تعبیه شده بود و شخصیت‌ها دیالوگ‌های روان و بامزه‌ای می‌گفتند.

از دیگر غرایب

دیدن برخی نام‌ها هم در فهرست نامزدهای این دوره جشنواره فیلم فجر هم جالب است و آدم را شگفت‌زده می‌کند. از جمله حضور فیلم زیرسقف دودی در بخش بهترین فیلم و بهترین کارگردانی؛ آن هم درحالی که این اثر تاکنون چندان بازتاب مثبتی میان تماشاگران و اهالی رسانه نداشته است. به نظر می‌رسد شخصیت متعهد و قابل احترام و پیشینه خوب درخشنده و موضوع فیلم (طلاق عاطفی)، نقش پررنگی در این انتخاب داشته تا کیفیت و ساختار خود اثر.

تعداد نامزدی برخی فیلم‌ها هم به نظر می‌رسد چندان با کیفیت آنها تطابق ندارد و نامزدی فیلم‌هایی مثل تابستان داغ در 12 رشته (رکورددار تعداد نامزدی در این دوره) و بدون تاریخ بدون امضا در 11 رشته کمی عجیب است و باعث می‌شود چندان سر از کار ذهنیت و سلیقه داوران این دوره جشنواره فیلم فجر درنیاوریم. این دو فیلم جزو آثار خوب جشنواره هستند، اما این تعداد از نامزدی‌ها نشان از شیفتگی بی‌حد و حصر داوران و ذوق زدگی بی‌دلیل آنها دارد.

هیات داوران غفلت کرد

سیدامیر سیدزاده، تهیه‌کننده فیلم شماره 17 سهیلا درباره نظر هیات داوران مبنی بر این‌که فیلمش را در هیچ بخشی شایسته نامزدی دریافت جایزه ندانست، گفت: هیات داوران بیشتر با نگاه سیاسی به فیلم‌ها نگاه کردند. من اصلا از این قضیه ناراحت نیستم؛ اتفاقا خیلی هم خوشحالم که فیلمم توسط این داوران دیده نشد. اگر اتفاقی به جز این می‌افتاد، تعجب می‌کردم.

تهیه‌کننده فیلم‌های زندگی جای دیگریست و آمین خواهیم گفت ادامه داد: هیات انتخاب، فیلم‌هایی را به بخش سودای سیمرغ جشنواره فیلم فجر راه داد که در حد تله‌فیلم هستند که این موضوع باعث آبروریزی آنهاست. به نظرم هیات داوران هم موقع فیلم دیدن یا در حال عادی نبودند و حواسشان جای دیگری بوده است یا این‌که فیلم‌ها را ندیدند و همینطوری براساس سفارشاتی که به آنها شده، قضاوت کردند و امتیاز دادند. یا این‌که از اول تصمیم بر این بود یک سری فیلم‌هایی که موردتوجه مردم و اصحاب رسانه بود را نادیده بگیرند.

سیدزاده ادامه داد: اگر ترکیب هیات داوران فرق می‌کرد، قطعا نظر مثبتی روی فیلم شماره 17 سهیلا داشتند. به گواه مردم و اصحاب رسانه این فیلم دست‌کم در سه بخش بهترین بازیگر زن برای خانم داوودنژاد، بهترین فیلمبرداری برای آقای اشکان اشکانی و بهترین فیلم شایسته نامزدی بود. فیلم من معضل امروزِ اجتماع است، واقعا چطور هیات داوران از این فیلم غفلت کرد؟

برخی واکنش‌ها

نیکی کریمی، تهیه‌کننده و بازیگر نقش اصلی فیلم آذر از جمله هنرمندانی بود که روز گذشته با اشتراک گذاشتن پستی در اینستاگرام به نامزد نشدن فیلمش در هیچ بخشی واکنش نشان داد. او استیکر تلگرامی سه میمون را منتشر کرد؛ سه میمونی که بیانگر حالات نبینیم، نشنویم و حرف نزنیم است. کریمی زیر این پست هم نوشت: کار برای کار، عادت کرده‌ایم.

باران کوثری، همبازی حامد بهداد در سد معبر هم به نامزد نشدن بهداد واکنش نشان داد و در صفحه اینستاگرامش نوشت: از نبودن حامد در نامزدهای بازیگر مرد کف کرده‌ام! من امسال زیاد فیلم ندیده‌ام اما مطمئنم حامد لااقل به لحاظ تکنیک و ایفای نقش متفاوت از خیلی‌ها بهتر بود. متعجبم و غمگین. خیلی زیاد!

رقبا از من بترسند

ساعد سهیلی، پس از فیلم‌های گشت ارشاد و رخ دیوانه، برای سومین بار است که نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد از جشنواره فیلم فجر می‌شود؛ آن هم برای فیلم پدرش، گشت 2. ساعد امیدوار است که در سومین نامزدی بخت با او یار باشد و این جایزه را به خانه ببرد.

بازیگر نقش حسن در گشت 2 به جام‌جم گفت: دقیقا نمی‌دانم چه اتفاقی در شب اختتامیه برایم می‌افتد، هرچه خدا بخواهد همان می‌شود.

وقتی از او پرسیدم که آیا این نامزدی حقت بود، جواب داد: من فیلم‌های دیگر را ندیدم، اما چرا این نامزدی و جایزه حق من نباشد؟ نقش حسن در گشت 2 یکی از بازی‌های خوبم است. اما این را نمی‌دانم که آیا میان دیگر نامزدهای دریافت این جایزه، شایسته‌ترین هستم یا نه. ما بازیگر خوب در سینمایمان زیاد داریم.

در ادامه وقتی به ساعد گفتم در این بخش رقبای گردن کلفتی مثل هادی حجازی‌فر، جواد عزتی، نوید محمدزاده و نادر فلاح دارید، با لحن طنزی گفت: من هم گردن کلفتم، بیشتر از این‌که من بترسم، آنها باید از من بترسند.

انتقاد هفت از داوری

مسعود فراستی، سعید قطبی‌زاده و بهروز افخمی در برنامه هفت از داوری این دوره جشنواره فیلم فجر انتقاد کردند. فراستی گفت: در 15 سال اخیر جشنواره‌ای چنین بد را به خاطر ندارم. داوری ضعیف یک معنی دارد، آن چیزی که دیده شد، عجیب است و ناقص‌الخلقه! با این الگو سال بعد چه سینمایی خواهیم داشت؟ بشدت محافظه‌کار و ترسو.

افخمی هم داوری فیلم‌ها را ضعیف‌تر از آنچه تصور می‌شد، خواند و قطبی‌زاده هم نتایج را غیرقابل باور دانست.