دومین محموله ارزشمند تاریخی توسط آمریکا به ایران بازگردانده شد

به گزارش گروه فرهنگی آنا به‌نقل از روابط‌عمومی سازمان میراث فرهنگی، این اشیای تاریخی از محوطه چغامیش ساعت یک بامداد چهارشنبه دوم اردیبهشت ماه با پرواز لوفتانزا ابتدا به آلمان و از آنجا به ایران بازگردانده شد، تا در موزه ملی قرار گیرد.

گیل استاین مدیر موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگوی آمریکا محموله ارزشمند چغامیش را که قدمتی 8 هزار ساله دارد، به مسئولان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تحویل داد.

محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی، محمد رضا کارگر مدیر کل امور موزه‌ها، مهناز گرجی مدیر موزه ملی و دیگر مدیران سازمان میراث فرهنگی با حضور در فرودگاه امام خمینی به استقبال 108 شیء تاریخی رفتند که بعد از 50 سال به خانه باز می‌گشت.

سال 1316 حفاری‌های مشترکی بین ایران و موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو در تپه‌های چغامیش که در دزفول واقع شده انجام شد و 264 کتیبه تاریخی کشف شد.

این اشیا با موافقت ایران از سوی این موسسه وارد آمریکا می‌شوند، تا پس از مطالعات بیشتر بازگردانده شوند.

تعدادی از این اشیا قبل از انقلاب به ایران بازگردانده شد اما 108 شیء ارزشمند در آمریکا و دانشگاه شیکاگو ماند.

پس از انقلاب، اوایل دهه 60 ایران به بازگردانده نشدن این اشیا، اعتراض کرد و بارها خواسته ایران در دادگاه لاهه، مطرح شد. در نهایت پس از کشمکش‌های فراوان ایران به عنوان مالک اصلی اشیای چغامیش شناخته شده. به این ترتیب ادعای ایران برای بازگرداندن اشیا و دریافت غرامت مورد پذیرش واقع می‌شود.

پس از پیروزی ایران در دادگاه دانشگاه شیکاگو وعده بازگرداندن این اشیا را می‌دهد، که بالاخره این وعده بامداد چهارشنبه دوم اردیبشت ماه محقق می‌شود.

قرار است 108 شیء تاریخی ارزشمند چغامیش در موزه ملی ایران برای بازدید علاقمندان آماده نمایش شود.

بازگشت اشیای چغامیش پس از استرداد اشیای ارزشمند خوروین از بلژیک به ایران در سال 93، دومین محموله ارزشمندی است که بازگردانده می‌شود.

دومین پیروزی ایران در استرداد آثار تاریخی

محمد حسن طالبیان معاون سازمان میراث فرهنگی پیروزی ایران در بازگرداندن 108 شیء تاریخی از محوطه چغامیش را به ملت ایران تبریک گفت و اعلام کرد: «تحویل اشیای تاریخی از آمریکا به ایران، آن هم پس از کشمکش‌های حقوقی فراوان نشاندهنده دیپلماسی موفق دولت تدبیر و امید و حقانیت مردم ایران است.»

او پس از ورود آثار تاریخی چغامیش به فرودگاه امام خمینی به خبرنگاران گفت: «264 شیء از چغامیش که طی 11 فصل کاووش کشف شده بود، توسط موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو سال 1343 برای مطالعات علمی و با سه شرط به امانت گرفته شد.»

طالبیان افزود: «این موسسه متعهد شده بود اشیا را پس ازسه سال، و انجام فعالیت‌های علمی، به سلامت به دفتر باستان شناسی وقت در ایران بازگرداند و گزارش مفصلی نیز از فعالیت‌های علمی ارائه دهد، که این اتفاق تا امروز رخ نداد.»

او درباره اشیای تاریخی چغامیش گفت: «این اشیا شامل پوپک‌های گلی، ژتون‌ها و تبلت هایی در زمینه مدیریت بازرگانی و اقتصادی آن زمان ایران هستند و قدمتی 8 هزار ساله دارند.»

طالبیان با اشاره به این که این کتیبه‌ها، اسناد اقتصادی ایران در آن زمان محسوب می‌شوند عنوان کرد: «چغامیش مهم‌ترین و کلیدی‌ترین سایت قبل از شوس است و به عنوان منطقه مهم کشاورزی واقتصادی مطرح بوده است.»

او افزود: «سایت چغامیش درمنطقه دشتستان خوزستان و در کنار رودخانه دز قرار گرفته است، در آنجا خانه‌های پیش رفته با خشت وجود داشته و فعالیت‌های کشاورزی و مدیریت بازرگانی و اقتصادی نیز در این منطقه انجام می‌شده است.»

معاون میراث فرهنگی درباره هزینه بازگشت اشیای چغامیش گفت: «با توجه به این که این کتیبه‌ها توسط دانشگاه شیکاگو به آمریکا برده شده بود، این دانشگاه، باید هزینه‌های بازگرداندن کتیبه‌ها به ایران را متقبل می‌شد.»

او از تلاش‌های بخش حقوقی ریاست جمهوری، وزارت امور خارجه و کارشناسان سازمان میراث فرهنگی برای بازگرداندن این اشیا قدردانی کرد.

طالبیان درباره این که اشیای چغامیش در این دوره بازگردانده شدند گفت: «تلاش دولت تدبیر و امید، فضای سیاسی در دنیا و اثبات حقانیت ایران در مسائل مختلف از جمله بحث هسته ای و حسن نیت و همکاری دستگاه‌های علمی و موسسه شرق شناسی شیکاگو از مهم‌ترین دلایل بازگردانده شدن این اشیا در این برهه است.»

گیل استاین مدیر موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگوی آمریکا که خود مسوولیت بازگرداندن 108 شیء تاریخی از محوطه چغامیش را برعهده داشت، از بازگشت این اشیای ارزشمند به خانه خود، ابراز خرسندی کرد و گفت: «خواستم شخصاً این اشیا را تحویل دهم.»

مقدمه‌ای برای بازگرداندن تبلت‌های باروی تخت جمشید

مهناز گرجی رئیس موزه ملی ایران در گفتگو با میراث آریا (chtn) با اشاره به اهمیت بازگشت اشیای تاریخی منطقه چغامیش از آمریکا گفت: «برنامه بازگشت اشیای تاریخی از چغامیش رشد بسیار پیش رونده ای داشته است، این اشیا از سال 1342 به موسسه شرق شناسی این کشور ارسال شده بود و با تلاش مسئولان سازمان میراث فرهنگی و سایر دستگاه‌ها به کشور بازگردانده شد.»

گرجی با بیان اینکه بازگرداندن این اشیای تاریخی نشانه مثبتی از تداوم باگرداندن اشیای کشورمان است، یادآور شد: «بازگرداندن اشیای چغامیش مقدمه‌ای برای بازگرداندن تبلت‌های باروی تخت جمشید است که به زودی شاهد این اتفاق بزرگ خواهیم بود.»

رئیس موزه ملی ایران ادامه داد: «اشیای تاریخی چغامیش در کاوش‌هایی که از سال 40 تا 54 در این منطقه ادامه داشت، کشف شده است، شمارشی بودن مهرها و گل نوشته‌ها، نشانه‌های بسیار مهمی از مدیریت و حسابرسی در هزاره چهارم قبل از میلاد است، منطقه چغامیش یکی از کهن‌ترین مناطق دشت خوزستان است.»

رئیس موزه ملی ایران در پایان گفت: «در یک برنامه زمان‌بندی‌شده تبلت‌های باروی چغامیش به کشور بازگردانده می‌شود.»

بازگشت اشیاء چغامیش نشانه تعامل سازنده با دنیا

احمد محیط طباطبایی کارشناس میراث فرهنگی با اشاره به ورود دومین محموله ارزشمند تاریخی حاوی 108 شیء مربوط به منطقه چغامیش از سوی موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو که بامداد امروز چهارشنبه دوم اردیبهشت ماه به میهن بازگردانده شد، تا در موزه ملی ایران آرام گیرد افزود: «این اتفاق بسیار مبارک و خوشایندی است برای میراث فرهنگی کشور و تمامی دوستداران میراث فرهنگی در کشور مان که امیدواریم شاهد نتایج مؤثر آن نیز در آینده باشیم.»

وی در ادامه گفت: «این بازگشت پیرو کنوانسیون 1970 مبنی بر اینکه تمامی اشیایی که از کشورهای مختلف به هر علتی خارج شده‌اند باید به کشور مبدأ بازگردانده شوند انجام شد که البته این کنوانسیون مربوط به قبل از این تاریخ نمی‌شود.»

محیط طباطبایی تصریح کرد: «این اشیا هم بر طبق همین اصل و بر اساس هماهنگی‌ها و موافقتنامه هایی که بین ایران و مرکز علمی دانشگاه شیکاگو صورت گرفته بود باید به ایران رجعت داده می‌شد.»

وی همچنین افزود: «انجام این امر مهم و بازگشت بخشی از گنجینه ارزشمند کشورمان به میهن از دو منظر حائز اهمیت است، در نظر اول اینکه دانشگاه شیکاگو به تعهد خود عمل کرده و اشیا مربوط به کشور مان را با هماهنگی‌های صورت گرفته به ایران بر گردانده است و دیگر اینکه امروز بازگشت این آثار را با توجه به اینکه کشورمان به یک پایداری سیاسی و منطقه ای با سایر کشورهای دنیا رسیده موید همین امر می دانیم.»

بازگشت اشیای تاریخی محصول برخورد منطقی

محمدرضا کارگر، مدیرکل امور موزه‌ها و اموال منقول تاریخی با ابراز خرسندی از بازگشت اشیای تاریخی منطقه چغامیش به کشور، گفت: «مسیر بازگرداندن اشیای تاریخی و باستانی کشورها که در سایر کشورها نگهداری می‌شود، چندین راهکار دارد.»

وی ادامه داد: «مسائل حقوقی و قوانین بین المللی، لابی‌های فرهنگی و سیاسی، امضای توافق‌نامه‌ها و پروتکل‌های مختلفی که همکاری کشورها را تنگاتنگ می‌کند، فعالیت در حوزه سازمان‌های جهانی نظیر یونسکو و اینترپل از جمله مهم‌ترین راهکارهایی است که می‌توان از آن‌ها برای بازگرداندن اشیای تاریخی استفاده کرد.»

کارگر با بیان اینکه استفاده از تمامی این پتانسیل‌ها و ظرفیت‌ها در تمامی دنیا و توسط تمامی کشورها برای بازگردان اشیای تاریخی و فرهنگی مورد استفاده قرار می‌گیرد، ادامه داد: «این چالشی است که بسیاری از کشورها با آن دست به گریبان هستند.»

مدیرکل امور موزه‌ها یادآور شد: «در صورتیکه راهکارهای مورد نظر به صورت علمی و دقیق اجرا شود نتیجه گیری در این حوزه رضایت بخش و مثبت خواهد بود، همانند اتفاقات مثبتی که در خصوص بازگشت اشیای تاریخی خوروین و چغامیش صورت گرفت.»

وی اضافه کرد: «بازگشت اشیای تاریخی خوروین و چغامیش، اتفاقات بسیار مفدی و مثبتی است که امیدواریم در آینده هم ادامه داشته باشد، این اتفاقات محصول برخورد منطقی با این دست موضوعات است که دستاوردهای بزرگی در پی داشته است.»

کارگر با اشاره به اینکه این‌گونه اقدامات، کشورمان را به عنوان کشور پیشرو و پیگیر نسبت به آثار تاریخی و فرهنگی، معرفی می‌کند، یادآور شد: «پیگیری اشیا و آثار تاریخی کشور موجب می‌شود فضا در این عرصه برای افرادی که اقدامات غیرقانونی می‌کنند تنگ شود.»

مدیرکل امور موزه‌ها ادامه داد: «اینگونه اقدامات بازار خرید و فروش اشیای تاریخی را بی رونق می‌کند و به مرور زمان می‌توانیم با استفاده از تمهیدات موجود، خسارت‌های این حوزه را به حداقل برسانیم.»

اهمیت علمی بالا

حمیده چوبک رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی گفت: «بازگرداندن اشیای فرهنگی و تاریخی که به صورت امانی در اختیار مؤسسات علمی قرار می‌گیرد یک وظیفه قانونی و در صورتی که این اتفاق نیفتد، تخلف صورت گرفته است.»

وی با ابراز خوشحالی از بازگشت اشیای تاریخی چغامیش، یادآور شد: «هرچند در چندین سال اخیر هیچ شیء تاریخی به مؤسسات علمی ارسال نشده است اما در صورتی که نیازی به اینگونه اقدامات باشد تمامی موازین و مقررات قانونی رعایت می‌شود.»

چوبک تصریح کرد: «اگر قرار باشد شیء تاریخی از کشور خارج شود با رعایت تمامی چارچوب‌ها و مقررات خواهد بود و البته با تاکید بر اینکه در صورتی که امکانات مطالعه بر روی اشیا را نداشته باشیم با مؤسسات خارجی در ابن رابطه وارد فاز همکاری می‌شویم.»

رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی یادآور شد: «امیدوارم با نظمی که در حال حاضر جریان دارد از این پس شاهد حداقل خروج اشیا از کشور باشیم، ما تلاش می‌کنیم تا تمامی اشیا در داخل کشور مورد مطالعه و بررسی قرار بگیرد و هیچ اثر تاریخی و فرهنگی به مؤسسات خارجی ارسال نشود.»

وی تاکید کرد: «باید از تجربیات گذشته استفاده کنیم و در رابطه با درخواست‌های مؤسسات خارجی نسبت به در اختیار داشتن اشیای تاریخی دقت بیشتری داشته باشیم و تمامی موازین و مقررات قانونی را مدنظر داشته باشیم.»

چوبک تصریح کرد: «من معتقدم این اشیا به هیچ وجه نباید از کشور خارج می‌شد اما امروز خوشحالیم که اشیای باارزش چغامیش که یک محوطه مهم است، بازگردانده شد.»

رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی افزود: «مطالعات و داده‌هایی که از این اشیا بسیار مهم به دست آمده است، از نظر علمی دارای اهمیت فراوانی است و اطلاعات مهمی را در رابطه با آن برهه زمانی به ما می‌دهد.»

اهمیت بازگشت اشیای چغامیش ازدو منظر علمی و حقوقی

محمد بهشتی رئیس پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با اشاره بر بازگشت امیدوار کننده اشیا چغامیش که حاوی نکات مهمی است افزود: «بازگشت این اشیا توسط مرکز شرق شناسی دانشگاه شیکاگو پس از یک دعوا و اختلاف حقوقی طولانی ایجاد شد که در دو مرحله دادگاه به نفع ایران رأی صادر کردو پیش بینی می‌شود که در مرحله سوم نیز با توجه به آرای موجود به نفع ایران رأی صادر شود.»

وی در ادامه گفت: «مرکز شرق شناسی دانشگاه شیکاگو در زمینه امانت داری و نگهداری از اشیا کشورمان نقش خود را به خوبی ایفا کرده است. در همین راستا بخش حقوقی ریاست جمهوری نیز با نقش موثرخود از هیچ تلاشی در این زمینه فروگذار نکرده است.»

بهشتی در ادامه با اشاره به قابل تقدیر بودن اقدام دانشگاه شیکاگو در خصوص بازگرداندن اشیا چغامیش به کشور افزود: «این دانشگاه در راستای هماهنگی‌های صورت گرفته در این زمینه در اولین فرصتی که فراهم شد اقدام به بازگرداندن اشیا ارزشمندی که به صورت امانت در اختیارآنها بود کرد که در جای خود بسیار ارزشمند و قابل تقدیر است.»

رئیس پژوهشگاه سازمان با بیان این مطلب که بازگشت این آثار از چند جهت قابل توجه است افزود: «این امر هم از جهت علمی و هم از لحاظ مسائل حقوقی دارای اهمیت است، در حال حاضر فضای بسیار مناسب و مثبتی در جریان است که با توجه به شرایط موجود امیدواریم که بقیه اشیا متعلق به کشورمان نیز به زودی به وطن برگردد.»

وی در پایان تاکید کرد: «در حال حاضر با توجه به شرایط موجود و شواهد قابل مشاهده در این زمینه امیدواریم انشالله تا پایان سال تکلیف دیگر اشیا مربوط به کشورمان نیز مشخص شود.»