ساماندهی الکترونیکی فرایند تشریفات گمرکی و ترانزیت

به گزارش گروه اقتصادی آنا به نقل از روابط‌عمومی اداره گمرک، این گزارش برای نخستین بار در سال جاری منتشر می شود که ابتدا نگاهی به ابزارهای کنترلی گمرک ایران پس از راه اندازی سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی دارد.
رشد سریع و پرشتاب تجارت بین المللی در آغاز قرن 21 و پیچیده تر شدن محیط کاری و تأثیر آن بر اقتصاد جهانی موجب شده است تا ساماندهی شبکه تجارت بیش از پیش مورد توجه قرارگیرد.

در دنیای نوین تجارت، مرزها در کشور های مختلف به قلب تپنده اقتصاد ها بدل شده اند. گمرک به عنوان ناظر اصلی تجارت و به مثابه نگهبان بیدار مرزها و همراه و امین واقعی صاحبان کسب و کار باید چنان خود را با شرایط جدید همگن سازد تا حضورش به معنای مانعی در برابر تجارت تلقی نشود.

بر همین اساس گمرک جمهوری اسلامی ایران در اجرای فرمایشات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) مبنی بر مبارزه جدی و مؤثر با ورود کالای قاچاق و همچنین تحقق سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی به منظور سهولت در امر تجارت برای ارتقای شاخص‌های سهولت کسب و کار و حمایت ازتولید ملی، برای پیشبرد دو هدف متضاد، تسریع در ادامه خدمات و همچنین افزایش اعمال کنترل های لازم، پس از مطالعه تطبیقی وضعیت گمرکات در کشور های پیشرفته، کنوانسیون ها و استاندارد های سازمان جهانی از نیمه دوم سال 1392، استقرار سامانه جامع امور گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی را در دستور کار خود قرار داد.

استقرار سامانه مذکور امکان بهره برداری از روش های نوین و تجهیزات با فناوری بالا را به عنوان جایگزین روش های سنتی بازرسی فیزیکی کلیه محموله ها، با توجه به افزایش روز افزون حجم تجارت، میسر کرده است.

گمرک جمهوری اسلامی ایران با نظارت سیستماتیک و بر خط، بر فرایند ترخیص کالا و تردد کامیون های حامل بار همزمان با انجام کنترل های ضروری با توجه به نوع مشخصات مندرج در اظهار نامه و کنترل و انطباق کلیه اسناد ارائه شده، زمان و هزینه انجام تشریفات را به حداقل رسانیده است.

در حال حاضر کلیه محموله های ورودی با توجه به قابلیت های موجود در سامانه جامع، نظیر امکان اخذ الکترونیک اطلاعات کلیه اسناد ضروری برای ورود کالا،دریافت اطلاعات از طریق اظهارنامه الکترونیکی قبل از ورود، تعیین خودکار مجوز های مرتبط با کالا و سازمان مجوز دهنده، با اعمال مدیریت ریسک هوشمند، مورد کنترل و ارزیابی در مراحل اولیـه اظهار قرار می گیرد.

این ارزیابی به صورت خودکار در سامانه جامع صورت پذیرفته و در صورت وجود هر گونه مغایرت و عدم انطباق اطلاعات مندرج در اسناد، ضریب ریسک برای هر محموله تعیین و بر مبنای آن کنترل های لازم بعدی انجام می شود.

با توجه به نقش مهم و تعیین کننده سازمان های مجوز دهنده در شناسایی و تعیین ماهیت کالا به منظور حصول اطمینان از صحت مندرجات در اسناد و انطباق با کالای ورودی و در نهایت صدور مجوز ورود به داخل کشور، در کنترل های خودکار توسط سیستم، علاوه بر امکان تشخیص وجود مغایرت در اسناد، مجوز سازمان های مجوز دهنده نیز به صورت خودکار کنترل و در صورت عدم وجود مجوزهای مذکور، امکان صدور مجوز بارگیری و خروج کالا میسر نمی شود.

بدیهی است محموله هایی که از ریسک بالا برخوردار است، مشمول بازرسی فیزیکی یا کنترل با دستگاه ایکس ری یا هر دو خواهد شد.

علاوه بر این در پاره ای از موارد، به منظور افزایش ضریب اطمینان از صحت و سلامت در انجام تشریفات گمرکی، برخی از محموله ها به صورت تصادفی نیز انتخاب و مورد ارزیابی فیزیکی و یا اسکن توسط دستگاه ایکس ری و یا هر دو قرار می گیرند.
سهم کالاهای سرمایه‌ای، واسطه‌ای و مصرفی از واردات

نگاهی به آمارهای حوزه تجارت در هشت ماهه سال جاری، بیانگر ورود بالغ بر21 میلیون تن کالا با ارزش 27 میلیارد و 383 میلیون دلار از 82 گمرک بوده است.

با توجه به طبقه بندی کالاها بر مبنای کالاهای سرمایه ای، واسطه ای و مصرفی مشاهده می شود در مدت یاد شده962 هزار تن انواع کالای مصرفی به ارزش 3میلیارد و 137میلیون دلار از طریق گمرکات سراسر کشور وارد شده که تنها 4 درصد از وزن و 10 درصد از ارزش کل کالاهای ورودی به کالاهای مصرفی اختصاص داشته و سایر کالاها کالاهای اساسی، دارو و مواد اولیه دارو، مواد اولیه واحدهای تولیدی و ماشین الات مورد نیاز بخش صنعت بوده که وارد کشورمان شده است.

بر این اساس سهم کالاهای واسطه ای از نظر وزن 93درصد و از نظر ارزش 63 درصد بوده و در مجموع در 8 ماهه سالجاری به میزان 20 میلیون و 2 هزار تن کالای واسطه ای به ارزش 17میلیارد و 834میلیون دلار وارد کشور شده است.

همچنین سهم کالاهای سرمایه ای در این مدت به 599 هزار تن و به ارزش 6 میلیارد و 412 میلیون دلار رسیده که در مجموع 3 درصد از وزن و 22 درصد از ارزش کل واردات کشورمان در 8 ماهه سالجاری به این کالاها اختصاص یافته است.

سهم کنترل‌های فیزیکی از کل واردات

کنترل فیزیکی کلیه محموله های وارداتی به منزله ایجاد توقف های طولانی در ترخیص کالاهای مورد نیاز بخش های حساس و صنعت کشور خواهد بود که با اصول و محور های اصلی اقتصاد مقاومتی در تضاد است.

برخلاف آمارهای موجود، این سازمان به منظور پیشگیری از بروز تخلفات و ورود کالاهای قاچاق ( منظور ورود کالاهایی است که در اسناد ارائه شده به آنها اشاره نشده است) از مبادی رسمی، همانگونه که اشاره گردید با استفاده از سامانه جامع و بهره گیری از کنترل و نظارت های سازمان های همجوار در قالب پنجره واحد تجارت فرامرزی اقدام به اعمال شاخص های مدیریت ریسک و کنترل کلیه محموله های ورودی با توجه به سطح ریسک شناسایی شده کرده است.

ضمن اینکه هر تخلفی، قاچاق محسوب نمی شود و روزانه به طور میانگین در گمرکات سراسر کشور میلیاردها تومان مابه التفاوت و مجازات جریمه یا اصطلاحا دیسپانس به دلیل تخلفات گمرکی از ذینفعان دریافت می شود.

بنابر این قاچاق از تخلف متمایز بوده وضمانت اجرای آنها و نحوه رسیدگی و جریمه آنها نیز متفاوت و مصادیق قاچاق در قانون امور گمرکی به ویژه ماده 113 و نیز ماده 2 قانون مبارزه با قاچاق احصا شده است ومصادیق تخلفات گمرکی در انواع رویه های گمرکی نیز در قانون امور گمرکی مبحث تخلفات ونیز در سایر مواد ذیل هریک از رویه ها ی گمرکی مشخص شده است.

چنانچه در بررسی آمار حاصل از اعمال مدیریت ریسک در 8 ماهه سال جاری مشاهده می شود که از حدود 250 هزار فقره اظهار نامه وارداتی در گمرکات سراسر کشور، بالغ بر 89 هزار فقره با سهم حدود 36 درصد مورد ارزیابی فیزیکی توسط ارزیابان و دستگاه های ایکس ری قرار گرفته است.

استاندارد جها نی برای کنترل فیزیکی محموله های ورودی کمتر از 10 درصد است. در 81 هزار فقره اظهارنامه با سهم 32 درصد کلیه اسناد و مدارک توسط کارشناس بررسی شده است. 80 هزار فقره اظهارنامه با سهم 32 درصد نیز توسط سامانه جامع امور گمرکی به صورت خودکار کنترل شده است.
کنترل‌های گمرکی در گمرک شهید رجایی

در خصوص بازرسی کامیون های عبوری از گمرک شهید رجایی نکته قابل ذکر این است که روزانه به طور میانگین حدود 2200 دستگاه کامیون از گمرک مذکور تردد می‌کنند. از این تعداد حدود 1200 دستگاه مربوط به رویه واردات و حدود1000 دستگاه دیگر نیز مربوط به رویه ترانزیت (عبوری و داخلی) وکارنه تیر است.

کامیون های عبوری ( ترانزیت و کارنه تیر) دارای پلمب از مبداء حرکت (کشور خارجی) بوده و در زمان ورود به قلمرو گمرکی، اطلاعات محموله به همراه مشخصات پلمب در سامانه جامع گمرک درج و با بکارگیری جی پی اس(GPS) علاوه بر کنترل کامیون در مسیر تردد و تعیین زمان وصول به مقصد، با ارسال کلیه اطلاعات ثبت شده اولیه به گمرک مقصد، امکان کنترل صحت و سلامت پلمب، وزن کانتینر و... میسر می شود.

در بخش واردات قطعی نیز برای کنترل و نظارت بر 1200 کامیون خروجی با بکارگیری روش های ذکر شده حدود 30 درصد از محموله ها که 360کانتینر را شامل می شود به طور کامل مورد بازرسی فیزیکی توسط ارزیابان قرار گرفته و بالغ بر 25 درصد نیز با استفاده از دو دستگاه ایکس ری با ظرفیت اسمی روزانه 300 دستگاه کامیون، اسکن و با تجهیزات پیشرفته کنترلی مورد بررسی قرار می گیرد.

در مجموع از تعداد 1200 کامیون ترخیص قطعی در بندر شهید رجایی 540 دستگاه کامیون بدون ارزیابی فیزیکی و کنترل از طریق ایکس ری و صرفا پس از کنترل اسناد و مدارک توسط کارشناس، سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی از این گمرک خارج می شود که بر اساس اسناد موجود در سامانه جامع امور گمرکی تمامی این کالاها شامل کالاهای اساسی،مواد اولیه واحدهای تولیدی و صنعتی و ماشین آلات خطوط تولید است که گمرک ایران به زودی اطلاعات بیشتری در این خصوص منتشر خواهد کرد.