معلم: استفاده از سیمان و آهن به جای آجر، زیبایی را از معماری ایرانی حذف کرده است

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، محمدعلی‌ معلم‌دامغانی در این نشست درباره ضرورت و اهمیت توجه به هنر معماری سنتی گفت: «وقتی از هنرهای سنتی سخن به میان می‌اید، نباید تصور کنیم که آن هنر زنده نیست. هنر معماری، هنری زنده است و همین حالا هم در جهان یکی از مشاغل مهم به شمار می‌آید.»

وی افزود: «آجر یکی از مصالح ساختمانی است که هم موجب ایستایی ساختمان می‌شود و هم موجب زیبایی. این همایش نیز قصد دارد نقش آجر را در معماری ایرانی یادآوری کند.»

برگزاری دو پیش‌همایش در دزفول و کرمان

در ادامه این نشست، علیرضا اسماعیلی معاون پژوهشی فرهنگستان هنر، با اشاره به کارکرد آجر در معماری ایرانی که سابقه‌ای چند هزارساله دارد، گفت: «با توجه به اینکه آجر با شرایط زیست‌محیطی سازگار است و می‌تواند در معماری شهری مورد استفاده قرار بگیرد، این همایش با انتشار فراخوان برای مقالات علمی و پژوهشی کار خود را آغاز کرد.»

وی ادامه داد: «در مسیر برگزاری این همایش، دو پیش‌همایش داشتیم که اولی به دلیل کارکرد بالای آجر در معماری دزفول، سوم آذرماه در این شهر برگزار شد و در قالب آن، نشست‌های علمی و تجلیل از پیشکسوتان این حوزه را داشتیم. دومین پیش‌برنامه نیز نهم بهمن‌ماه در دانشگاه شهید باهنر کرمان برگزار شد که برگزاری جلسات علمی و نمایشگاه عکس، از جمله برنامه‌های آن بود.»

اسماعیلی درباره برگزاری همایش اظهار داشت: «همایش روز 25 بهمن‌ماه در فرهنگستان هنر برگزار می‌شود که برگزاری نشست‌های علمی، نمایشگاه آجر و تجلیل از 120 هنرمند و استادکار شاخص کشور را در آن خواهیم داشت. همچنین قرار است با استفاده از مستندات به دست آمده از این همایش، فیلم مستندی با عنوان «از خشت و آجر» ساخته شود.»

دیر به سراغ اسناد هویتی خود رفته‌ایم

مهدی مکی‌نژاد دبیر علمی همایش آجر و آجرکاری، دیگر سخنران این نشست بود. وی این همایش را در نوع خود کم‌نظیر و بدیع خواند و گفت: «کارهایی که تا کنون نهادهای مختلف از جمله‌ دانشگاه‌ها به آن توجهی نداشته‌اند، برای اولین‌بار در این همایش در دستور کار قرار گرفته است که حاصل آن، مکتوباتی است که منتشر و در معرض قضاوت قرار خواهد گرفت.»

وی درباره اهمیت آجر در معماری ایرانی اظهار داشت: «درست است که آجر، جزئی از معماری ما است اما کلیت آن را تحت تاثیر قرار داده است؛ چه به لحاظ مهندسی و چه به لحاظ هنری و زیبایی. مثلا اگر بناهای ما رخ‌بام نداشت، نه تنها زیبا نبود، بلکه خیلی زود تخریب می‌شدند.»

مکی‌نژاد اظهار داشت: «خوشبختانه جامعه فرهنگی از موضوعی که در این همایش دنبال می‌کنیم، استقبال کرده است و ارسال بیش از 150 پیش‌مقالات که قرار است در کتابی با عنوان «آجرستان» منتشر شود، گواهی بر این استقبال است.»

دبیر علمی همایش آجر و آجرکاری فرهنگ معماری را بخشی از فرهنگ تجسمی خواند و گفت: «ایرانی‌ها جزو اولین ملتی بوده‌اند که به نقاشی و حکاکی روی دیوارها توجه کرده‌اند و آثاری را از خود به جا گذاشته‌اند که هر کدام برگی از هویت و فرهنگ و معماری ما است و باعث تاسف است که خیلی دیر سراغ این اسناد هویتی رفته‌ایم.»

وی در بخش دیگری از سخنان خود، به اهمیت آجر در معماری دزفول اشاره کرد و این شهر را شایسته مطرح شدن به عنوان مرکز آجر در ایران و جهان خواند. وی همچنین افزود: «ما سعی کرده‌ایم با نگاهی فراتهرانی در این همایش، اطلاعات دسته‌اولی را به دست معماران و هنرمندان قرار دهیم.»

برگزاری نمایش عکس از بناهای آجری

حجت‌الله امانی سرپرست موسسه فرهنگی هنری صبا که مسئولیت برگزاری نمایشگاه همایش را به عهده‌دارد نیز توضیح داد: «عنوان این نمایشگاه «خاک و خیال» است؛ نمایشگاه که 250 قطعه عکس با موضوع بناهای آجری را در خود جای خواهد داد که حاصل تحقیق و مطالعه در حوزه معماری هستند.»

وی ادامه داد: «آثار این نمایشگاه به دو دوره تاریخی قبل و بعد از اسلام اختصاص یافته و بیشترین تصاویر مربوط به بناهای دوره سلجوقی است که اوج معماری ایرانی را به خود اختصاص داده است. البته در این نمایشگاه ایرانِ تاریخی مد نظر بوده است؛ نه ایرانِ جغرافیایی.»

امانی همچنین به نمایش سه چیدمان آجری به همت هنرمندان خراسانی و پرداختن به موضوع استفاده از آجر در معماری معاصر در این نمایشگاه اشاره کرد. در ادامه نیز افشین شیروانی سرپرست موسسه متن که مسئولیت انتشار مکتوبات این همایش در قالب کتاب را عهده‌دار است، به بیان توضیحات درباره کتاب‌ها پرداخت.»

فرهنگستان هنر معضل معماری را به شهرسازان تذکر می‌دهد اما...

محمدعلی معلم‌دامغانی در بخش پایانی این نشست، در پاسخ به خبرنگار آنا درباره جایگاه فرهنگستان هنر در نظارت بر معماری شهرها خصوصا شهر تهران و ورود به شیوه شهرسازی و معماری گفت: «بر اساس اساسنامه توانایی دخالت در امور اجرایی را نداریم؛ هرچند این مساله آرزوی تمام فرهنگستان‌های جهان است.»

وی ادامه داد: «نقش فرهنگستان هنر، مانند نقش شما خبرنگاران است؛ به طوری که ما هم مانند شما مشکلات را به مسئولان تذکر می‌دهیم؛ حالا چه آن‌ها به تذکرات ما عمل کنند و چه نکنند.»

رئیس فرهنگستان هنر همچنین با تایید این انتقاد که بعد از انقلاب آجر در معماری شهری تهران جای خود را به سنگ و شیشه و چوب داده است، گفت: «نقش آجر در معماری ایرانی، مانند نقش سلول در بدن انسان است و متاسفانه تغییر مصالح از خشت و آجر به سیمان و آهن در شهرسازی‌ها، اول از همه منجر به حذف زیبایی بناها شده است.»

وی ادامه داد: «در سیمان، هنوز زیبایی‌ آفریده نشده است. اگرچه برخی تندروی‌ها در پیروی از هنر غرب وجود داشته اما آن‌ها هم توانسته‌اند فقط به نوعی دگرگونی در معماری برسند، و نه زیبایی. این در حالی است که زیبایی در معماری آجری، همان زیبایی است که در سایر گرایش‌های هنرهای تجسمی وجود دارد.»

معلم دامغانی گفت: «گاهی یک اثر معماری، از یک نقاشی پرکارتر، زیبا‌تر و گویاتر است؛ آثاری که علاوه‌بر ماهیت هنری، هر کدام قصه‌هایی از دوره‌های مختلف را روایت می‌کنند.»