کمبود زمین در شهرهای بزرگ از دلایل گرایش به سمت بلندمرتبه‌سازی/ سیطره کمیت بر کیفیت در نظام شهرسازی

به گزارش گروه اقتصادی آنا از وزارت راه و شهرسازی پیروز حناچی معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی در دومین روز از سومین کنفرانس بناهای بلند درخصوص دیدگاه‌ها و اقدامات شورایعالی شهرسازی در خصوص این مسئله اعلام کرد: پدیده بلندمرتبه‌سازی، پدیده‌ای است که قطعا با گسترش شهرها نمی‌شود با آن مقاومت کرد.

حناچی در ادامه کمبود زمین و خدمات در شهرهای بزرگ را از دلایل گرایش به سمت بلندمرتبه‌سازی دانست و افزود: در حال حاضر با توجه به تجارب جهانی در سایر نقاط جهان سعی می‌شود با بهره‌مندی از مزایای بلندمرتبه‌سازی براساس قوانین موجود اقداماتی برای کنترل مسائل انجام شود، بخشی که به نظر می‌رسد ما در زمان فعلی مشکلات بسیاری در آن داریم.

وی هدف اصلی مقررات موجود در این بخش را ایجاد هماهنگی و احداث بنا ودر عین حال به حداقل رساندن مشکلات محیطی اعلام کرد و گفت: هماهنگی با زمینه، فرصت‌ها و چالش‌های مکان، احداث و برنامه‌های جامع مرتبط با مکان، شیوه ارتباط با بناهای کم ارتفاع، پارک‌ها و فضاهای باز، تأثیرگذاری بر موضوع محرمیت، نور، خط آسمان، نور خورشید، سایه‌اندازی، تأثیر بر دیدهای مشخص از فضاهای عمومی، توجه به میزان حساسیت اجزای طبیعی مجاور، شیوه احداث در سایت‌های مجاور و خاص، احترام به سایت‌های میراثی همه از موارد مورد توجه در تدوین ضوابط بلندمرتبه‌سازی به شمار می‌رود که باید در سطوح مختلف پاسخگوی آن باشد.

معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی در ادامه سازماندهی سایت مشتمل بر مکان ساختمان در ارتباط با سایت و خیابان‌های مجاور، دسترسی‌ها و پارکینگ، ایجاد فضاهای عمومی دسترس پذیر، تامین فضاهای باز خصوصی یا مشاع، تامین ارتباطات پیاده و دوچرخه به گونه‌ای امن و راحت را از دیگر موضوعات قابل توجه در این بخش اعلام کرد و گفت: در معیارهای مشترک تجارب جهانی طراحی ساختمان مشتمل بر تعیین ویژگی‌های هر کدام از بخش‌های ارتفاعی ساختمان شامل پایه‌ها، بخش‌های میانه و بالای ساختمان در ارتباط با خیابان، دسترس‌پذیری ابعاد و اندازه‌ها، نحوه مکان‌یابی بخش‌های مختلف ساختمان، میزان عقب‌نشینی بدنه، جهت‌گیری میزان فاصله‌ها، احداث بالکن‌ها، هماهنگی با خط آسمان شهر و نورپردازی نیز از دیگر موارد حائز اهمیت در این حوزه به شمار می‌رود.

این مقام مسئول در ادامه خاطرنشان کرد:حمایت از پیاده‌ها و عرصه‌های عمومی شامل منظر خیابان، تسهیل عبور ومرور پیاده، کنترل تأثیر باد در سطح ارتفاعی عابر پیاده و تهویه طبیعی نیز از موضوعاتی است که به عنوان معیارهای اصلی مشترک این مبحث در تجارب جهانی محسوب می‌شوند.

حناچی با بیان این مطلب که ما هم اکنون برای جا انداختن معیارهای مشترک ذکر شده در شهر بسیار مشکل داریم گفت: متأسفانه این موارد از بدیهی‌ترین مسائل مورد توجه در این حوزه به شمار می‌روند.

چالش و آسیب‌های احداث ساختمان‌های بلند در ایران

وی در خصوص چالش و آسیب‌های احداث ساختمان‌های بلند در ایران بیان کرد: عدم توجه به میزان نیاز حقیقی به ساختمان‌های بلندمرتبه به ویژه در حوزه‌های مسکونی به خصوص در شهرهای متوسط و کوچک و نیز ارزش‌گذاری بناهای بلند به عنوان نشان توسعه شهر، و در عین حال حاکمیت نگاه سوداگرانه به شهر و معماری، از عارضه‌های بزرگی است که در حال حاضر با آن روبه‌رو هستیم.

به گفته این مقام مسئول بی‌توجهی به مزیت‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی در تهیه طرح‌ها و برنامه‌های توسعه شهری که در ادامه باعث ایجاد زمینه‌های مهاجرت به شهرهای بزرگ می‌شوند و همچنین چاره‌جویی به نیازهای جمعیت فزاینده از طریق احداث ساختمان‌های بلند موضوعی است که هم اکنون به آن مبتلا هستیم و باید در مقابله با آن عوامل کنترل کننده مانند رعایت سقف جمعیت‌پذیری و تبعات محیطی آن را در ابعاد مختلف مورد توجه قرار دهیم.

حناچی درباره چالش‌های مرتبط با بستر طبیعی و تبعات بی‌توجهی به مسائل زیست محیطی نیز بیان کرد: احداث بناهای بلند در حریم گسل‌ها، احداث در مکان‌هایی که احتمال رانش زمین به شدت وجود دارد، احداث در مسیر قنات‌ها و تاثیرگذاری بر جریان‌های آب‌های زیرزمینی (که تبعات خود را به شکل فرو ریزش و مقطعی در خیابان‌ها نشان می‌دهد)، تاثیرگذاری در مسیر جهت و سرعت وزش باد و جلوگیری از امکان تهویه طبیعی و از همه مهمتر تخریب باغات در کلانشهرها از چالش‌های چشمگیر بی‌توجهی به مسایل زیست محیطی به شمار می‌روند.

وی در ادامه احداث بنا در پهنه‌های زلزله خیز و کریدورهایی که باید در جریان باد تهران مورد توجه قرار می‌گرفتند و به تصفیه هوای تهران کمک می‌کردند را نمونه‌هایی از بی‌توجهی به مسائل زیست‌محیطی خواند و گفت: توجه به ساز و کار کلی وزش باد در تهران از موارد مورد توجه فعلی در شورایعالی شهرسازی به شمار می‌رود که با توجه به گزارش‌های سازمان هواشناسی و محیط زیست دراین خصوص نمی‌توانیم بگوییم که ساخت و سازهای داخل شهر تاثیری در این زمینه نداشته‌اند بلکه قطعا چنین چیزی وجود داشته و قابل مشاهده است.

حناچی ضمن اشاره به روند تغییرات سرعت باد در صبح و نیمروز تهران در یک دوره ۵۰ ساله گفت: مگر می‌شود ساخت و سازهای ۵۰ ساله هیچ تاثیری در جریان باد نداشته باشند؟ با توجه به گزارش‌های موجود حدفاصل سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۵ و همچنین دوره قبلی آن از سال ۱۹۶۶ تا ۱۹۷۵ تقریبا بخش عمده‌ای از بادهای شمالی و جنوبی در کشور را از دست داده‌ایم که براساس شواهد، عنصر دیگری که آن را دلیل بروز این مشکلات بدانیم به چشم نمی خورد.

وی با تأکید براینکه ساخت برج‌های عظیم تنها مخصوص کلانشهر تهران نیست گفت: قطعا علاوه بر بارگذاری مضاعف در این مناطق فضاهایی که نیز در گذشته تصفیه هوای شهرها را برعهده داشتند نیز به شکل مضاعفی تخریب شدند.

معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی درباره چالش‌های مرتبط با بستر فرهنگی و اجتماعی شهر در بحث بلندمرتبه‌سازی نیز اضافه کرد: نوع نگاه ویژه به شهروندان و مالکیت زمینی، مسائل مرتبط با مخدوش شدن محرمیت، مخدوش شدن روابط و سرمایه‌های اجتماعی از جمله این چالش ها به شمار می‌روند.

وی همچنین درباره چالش‌های مرتبط با حفاظت از بافت‌های فرهنگی و تاریخی در احداث بناهای بلند بیان کرد: هتل مجاور ارگ کریمخانی یکی از نمونه‌های خوب در این چالش است که نشان می دهد ما از طرفی برای ثبت جهانی بافت شیراز تلاش می‌کنیم ولی از طرف دیگر اقداماتی که در تعارض با آن هستند را پیش می‌بریم.

به گفته وی تاثیرات بهسازی و نوسازی اطراف حرم رضوی که باعث ناپدید شدن عنصر اصلی این منطقه (حرم مطهر رضوی) مایه شرمندگی بوده و بدون شک برگ‌های شناسنامه تاریخی مشهد را از بین برده است به گونه ای که گویا این شهر هیچ پیشینه تاریخی نداشته وندارد.

این مقام مسئول درباره چالش‌های مرتبط با ارائه خدمات و تامین دسترسی‌ها و همچنین چالش‌های مرتبط با سیمای شهری نیز بیان کرد: مسدود شدن مسیر چشم اندازها در سمت بافت‌ها، بناها و مجموعه‌های فرهنگی و تاریخی و عدم توجه به تاثیر نشانه‌های بناهای بلند مرتبه از موضوعاتی است که به عنوان چالش در این بخش از آن یاد می‌شود.

وی در ادامه مواردی از جمله عدم تناسب کاربری با کالبد بناهای مسکونی بلندمرتبه، نشانه شدن بناهای مسکونی در شهر، بی توجهی به بنای بلندمرتبه و فضای پیرامون آن و عدم رعایت فاصله‌های مناسب بین ساختمان را از چالش‌های دیگر موجود در برج‌های شمال تهران دانست و گفت: متأسفانه کسانی که هم‌اکنون متولی کنترل این مسئله هستند یا به دلیل انکه بار زیادی برعهده‌شان است و یا اینکه به دلایل گوناگون از عهده آن برنمی‌آیند در این حوزه دچار مشکل شده‌اند، مشکلی که دیگر شهر قابلیت تداوم آن را ندارد.

وی بی توجهی به ضوابط و مقررات ملی ساختمان‌های بلند، مسائل مرتبط با نگهداری و ایمنی ابنیه بلندمرتبه، احتمال ایجاد فضاهای ناامن و ایجاد مقیاس‌های غیرانسانی را از دیگر چالش‌های موجود در این بخش دانست و افزود: یکی از تبعات بی‌توجهی‌های صورت گرفته گودبرداری‌های عمیقی است که در حال حاضر مشکلات بسیار فراوانی را به بار اورده است. متأسفانه تعداد زیادی از برج‌های ساخته شده در این بخش اساسا از حوزه چارجوب اسناد بالا دست نیز خارج بوده و دارای مشکل هستند.

به گفته این مقام مسئول براساس مصوبات کمیسیون ماده ۵ حدافاصل سال‌های ۸۸ تا ۹۴ بیشترین تعداد مصوبات این کمیسیون به ترتیب مربوط به مناطق یک با ۶۳ مورد، ۶ با ۲۵ مورد، ۳ با ۲۴ مورد و ۲ با ۱۴ مورد بوده که حجم زیادی از بناهای بلندمرتبه را به خود اختصاص می‌دهد. این در حالی است که ما در دوره کنونی این بخش را کنترل کرده و آن را مورد به مورد در کمیسیون ماده ۵ بررسی می‌کنیم.

حناچی در ادامه درخصوص تخلفات متعدد صورت گرفته در این حوزه خصوصا از سوی سیستم مدیریت شهری بیان کرد: ما هم اکنون در سیطره کمیت بر کیفیت قرار گرفتیم و تا زمانی که بودجه شهرهای ما از منابع سالم تغذیه نکند وضعیت ما بدین شکل خواهد ماند. درحقیقت هر اقدامی که منجر به سبک‌تر شدن این بار کند ما را در جهت تشدید این وضعیت سوق داده و در مقابل هر حرکتی که مارا به سمت منابع مالی پایدار هدایت کند باعث بهینه شدن نظام مدیریت شهری خواهد شد.

این مقام مسئول با تأکید براینکه این مشکل تنها در کلانشهر تهران دیده نمی‌شود گفت: حاکمیت نگرش سوداگری به شهر و معماری، احداث روزافزون مجتمع‌های عظیم تجاری، اداری و مسکونی و نارسایی درحوزه‌های آموزش باعث بیشتر شدن این مشکل در شهرها خواهند شد. شاید اگر درادامه مسیر از نیروهای زبده و خوبی استفاده‌شود بتوانیم تا حدی خلاء ایجادشده را پر کنیم.