افزایش ٧ درصدی صادرات محصولات پتروشیمی ایران

به گزارش گروه اقتصادی آنا از وزارت نفت، صنعت پتروشیمی در دوران تحریم، نقش سازنده‌ای در افزایش حجم صادرات ایران داشت و با بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی و تحقق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، افزون بر راه‌اندازی پروژه‌های جدید، با بهینه سازی پروژه‌ها، از امکانات موجود بهره بیشتری برده است. در دوران پساتحریم، این صنعت شاهد شکوفایی بیش از پیش بود و بر اساس برنامه‌های تعریف شده، در افق ١٤٠٤ شاهد افزایش دو برابری تولید محصولات پتروشیمی کشور خواهیم بود. علی محمد بساق زاده، مدیر کنترل تولید شرکت ملی صنایع پتروشیمی، به برنامه‌های پیش روی این صنعت در برنامه ششم توسعه، تاثیر برجام بر توسعه این صنعت، حجم صادرات محصولات پتروشیمی و... پرداخته که در ادامه می‌خوانید.

در ٩ ماه امسال چه مقدار محصول پتروشیمی تولید شده است؟

در ٩ ماه امسال، حدود ٤٠ میلیون تن محصول پتروشیمی در داخل تولید شده که این مقدار نسبت به مدت مشابه پارسال هشت درصد افزایش داشته است. با توجه به این‌که تامین نیاز داخل در اولویت قرار دارد، سعی شده است، در تعامل میان تولید بالادستی، زنجیره پایین دستی این صنعت و با توجه به شرایط بورس نیاز داخلی را تامین کنیم. بر این اساس، امسال ١٢,٥ میلیون تن محصول در بازار داخل فروخته شد که این مقدار نسبت به مدت مشابه پارسال شاهد ١٧ درصد افزایش بوده است.

در این ٩ ماه چه مقدار محصول پتروشیمی صادر شده است؟

با توجه به افزایش حجم تولید صنایع پتروشیمی، از ابتدای امسال تاکنون بیش از ١٦ میلیون تن صادرات داشته‌ایم که این مقدار مازاد بر نیاز داخل بوده است. حجم صادرات محصولات پتروشیمی در بازه زمانی یادشده نسبت به مدت مشابه پارسال حدود هفت درصد افزایش داشته است.

حجم باقیمانده فروش داخل و صادرات (حدود ١١ میلیون تن) به چه بخشی اختصاص یافته است؟

مابه التفاوت حجم فروش داخل و صادرات در زنجیره ارزش میان شرکت‌ها جابه جا و به محصولات با ارزش بالاتر بدل شده است. به عنوان مثال، اتیلن تولید شده در پتروشیمی کاوه به پتروشیمی مهاباد ارسال و به پلیمر تبدیل شده است.

افزایش تولید نفت‌ و گاز در افزایش حجم تولید محصولات پتروشیمی چه تاثیری داشته است؟

صنایع پتروشیمی از خوراک متنوعی استفاده می‌کنند. با راه‌اندازی فازهای پارس جنوب طی چند سال گذشته در حوزه دریافت متان مانع خاصی نداشته‌ایم.

اتان، به عنوان یکی دیگر از خوراک مورد نیاز مجتمع‌های پتروشیمی برای تولید اتیلن و استفاده در زنجیره پلی اتیلن‌ها به کار گرفته می‌شود. خوشبختانه با راه‌اندازی فازهای ١٥ و ١٦، ١٧ و ١٨ و بهینه‌سازی فازهای ٤ و ٥ شاهد افزایش ١٥ تا ٢٠ درصدی دریافت این خوراک نسبت به سال پیش بوده‌ایم که این موضوع سبب شد تولید محصولات اتیلن بیشتر و ظرفیت خالی که پیش تر داشتیم، پوشش داده شود و با تولیدی شدن فازهای ٢٠ و ٢١، کمبود اتیلن واحدهای موجود تا اواسط سال آینده به طور کامل برطرف می‌شود.

گازهای همراه نفت از دیگر خوراک مورد نیاز صنعت پتروشیمی به شمار می‌آید که در زمان تحریم در این حوزه با محدودیت روبه رو بودیم. با اجرایی شدن برجام و افزایش حجم صادرات نفت، شرایط برای دریافت گازهای همراه نیز مساعد و شاهد افزایش تولید در این زمینه بوده‌ایم و ظرفیت خالی در این بخش برای مجتمع بندرامام، مارون و پارس، برطرف شد. خوشبختانه تامین خوراک نسبت به سال گذشته بهتر شده و با هماهنگی وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران سعی براین شده که واحدهای میانی به ویژه ان‎جی‎ال‌ها همکاری بیشتری داشته باشند. از سوی دیگر، تصمیم گرفته شده مسئولیت اجرای پروژه‌ها با شرکت‌های پتروشیمی باشد که خوشبختانه در دو سال گذشته این تصمیمات اجرایی شده است. براین اساس پروژه‌های بیدبلند ٢، ان جی ال ٣٢٠٠، اتان ریکاوری فاز ١٢، با همکاری و پشتیبانی شرکت‌های پتروشیمی اجرا می‌شوند.

از ابتدای امسال تاکنون چند پروژه افتتاح شده است؟

با توجه به اقداماتی که در حوزه اقتصاد مقاومتی انجام گرفته، ١١ پروژه تعریف شده که تعداد زیادی از این پروژه‌ها به تولید رسیده و افتتاح شده اند. به عنوان مثال، پتروشیمی مهاباد، واحد آمونیاک و اوره پتروشیمی شیراز، واحد اسید سولفوریک پتروشیمی ارومیه و... از جمله واحدهایی به شمار می‌آیند که به تولید رسیده‌اند. تعداد دیگری از پروژه‌ها از جمله واحد تصفیه آب فاز ٢ پتروشیمی فجر، پتروشیمی تخت جمشید، چند واحد در پتروشیمی کارون، واحد سولفور زدایی پتروشیمی نوری، فاز ٢ کاویان ٢، فاز نخست نیروگاه پتروشیمی دماوند و... از دیگر پروژه‌های تولیدی است که در دهه فجر امسال شاهد افتتاح آنها خواهیم بود.

برجام چه تاثیری بر افزایش حجم تولید، فروش و صادرات محصولات پتروشیمی داشته است؟

برجام در حوزه تولید سبب شد ارتباط نزدیکی میان سازنده و مصرف کننده ایجاد شود. این ارتباط کارشناسی میان سازنده‌ها و لایسنسورها سبب شد ساخت تجهیزات واحدها به شکل مناسبت‌تری انجام شود.

از طرف دیگر، در دوران تحریم بخش قابل توجهی از قطعات یدکی مورد نیاز تجهیزات این صنعت داخلی سازی شد اما برجام شرایطی فراهم کرد که بخش محدودی از قطعات این صنعت را که نیاز به سرمایه‌گذاری کلان داشت بتوانیم از سازنده‌های اصلی دریافت کنیم. در بخش مواد شیمیایی و کاتالیست نیز در سال‌های گذشته به جایگاه مناسبی دست یافته بودیم و برجام سبب شد موانع محدودی برطرف شود. موضوع بعدی که پس از اجرای برجام محقق شد، در رابطه با بهینه سازی واحدهای موجود یا راه‌اندازی واحدهای جدید بود. در این شرایط تعامل میان سازنده‌ها به شکل بهتری انجام گرفت و در چارچوب مشخصی توانستیم از این فرصت بهره‌برداری کنیم.

اتفاق مهم دیگری که پس از برجام رخ داد، در رابطه با صادرات محصولات پتروشیمی بود. در زمان تحریم محدودیت خرید محصولات ایران که در برخی مناطق وجود داشت، در پسابرجام برطرف شد. از طرفی، موانع لجستیک از جمله کشتی و بیمه آنها نیز مرتفع شد. دریافت و جابه‌جایی ارز حاصل از فروش محصولات پتروشیمی، از دیگر مشکلات دوران تحریم بود که خوشبختانه این محدودیت نیز پس از برجام برداشته شده است. این عوامل سبب شد در پسابرجام شرایط بهینه‌تری داشته باشیم که امیدواریم با تلاش‌هایی که انجام می‌شود، همه محدودیت‌ها به طور کامل برداشته شود.

آیا ارتباط نزدیک با شرکت‌های فعال این صنعت منجر به دریافت فناوری‌های روز شده است؟

با برطرف شدن محدودیت سرمایه‌گذاری‌های خارجی در این صنعت، دریافت فناوری‌های روز نیز با مشارکت شرکت‌های توانمند داخلی در دستور کار قرار گرفته است. براین اساس، در سرمایه‌گذاری‌های جدید، قرار براین است که لایسنس‌ها یا واحدهایی که پیش تر در ایران وجود نداشت شکل گیرد. این واحدها با حجم پایین محصول با ارزش افزوده بالاتر تولید می‌کنند که خوشبختانه در این زمینه توافق‌های اولیه برای بررسی‌های فنی با چند شرکت انجام شده و هم‌اکنون مراحل نهایی را سپری می‌کند.

چه برنامه‌ای برای کاهش خام فروشی و تبدیل تولیدات پتروشیمی به محصولات با ارزش افزوده بالاتر دارید؟

از ابتدای امسال تاکنون فروش داخلی ١٧ درصد و فروش خارجی هفت درصد افزایش داشته که این موضوع نشان می‌دهد سرعت رشد مصرف داخل و ایجاد زنجیره ارزش داخلی بیشتر شده است. در آیین نامه ای که سال گذشته مصوب و فرمول‌های آن برای ١٠ سال آینده مشخص شد، هر فردی که در نقاط محروم و کمتر توسعه یافته سرمایه‌گذاری کند و سبب تکمیل زنجیره ارزش شود تا ٣٠ درصد در قیمت خوراک تخفیف می‌گیرد که این موضوع سبب شده فعالیت در این بخش افزایش یابد. از سوی دیگر با هدف افزایش ارزش افزوده سعی شده از ظرفیت داخلی بهره بیشتری برده شود که این مسیر نیز در جلوگیری از خام فروش نقش دارد.

آیا محصولات پتروشیمی صادراتی براساس نیاز بازار تولید می‌شود و فرآیند بازاریابی مشتریان خارجی چگونه است؟

پیش از خصوصی سازی صنایع پتروشیمی، فرآیند بازاریابی از سوی مدیریت بازرگانی این شرکت انجام می‌شد و این مدیریت با توجه به مطالعات بازار، تقسیم‌بندی‌های خاص را انجام می‌داد و بر آن اساس تولید انجام می‌گرفت. در آن برهه زمانی حتی با شرکت‌های فعال تولید کننده محصولات پتروشیمی برای تقسیم بندی بازارها تعامل انجام می‌شد.

پس از خصوصی‌سازی، شرکت‌ها، واحدهای بازرگانی خاص خود را ایجاد کردند و در بازار خارج از کشور رقابت غیر مناسب میان آنها ایجاد شد. با توجه به وظیفه حاکمیتی شرکت ملی صنایع پتروشیمی، تصمیم بر این گرفته شد که میان این شرکت‌ها هماهنگی ایجاد شود و با تشکیل هلدینگ سعی شده رقابت‌ها به حداقل برسد. براین اساس سعی شده از پراکندگی شرکت‌ها جلوگیری شود تا این شرکت‌ها در بازار خارج کشور وحدت داشته باشند.

آیا محصولات پتروشیمی بر پایه استانداردهای جهانی تولید می‌شود و این تولیدات، قدرت رقابت با شرکت‌های بزرگ خارجی را دارند؟

دانش فنی‌های صنعت پتروشیمی ایران به روز است در فروش محصول از نظر کیفیت مشکل خاصی نداریم. این تولیدات با محصولات دیگر کشورها قدرت رقابت دارد اما باید سعی کنیم رفته رفته از دانش فنی‌ روزآمدتر با راندمان بالا و مصرف انرژی کمتر استفاده کنیم. با تحقق این برنامه‌ها شرایط زیست محیطی مناسب‌تری حاکم می‌شود و محصولات با ارزش افزوده بالاتری تولید خواهیم کرد.

در برنامه ششم توسعه، حجم تولید محصولات صنعت پتروشیمی چه میزان افزایش می‌یابد؟

تولید محصولات پتروشیمی در برنامه ششم توسعه دوبرابر می‌شود و پروژه‌های مورد نیاز، سرمایه‌گذاری برای تحقق این برنامه‌ها تعریف و چارچوب‌های آن نیز مشخص شده است. بر این اساس، با هماهنگی شرکت‌های نفت، گاز و پالایش و پخش خوراک مورد نیاز مجتمع‌های پتروشیمی مشخص شده و انتظار براین است که تا افق ١٤٠٤ تولید حداقل دوبرابر شود و نیاز ارزی ما نیز به ٤٠ تا ٥٠ میلیارد دلار برسد که خود این موضوع علاوه براینکه ارزش افزوده خوبی ایجاد می‌کند، می‌تواند سبب ایجاد درآمد ارزی مناسبی شود.

هفته گذشته عملیات اجرایی انشعاب خط اتیلن غرب کشور از میاندوآب تا پتروشیمی تبریز آغاز شد. این خط چه تأثیری در افزایش تولید پتروشیمی تبریز خواهد داشت؟

خوشبختانه ساخت خط اتیلن غرب باعث شد جنوب و غرب کشور به هم متصل شوند. این اتصال یعنی اینکه همه مجتمع‌های پلیمری داخل عسلویه با همه مجتمع‌های پلیمری داخل بندر امام خمینی (ره) و همه واحدهای پلیمری غرب کشور به هم متصل شدند. این خط یک شرایط بهینه ایجاد کرد تا هرگونه نوسان در این مجموعه توسط این شاهرگی که ایجاد شده، پشتیبانی شود و این نوسان را به حداقل برساند.

با توجه به این شرایط، مجموعه‌ای از پروژه‌ها در غرب کشور که کمتر در آن مناطق سرمایه‌گذاری شده بود، تعریف شد. با این خط لوله، ١٢ استان از جمله بوشهر، خوزستان، لرستان، چهارمحال و بختیاری، ایلام، کرمانشاه، آذربایجان غربی و شرقی، همدان و.. به یکدیگر وصل شد و با اتصال این استان‌ها از طریق این شاهرگ، شرایط مناسبی برای تامین خوراک فراهم شد و در نقاطی که پتروشیمی نداشت، شاهد بهره‌برداری از مجتمع‌های پتروشیمی بودیم. از طرفی، قرار براین شده که اطراف هرکدام از مجتمع‌های پتروشیمی یک شهرک صنعتی برای تولیدات محصولات زنجیره این صنعت ایجاد شود. با در نظر گرفتن این موضوع و شرایط بهینه سعی براین شده که استان‌های دیگر نیز خود را به این شبکه وصل کنند. انشعاب پتروشیمی تبریز از خط لوله اتیلن غرب باعث شد تولید واحدهای پایین دستی افزایش یابد و حداقل ٥٠ درصد به ظرفیت این واحد افزوده شود.

در پایان اگر نکته‌ای باقی‌مانده بفرمایید.

فعالیت‌های صنعت پتروشیمی از نظر اجتماعی تأثیر بسزایی در مناطق کمتر توسعه یافته داشته است. با بهره‌برداری از واحدهای پتروشیمی در مناطق مختلف کشور، امکانات رفاهی نیز ایجاد می‌شود و با توجه به سرمایه‌گذاری‌های انجام شده، شاهد افزایش امنیت آن مناطق خواهیم بود.

اشتغال‌زایی، ایجاد زیرساخت‌های رفاهی، خدماتی و بهداشتی، از دیگر آثار ورود صنعت به یک منطقه است. در ادامه با ورود افراد متخصص به این مناطق سطح دانش آن منطقه افزایش می‌یابد و خانواده این کارکنان که در بیشتر موارد افراد تحصیلکرده‌ای هستند می‌توانند دانشگاه‌های منطقه را نظر علمی نیز پشتیبانی کنند. صنعت پتروشیمی در این مسیر فعالیت‌های داشته و براساس برنامه‌های تعریف شده، گام‌های بیشتری در ابعاد گوناگون خواهد برداشت.