پیدا و پنهان‌های جشن مرگ برجام/ غفلت از تعبیر دقیق رهبرمعظم انقلاب درباره نقض برجام

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، سخنرانی مقام معظم رهبری در روز 3 آذر ماه در جمع بسیجیان درباره برجام، باعث شد تا برخی از رسانه‌ها و تحلیلگران با توسل به این بیانات، فرصت حمله جدیدی به برجام و دستاورد تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای پیدا کنند.

در حالی که رهبری همچون سخنان گذشته‌شان نقشه راهی متناسب با مفاد برجام تعیین کرده بودند، گروهی با تغافل نسبت به سخنان ایشان، تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای را متهم کردند که عملاً در الغا و بی اثر کردن تحریم‌های خارجی اقدامی انجام نداده است.

به نقل از پایگاه اطلاع رسانی مقام معظم رهبری، آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی روز 3 آذرماه با اشاره به تمدید قانون تحریم‌های ۱۰ساله در کنگره آمریکا فرمودند: «اگر این تمدید، اجرایی و عملیاتی شود، قطعاً نقض برجام است و بدانند جمهوری اسلامی ایران حتماً در مقابل آن واکنش نشان خواهد داد.»

9 روز پس از سخنان مقام معظم رهبری، مجلس سنا، طرحی را که پیشتر از سوی مجلس نمایندگان آمریکا به تصویب رسیده بود، به تایید رساند. این تصویب، موج گسترده‌ای از حمله رسانه‌های نزدیک به محافل «دلواپس» را به دنبال داشت. روزنامه کیهان، تیتر نخست روز جاری خود را به این موضوع اختصاص داد و نوشت: «تیر خلاص آمریکا به برجام، فرجام اعتماد به شیطان». روزنامه وطن امروز هم که مکررا حمله به برجام را طی ماه‌های گذشته در دستور کار داشته است، چنین تیتر زد: «بر باد رفته». این روزنامه در یکی از یادداشت‌های صفحه اول خود دولت را به «سهل‌اندیشی» در اعتماد به آمریکا و «باز گذاردن دست آمریکا برای اقدام علیه ایران» متهم کرد.

روزنامه صبح نو از دیگر روزنامه‌های نزدیک به جریان اصولگرا نیز با تیتر «برجام کشون» و در گفت‌و‌گو با فواد ایزدی از منتقدان برجام نوشت که «دولت باید بپذیرد که اشتباه کرده است.»

با وجود این، هیچ یک از این رسانه‌ها و تحلیلگران متذکر این نکته نشدند که چرا با وجود اجرای قانون تحریم‌های ایران طی یک سالی که از اجرای برجام می‌گذرد، اعتراض‌های مشابهی نداشته‌اند.

قانون ایسا و و تعهدات برجام

قانون تحریم‌های ایران (ایسا) در سال 1996 با پیشنهاد آلفونسو داماتو، سناتور جمهوری‌خواه ایالت نیویورک به تصویب رسید. این قانون در ابتدا، سرمایه‌گذاری در بخش انرژی و همچنین انتقال تجهیزات قابل کاربرد در سلاح‌های کشتار جمعی به ایران و لیبی را از سوی شرکت و اتباع غیر آمریکایی منع می‌کرد.

با حل مشکل هسته‌ای دولت لیبی، تحریم‌های این کشور از قانون داماتو حذف شد و به این ترتیب تنها ایران در فهرست تحریم‌های این قانون باقی ماند.

نظام‌های تحریم های مندرج در این قانون، در بخش 5 آن ذکر شده است. این بخش از دو قسمت تشکیل شده است: قسمت الف) تحریم‌های مربوط به بخش انرژی و قسمت ب) تحریم‌های مربوط به توسعه سلاح‌های کشتار جمعی و تقویت قابلیت‌های نظامی.

آمریکا در جریان برجام متعهد شد 5 بند از تحریم‌های موجود در قسمت الف را که به «فعالیت‌های متناسب با برجام» مربوط می‌شوند، معلق کند. بر اساس آنچه در برجام ذکر شده است «بیمه، بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی، تحریم سرمایه گذاری؛ شامل مشارکت در سرمایه‌گذاری‌های مشترک، کالاها، خدمات، اطلاعات، فناوری و دانش و کمک فنی برای بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی و تحریم صادرات، فروش یا عرضه فرآورده‌های نفتی تصفیه شده و فرآورده های پتروشیمی به ایران » 5 بند تحریمی در قانون ایسا است که دولت آمریکا موظف به تعلیق آن است.

جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا در دستورالعملی به تاریخ 23 اکتبر 2015 و مطابق با بخش 4 قانون تحریم‌های ایران، کل قسمت الف بخش 5 را به حالت تعلیق درآورد. به این ترتیب سایر بخش‌های این قانون همچنان به حیات خود ادامه می‌دهند.

برجام در صورت اجرای بند الف بخش 5 قانون ایسا نقض می‌شود

با وجود آن که ایران همواره به حق تاکید داشته که نظام‌های تحریم‌های آمریکا علیه ایران ظالمانه است، اما با تعلیق اجرای قسمت الف از بخش 5 قانون تحریم‌های ایران، مغایرت این قانون با برجام رفع و تعهد آمریکا درباره تعلیق این قانون و مجموعه تحریم‌هایی که در آن علیه ایران لحاظ شده بود، عملی شد.

در همین راستا،‌این موضوع این پرسش مهمتر را مطرح می‌کند: قانونی که خودش با برجام مغایرت نداشته است، چگونه تمدید آن می‌تواند باعث مغایرت با برجام شود؟

تعبیر دقیق رهبر معظم انقلاب درباره نقض برجام

این پرسشی است که مقام معظم رهبری به خوبی پاسخ به آن را در سخنرانی روز 3 آذر ماه خود تحلیل و در مقام پاسخگویی، نقشه راهی متناسب ارائه فرمودند. مقام معظم رهبری با اشراف بر تفاوت میان «تمدید صرف قانون» با «اجرای آن» صراحتا فرمودند که «اگر این تمدید، اجرایی و عملیاتی شود، قطعاً نقض برجام است.»

به این ترتیب، نقض برجام در مورد تمدید قانون ایسا تنها در حالتی صورت خواهد گرفت که بندهایی از این قانون که در برجام مورد اشاره قرار گرفته است اجرایی شود. حتی در حالتی که رئیس‌جمهوری آمریکا این قانون را امضا کند وزیر امور خارجه این کشور با اختیارات خود می‌تواند بندهای مذکور را لغو کند و به این ترتیب از نقض برجام جلوگیری شود.

مقامات ایرانی نیز در چارچوب فرمایش مقام معظم رهبری نسبت به «اجرای» تحریم‌های مندرج در بخش الف که باعث اخلال در سرمایه‌گذاری غیر آمریکایی‌ها در صنایع نفت و گاز ایران و فروش نفت خام ایران خواهد شد، هشدار دادند.

بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران روز گذشته در پی تصویب این قانون اعلام کرد که رئیس‌جمهوری ایالات متحده در برجام پذیرفته است که با استفاده از کلیه اختیارات خود، از قانونی و «اجرایی شدن» موارد مخالف برجام، منجمله مصوبه اخیر کنگره، جلوگیری نماید.

علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی دیگر مقام ایرانی بود که تأکید کرد «اجرای این قانون» نقض برجام خواهد بود و ایران که برای چنین سناریویی از سوی آمریکایی ها آمادگی لازم را دارد.

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز صبح امروز در حالی سفر آسیایی خود را آغاز کرد که در بدو ورود به هند متذکر شد همانطور که در گذشته مقامات امریکایی موظف بودند «اجرای تحریم‌ها» را متوقف کنند اکنون هم «اجرا» متوقف است و شرایط برای کشورهای ثالث تفاوتی ندارد.

برهمین اساس نیز مقام‌های آمریکایی اعلام کرده‌اند که همزمان با امضای قانون تحریم‌های ایران، موارد مغایر با برجام لغو خواهد شد.

آن‌ها که طی یک سال اخیر منتظر فرصت بودند...

اما برای آن‌هایی که طی یک سال اخیر منتظر فرصتی بوده‌اند تا دستاورد دولت در برجام را زیر سوال ببرند، عملا تفاوت‌های موجود میان «تمدید» و «اجرای» قانون در فرمایشات مقام معظم رهبری و دیگر مسئولان نظام اهمیتی نداشت. در حالی که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تاکید بر این که اجرای این تحریم‌ها نقض برجام است، به طرف مقابل نشان دادند که ایران کوچکترین تحرکات طرف مقابل را رصد کرده و از کمترین حقوق خود صرف نظر نخواهد کرد، مخالفان دولت، با تغافل نسبت به بخش مهمی از فرمایش رهبری، نمایش تیزهوشی ایران نسبت به حقوق خود را به دست‌مایه‌ای برای حمله به دولت و دستگاه دیپلماسی تبدیل کردند.

آنچه که مخالفان دولت و برجام احتمالا در پس گروکشی سیاسی به فراموشی سپرده‌اند، خدشه بزرگی است که به پرستیژ و وجهه ایران در پهنه جهانی وارد خواهد شد. حقیقت آن است که با وجود ظالمانه بودن هر نوع تحریم علیه ایران، فرمول به کار رفته از سوی آمریکا (یعنی تمدید قانون ایسا همزمان با لغو قسمت الف از بخش 5) مغایرت این قانون با برجام را همانند قبل، از میان می‌برد. تعلیق اجرای تحریم‌ها، همان خواسته صریحی است که تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در چارچوب منویات حلقه اصلی تصمیم گیری نظام و مطالبه عموم مردم به خوبی از پس تحقق آن در برجام برآمده است.

به این ترتیب با تعلیق قسمت الف بخش 5 قانون، قدرت مانور ایران برای مقابله با آمریکا نیز تا اندازه ای کاهش می‌یابد. بنابراین تاکید گسترده مخالفان دولت و برجام، مبنی بر این که این قانون در هر حال نقض برجام است تا بتوانند به دولت حمله کنند عملا موقعیتی را جلوه می دهد که ایران با نقض اساسی برجام مواجه شده اما توان مقابله با آن را ندارد. این جلوه سازی مجعول، تنها به خدشه به پرستیژ بین‌المللی نظام جمهوری اسلامی ایران منتهی می‌شود که به ویژه پس از برجام بر شفافیت و استواری آن افزوده شده است.