ضرورت فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی

با وجود توصیه‌های مکرر پزشکان و رسانه‌ها اما متاسفانه هنوز شاهد هستیم که برخی مبتلایان به سکته مغزی به دلیل آن که فرآیند درمان خود را جدی نمی‌گیرند و آن را کامل نمی‌کنند، با عوارض ناشی از این مشکل تا پایان عمرشان دست به گریبان می‌مانند.

در صورتی که دکتر محمدعلی محسنی بندپی، فیزیوتراپیست و استاد گروه فیزیوتراپی دانشگاه علوم بهزستی و توانبخشی تأکید می‌کند زمان طلایی آغاز فعالیت‌های توانبخشی روی تخت بیمارستان است.

وی ادامه می‌دهد: دقیقا بعد از آن که هوشیاری بیمار به حالت پایدار رسید، فیزیوتراپی طبق تشخیص متخصص نورولوژیست باید آغاز شود.

استاد گروه فیزیوتراپی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تأکید می‌کند: افراد با اقدام بموقع و موثر می‌توانند مانع تحمیل هزینه‌های جسمی و روانی به خود، خانواده و جامعه شوند.

پیشگیری از کوتاهی عضلات

با فلج شدن عضلات بعد از سکته مغزی پتانسیل حفظ دامنه حرکت طبیعی عضلات دچار اختلال می‌شود. در چنین شرایطی عضلات به هیچ دستوری از مغز پاسخ نمی‌دهند و به این ترتیب فرآیند خشکی مفاصل، ضعف عضلانی و کوتاهی‌های عضلانی آغاز می‌شود.

دکتر محسنی بندپی بروز این مشکل را یکی از مضرات شروع دیرهنگام فیزیوتراپی عنوان می‌کند و می‌گوید: فیزیوتراپیست تلاش می‌کند با انجام تمرینات غیرفعال در تک‌تک مفاصل اندام‌های درگیر مانع کوتاهی عضلات و بروز محدودیت حرکت در آن مفاصل شود.

وی ادامه می‌دهد: همچنین با اعمال تحریکات پوستی مانند تحریکات الکتریکی، استفاده از یخ، ضربه زدن و تحریکات حسی مختلف و گاهی دردناک تلاش می‌شود فعالیت عضلات بازگردانده شود.

نقش فیزیوتراپی در ساماندهی مجدد مغز

خوشبختانه سلول‌های عصبی این توانایی را دارند که پس از آسیب به طور مجدد خود را ساماندهی کنند.به این حالت انعطاف‌پذیری یا نوروپلاستیسیتی سلول‌های عصبی گفته می‌شود.

دکتر محسنی بندپی با بیان این که فیزیوتراپی با استفاده از این قابلیت مغز، ساماندهی آن را بخصوص در شش ماه اول بعد از سکته سرعت می‌بخشد، می‌گوید: فیزیوتراپیست ابتدا وضعیت صحیح راه رفتن و ایستادن را به بیمار آموزش می‌دهد سپس این فعالیت را بر مبنای یک برنامه منظم جهت افزایش هماهنگی و تعادل ادامه می‌دهد.

رئیس انجمن فیزیوتراپی ایران خاطرنشان می‌کند: فیزیوتراپیست با آگاهی از نقش اندام‌های درگیر در تحمل وزن، تعادل و جابه‌جایی به بیمار سکته مغزی می‌آموزند چگونه با استفاده از اندام‌های سمت سالم و وسایل ارتوپدی کمکی، بتدریج عملکردهای برخاستن، نشستن، ایستادن و راه رفتن را بازیابد.

فیزیوتراپی باعث درمان قطعی سکته مغزی نمی‌شود

متاسفانه در شرایطی که بیماری هزینه‌های بسیار سنگینی را بر مبتلایان تحمیل می‌کند، برخی پزشکان نیز با تبلیغات نادرست و ایجاد امید واهی در بیماران مبنی بر درمان قطعی عوارض سکته مغزی با کمک فیزیوتراپی، هزینه‌های درمان را سنگین‌تر می‌کنند.

دکتر محسنی بندپی با رد هرگونه ادعا مبنی بر درمان قطعی عوارض سکته مغزی با کمک فیزیوتراپی می‌گوید: سکته مغزی باعث اختلال در سیستم عصبی مرکزی انسان می‌شود.اختلالاتی که در این بخش بروز می‌کند، ترمیم‌پذیر نیستند.

وی تأکید می‌کند: اگر سیستم عصبی مرکزی همانند سیستم عضلانی و محیطی ترمیم‌پذیر و قابل احیا بود که در حال حاضر این همه جانباز و معلول جنگی در سراسر دنیا وجود نداشت.درست است که اگر بخشی از مغز آسیب ببیند، بخش دیگر به ترمیم آن کمک می‌کند و باعث افزایش فعالیت‌های همپوشان در قسمت‌های آسیب‌دیده می‌شود، اما این موضوع تنها بخشی از مشکل
رفع می‌کند.

این فیزیوتراپیست یادآور می‌شود: متاسفانه در مواقعی می‌بینیم سکته باعث اختلال 20 تا 30 درصدی در مغز شده است، اما ناتوانی بیمار به دلیل درمان نادرست، درمان دیرهنگام و فشارهای عصبی ناشی از افسردگی، بیشتر از عامل اولیه ناتوانی است.

دکتر محسنی بندپی انجام الکتروتراپی، هیدروتراپی و تمرین درمانی توسط فیزیوتراپ‌ها را عامل موثری در پیشگیری از بروز عوارض سکته مغزی عنوان می‌کند و می‌گوید: طولانی بودن نیاز بیمار به فیزیوتراپی به معنای آن نیست که این افراد باید زمان زیادی الکتروتراپی بگیرند، بلکه نظارت بر عملکرد عضلات ضروری است تا در صورت بروز ضعف، فیزیوتراپیست با کمک روش‌های درمانی موثر مشکل را رفع کند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا سکته‌های خفیف نیز به فیزیوتراپی نیاز دارند، می‌گوید: سکته گذرا نیاز به فیزیوتراپی ندارد. چرا که ناتوانی بسیار کمی به بیمار تحمیل می‌کند و معمولا با درمان دارویی رفع می‌شود.

کاهش ریسک سکته دوم با فیزیوتراپی

اغلب افرادی که دچار سکته مغزی شدند، احتمال سکته دوم نیز برای آنها وجود دارد.به گفته متخصصان در صورتی که این افراد درمان با فیزیوتراپی را بموقع شروع کنند، توانبخشی خوب بگیرند و سبک زندگی خود را اصلاح کنند، این ریسک بسیار کاهش می‌یابد.

جمع شدن انگشتان و آرنج

سفتی بیش از حد عضلات اندام‌های فوقانی و تحتانی و به تبع آن جمع شدن انگشتان و آرنج و همچنین انگشتان و مچ پا به طرف پایین، از جمله عوارضی است که مبتلایان به سکته مغزی در صورت قصور در درمان به آن مبتلا می‌شوند.

فیزیوتراپی قلب و ریه بعد از سکته مغزی

زمان حضور بیمار در بخش مراقبت‌های ویژه، فیزیوتراپی قلبی ـ ریوی برای پیشگیری از اختلالات تنفسی به علت بی‌حرکتی مطلق آغاز می‌شود. هر روز یا در صورت لزوم دو جلسه در روز، قلب و ریه بیمار برای حفظ حداکثر کارایی، تحت درمان‌های دستی و اعمال وضعیت قرار می‌گیرد.