مدیر غول نفتی آمریکا، برجام را بیمه می‌کند

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، پس از معرفی میت رامنی نامزد سابق حزب جمهوری‌خواه در انتخابات ریاست جمهوری سال 2012، جان بولتون یکی از مشاوران نزدیک به جورج دبلیو بوش و جیولیانی شهردار سابق نیویورک به عنوان نامزدهای تصدی وزارت امور خارجه، حالا نام رکس تیلرسون مطرح شده است.

اعضای تیم انتقالی دونالد ترامپ می‌گویند بخت تیلرسون برای تصدی این پست بیش از دیگران است و او احتمالا اوایل هفته آینده به عنوان نامزد تصدی وزارت امور خارجه معرفی خواهد شد.

برخی تحلیلگران معتقدند که انتصاب رکس تیلرسون به عنوان وزیر امور خارجه باعث خواهد شد تا صنایع نفتی به طور پنهانی به مرکز توجه سیاست خارجی آمریکا تبدیل شود. با توجه به نقش منفی شرکت‌های نفتی در مناسبات جهانی این انتخاب می‌تواند به افزایش نگرانی‌ها از سیاست خارجی ترامپ دامن بزند. شرکت‌های نفتی به ویژه در منطقه خاورمیانه تجربه‌های تاریکی از خود به جا گذاشته‌اند. کودتا علیه دولت ملی‌گرای محمد مصدق در ایران یکی از این ده‌ها مورد از این تجربه‌های غیرقابل دفاع است.

اما به طور کلی به نظر می‌رسد که رابطه واشنگتن و تهران درباره اجرای توافق هسته ای در دوران احتمالی تیلرسون، امیدوار کننده باشد.

تیلرسون برخلاف دیگر نزدیکان به ترامپ، دیدگاهی عملگرایانه به مناسبات با ایران دارد؛ این در حالی است که بیشتر مشاوران ترامپ به موضعی ایدئولوژیک درباره ایران اعتقاد دارند.

مدیر شرکت نفتی اکسون موبیل پیشتر مخالفت خود را با سیاست تحریم به طور کلی اعلام کرده است. ایران به شدت نگران بازگشت تحریم‌های آمریکا در دوران ترامپ است.

تیلرسون در می 2014 در سخنرانی برای سهام‌داران اکسون موبیل گفته بود: «ما از تحریم‌ها حمایت نمی‌کنیم، چرا که ما تحریم را سیاستی موثر نمی‌دانیم. فقط در حالی تحریم می‌تواند موثر واقع شود که به نحو دقیق و هوشمندانه‌ای به اجرا درآید اما ما می‌دانیم که انجام چنین موضوعی تا چه اندازه دشوار است.»

این موضع‌گیری تیلرسون نسبت به تحریم‌ها کاملا منطقی به نظر می‌رسد. برای اکسون موبیل، یعنی شرکتی که سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در سراسر جهان انجام داده است، برقراری تحریم‌ها علیه هر کشوری می‌تواند یک خطر بسیار بزرگ باشد. مثلا برقراری تحریم‌ها علیه شرکت نفتی روزنف روسیه، باعث شد تا سرمایه‌گذاری 300 میلیارد دلاری اکسون موبیل به حالت تعلیق درآید.

با توجه به این که اعضای تیم انتقالی ترامپ و جمهوری خواهان حاضر در کنگره اعلام کرده‌اند که قصد دارند نظام جدیدی از تحریم‌های غیرهسته‌‌ای را علیه ایران به اجرا درآورند، به نظر می‌رسد تصدی عرصه سیاست خارجی آمریکا توسط تیلرسون خبر خوبی برای تهران باشد. بعید به نظر می‌رسد که حامیان تحریم ایران بتوانند به سادگی تیلرسون را متقاعد کنند که با تحریم های ایران کنار بیاید.

انتخاب تیلرسون از این جهت می‌تواند خبر خوشی برای اتحادیه اروپا، چین و روسیه باشد که پیشتر اعلام کرده‌اند که با برقراری هرگونه تحریم بی پایه علیه ایران مخالف هستند.

البته این فقط مخالفت کلی مدیر شرکت اکسون موبیل با تحریم‌ها نیست که می‌تواند امیدواری‌ها در تهران درباره بقای برجام را بالا ببرد. بلکه او پیشتر به طور خاص سخنان امیدوارکننده‌ای درباره ایران زده است. او در مارس سال جاری در گفت‌و‌گو با شبکه سی‌بی‌اس گفته بود که با وجود تداوم تحریم‌های نفتی اولیه آمریکا علیه ایران، اکسون موبیل به ایران به چشم یک بازار نفتی نگاه می‌کند.

او گفته بود: «شرکت‌های آمریکایی همچون ما، همچنان ناتوان از تجارت با ایران هستند. بسیاری از شرکت‌های اروپایی اکنون به طور فعالانه در حال تجارت و مبادله با ایران هستند. ما نمی‌دانیم این کار چه دلیلی دارد وقتی تا این اندازه می‌دانیم که چنین سیاستی برای ما مضر است.»

او سپس با اشاره به سه دهه مناسبات اندک تجاری با ایران افزود: «ما هرگز سرمایه گذاری گسترده‌ای در ایران نداشته‌ایم. من نمی‌دانم که آیا ایرانی‌ها اکنون تغییری داشته‌اند یا خیر. اما این وضعیت باعث می‌شود که ما همچنان از تجارت با ایران محروم باشیم. من مدت‌ها پیش درس بزرگی یاد گرفتم و آن این بود که بعضی وقت‌ها چیزهایی که از گذشته وجود داشته‌اند، دیگرهمچنان ضروری نیستند.»

تیلرسون در این گفت و گو اظهار امیدواری کرده بود که راه‌های برقراری تجارت با ایران باز شود: «ما باید منتظر باشیم ببینیم که آیا فضا برای شرکت‌های آمریکایی باز می‌شود یا خیر. ما باید قطعا به این موضوع نظر داشته باشیم چرا که منابع گسترده‌ای در ایران وجود دارد.»

از سوی دیگر باید توجه داشت که رهبران شرکت اکسون موبیل اعتقاد دارند که فعالیت شرکت‌شان از این جهت توسعه پیدا کرده که همواره تلاش داشته‌اند که استقلال تصمیم‌گیریشان را از دولت آمریکا حفظ کنند.

لی ریموند، رئیس سابق اکسون موبیل پیشتر گفته بود: «ما یک شرکت آمریکایی نیستیم. ما یک شرکت چند ملیتی به شمار می آییم. ما تصمیمات‌مان را بر اساس آن چه که برای آمریکا مناسبت است، اتحاذ نمی‌کنیم.»

این موضعی است که تیلرسون نیز به آن اعتقاد دارد. این توصیف از تابعیت شرکت‌های چند ملییتی بسیار مهم است. طبق قوانین تحریمی آمریکا علیه ایران، شرکت‌ها و اشخاص آمریکایی نمی‌توانند با ایران وارد معاملعه شوند اما مدیران اکسون موبیل تلاش کرده‌اند که خود را یک شرکت چند ملییتی نشان بدهند. با وجود این تفسیر، اما آن‌ها هرگز طی سال‌هایی که ایران در معرض تحریم‌های امریکا قرار داشته است، سعی نکرده‌اند که این قوانین را زیر پا بگذارنند.

حالا که تیلرسون فرصت تصدی پست وزیر امور خارجه را پیدا کرده احتمالا می‌کوشد تا بر نگرانی‌های خود غلبه کرده و راه‌های بیشتری برای تجارت با ایران پیدا کند. برجام پلی است که تیلرسون را به این هدف خواهد رساند.

ترجمه هانا اسمخانی