استان‌های محروم در عرصه کتاب/ 1- استان ایلام؛
کسی به فکر وضعیت کتاب‌فروشی‌های ایلام نیست؟
رئیس اتحادیه کتاب‌فروشان (و نوشتافزارفروشان، عریضه‌نویسان و فتوکپی‌داران) ایلام می‌گوید این مرکز استان، فقط و فقط 22 کتاب‌فروشی دارد و برخی از آن‌ها به دلیل رکود بازار، در سراشیبی تعطیلی هستند. با این وضع، شرایط باقی شهرها و روستاها در این استان نیز روشن است!
هادی حسینی‌نژاد، خبرنگار فرهنگی آنا: بحران در بازار نشر کتاب، عوامل مختلفی دارد که به طور قطع برای رسیدن به راه‌کارهای موثر، باید تمام آن‌ها را مورد نظر قرار داد اما به هر تقدیر یکی از اصلی‌ترین بخش‌های صنعت نشر، حلقه‌های تودرتوی شبکه‌های توزیع و فروش کتاب هستند. همیشه این گلایه و انتقاد از سوی ناشران و موزعان کتاب وجود داشته که یا بازار کتاب در استانها و شهرستان‌های کشور وجود ندارد و یا سفارش‌ها در شهرهای در سراسر کشور، در حدِ صرفه اقتصادی نیستند. برای رسیدن به مصادیق این مدعا، باید به سراغ وضعیت کتاب، کتاب‌فروش و کتاب‌خوانان هر شهر و استانی رفت و به بررسی اوضاع پرداخت.
برآوردها نشان می‌دهد یکی از استان‌هایی که بازار کتاب در آن‌ها نه تنها رونقی ندارد، بلکه دچار کسادی و رکود چشم‌گیری شده، استان ایلام است. جداول و گزارش‌های خانه کتاب از طرح‌های حمایتی عیدانه، تابستانه و پاییزه کتاب نیز موید همین مساله است؛ به‌طوری که این استان، با ثبت‌نام تنها 4 کتاب‌فروشی در طرح پاییزه، یکی از کم‌مشارکت‌ترین و کم‌فروش‌ترین استانها در گزارش‌های نهایی از این طرح بود.
فقر و بیکاری، قدرت خرید مردم را کم کرده است
عمران خودآموز -معاون امور فرهنگی و هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ایلام- در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی آنا، ضمن تایید این واقعیت که کتاب در این استان بازار قابل قبولی ندارد، گفت: «استان ایلام، یک استان کم‌جمعیت است که مردم آن به دلیل بالا بودن نرخ بیکاری، دچار مسائل و مصائب معیشتی هستند و به همین خاطر قدرت خرید در این استان، بسیار پایین است. بنابراین یکی از موانع اصلی پیش روی بازار کتاب، مشکلات اقتصادی و توان مالی مردم استان ایلام است.»
وی درباره شرایط کتاب‌فروشی‌های این استان نیز توضیح داد: «متاسفانه در شهر ایلام -با وجود اینکه مرکز استان است- کتاب‌فروشی‌های غنی معدود هستند و وضعیت در دیگر شهرستان‌ها و شهرهای استان ایلام، قطعا بدتر است.»
حمایت از کتاب‌فروشان در حد طرح‌های کلی وزارت ارشاد
خودآموز درباره فعالیت کتاب‌فروشان در شهر ایلام گفت: «در مرکز استان، اتحادیه کتاب‌فروشان، صنوفِ نوشتافزارفروشان و عریضه‌نویسان را نیز شامل می‌شود که البته ما موافق این موضوع نیستیم. ولی اتحادیه‌ها زیرنظر سازمان صنعت، معدن و تجارت هستند و از قانون نظام صنفی تبعیت می‌کنند.»
معاون امور فرهنگی و هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ایلام در پاسخ به این سوال که آیا برنامه‌هایی برای حمایت از کتاب‌فروشان در ایلام وجود دارد یا خیر، اظهار داشت: «اتحادیه به شکل صنفی اداره می‌شود و اتحادیه است که باید حامی حقوق اعضای خود باشد. اما ما در قالب طرح‌ها و برنامه‌های وزارت ارشاد؛ مانند طرح‌های تابستانه و پاییزه کتاب، جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب، نمایشگاه کتاب ایلام و... در صدد حمایت از آن‌ها هستیم.»
وی درباره مشارکت و حضور کم‌رنگ کتاب‌فروشان استان ایلام در طرح‌های حمایتی ارشاد، گفت: «ما اطلاع‌رسانی و مکاتبات لازم را در این باره با اتحادیه داشتیم اما متاسفانه آنطور که باید و شاید از این طرح حمایتی، استقبال نکردند؛ در حالی که می‌توانستند از حمایت‌های ارشاد در این طرح‌ها استفاده بیشتری کنند.»
کتاب‌فروشی‌های معدود در آستانه تعطیلی
اظهارات معاون امور فرهنگی و هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان ایلام اگرچه موید بحران‌ها و نارسایی‌های موجود در بازار کتاب این استان است، اما برای بررسی این واقعیت، توجه به اظهارات نماینده صنف کتاب‌فروشان نیز ضرورت دارد؛ صنفی که به دلیل کمبود فعالانش، به ناچار با صنف نوشتافزارفروشان و عرضه‌نویسان و فتوکپی‌داران تلفیق شده است.
حبیب‌الله شیرخانی –رئیس اتحادیه کتاب‌فروشان، نوشتافزارفروشان، عریضه‌نویسان و فتوکپی‌داران ایلام- در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی آنا درباره این اتحادیه توضیح داد: «اتحادیه ما مجموعا 280 عضو دارد که از این تعداد، 22 عضو کتاب‌فروش هستند. این عدد، تمام کتاب‌فروشان شهر ایلام را شامل می‌شود و کتاب‌فروشی در شهر ما نیست که عضو اتحادیه نباشد.»
وی با انتقاد از رکود بازار کتاب‌فروشان مرکز استان ایلام، گفت: «مشکل کتاب‌خوانی در کشور ما، یک مشکل کلان است اما در ایلام این مشکل شدیدتر است. متاسفانه تعداد کتاب‌خوانان در این شهر بسیار کم هستند و این مساله بازار کتاب را بحرانی کرده است؛ آنقدر که برخی از همین کتاب‌فروشان معدود هم به فکر تعطیل کردن کتاب‌فروشی‌هاشان هستند.»
سقوط خطرناک مطالعه در ایلام
شیرخانی ضمن بیان این مطلب که بیشتر کتاب‌فروشان ایلام، در کنار کتاب به فروش لوازم‌التحریر و سایر اقلام نیز روی آورده‌اند، تاکید کرد: «همین امروز به سه کتاب‌فروشی سر زدم و جویای وضعیت‌شان شدم و هر سه کتاب‌فروش، از وضعیت ناراضی بودند و جالب آنکه در حین این بازدید‌ها، هیچ مشتری به این کتاب‌فروشی‌ها پا نگذاشت.»
وی با اشاره به مشکلات اقتصادی مردم و گرانی کتاب، بازار کتاب را در تنگنا توصیف کرد و گفت: «شرایط در سال‌های اخیر، به مراتب بحرانی تر شده است. سرانه مطالعه در حال سقوط است و این وضعیت، به لحاظ فرهنگی برای استان ما خطرناک به شمار می‌آید.»
شیرخانی در تشریح پایین بودن میل به مطالعه در این شهر، ادامه داد: «چند وقت پیش متوجه شدم کتابی را که قبلا از کتابخانه مسجد جامع ایلام به امانت گرفته بودم، در کتابخانه شخصی‌ام جا مانده. این کتاب را برداشتم، پیش مدیر کتابخانه رفتم و ضمن عذرخواهی، گفتم میزان جریمه چقدر است. او در پاسخ به من گفت این روز‌ها کسی کتاب نمی‌خواند، این کتاب هم مال خودت!»
جای خالی کتاب‌های جدید در کتاب‌فروشی‌ها
رئیس اتحادیه کتاب‌فروشان ایلام همچنین درباره عرضه نشدن کتاب‌های جدید در این شهر افزود: «به دلیل کسادی بازار کتاب و کسب و کار ضعیف کتاب‌فروشان، معمولا کتاب‌های جدید در کتاب‌فروشی‌های شهر ارائه نمی‌شوند. خود من حتی برای تهیه کتاب‌های مورد نیازم، مجبورم مستقیما از تهران سفارش کتاب بدهم که با احتساب کرایه بار، مجبورم رقم خیلی بیشتری را نسبت به قیمت پشت جلد کتاب‌ها بپردازم.»
وی با انتقاد از رویه‌های مدیریتی در عرصه فرهنگ، مسئولان فرهنگی را به چاره‌جویی برای وضعیت کتاب و کتاب‌خوانی در ایلام خواند و گفت: «ارشاد باید دستِ کم با ارائه تسهیلات و وام‌های بانکی، امکان برقراری کتاب‌فروشی‌ها را فراهم آورد و مانع از تعطیلی آن‌ها شود. آن‌ها می‌توانند با اهتمام ویژه نسبت به این شرایط اقدام کنند و موثر باشند.»
مسئولان کار کنند!
شیرخانی با بیان اینکه جامعه کتاب‌نخوان، روز به روز از خوشبختی فاصله می‌گیرد و از توسعه بازمی‌ماند، اظهار داشت: «به جز ارشاد، سازمان‌ها و نهادهای مختلفی در شهر ما وجود دارد؛ مثل بسیج، سازمان تبلیغات اسلامی و ... به نظر من تمام این دستگاه‌ها باید به بحران کتاب در استان بیندیشند و راهکارهایی را برای آن ارائه کنند. در حالی که شواهد نشان می‌دهد هیچ کدام از آن‌ها در بهبود شرایط، نقش موثر و رضایت‌بخشی نداشته‌اند.»
رئیس اتحادیه کتاب‌فروشان ایلام در پاسخ به این سوال که چرا کتاب‌فروشان این شهر در طرح‌های تابستانه و پاییزه مشارکت کم‌رنگی دارند، گفت: «در هر کاری باید به خروجی فکر کرد. وقتی مردم کتاب‌نمی‌خرند و نمی‌خوانند، کتاب‌فروشان نیز ترجیح می‌دهند وقت و انرژی خودشان را صرف شرکت در این برنامه‌ها نکنند.»
انتهای پیام/
دایرةالمعارف دانشبنیانها (۱۲۹)؛
سلولهای بنیادی چه قابلیتی دارند؟
دایرةالمعارف دانشبنیانها (۱۲۸)؛
