کارت سوخت در کشاکش بقا و فنا

حوری قاسمی،‌خبرنگار اقتصادی آنا: در دهه 80 شمسی شیب مصرف بنزین به شدت صعودی بود و ادامه روند افزایش مصرف بنزین اگر به همان شکل ادامه پیدا می کرد، اکنون مصرف بنزین ایران به بالای 100 میلیون لیتر در روز می رسید.

مهمترین دلیل مصرف بی رویه بنزین در آن سال ها قیمت به شدت پایین بنزین در کشور بود که علاوه بر ایجاد انگیزه مصرف بالا،‌ سوداگران را به قاچاق سوخت تشویق می‌کرد. بنابراین مصرف بنزین قابل کنترل نبود.

از همین رو اواخر دولت اصلاحات زمزمه‌هایی به منظور سهمیه‌بندی و کارتی شدن فروش بنزین مطرح شد، اما در آن سال ها اجرایی نشد.

دولت نهم اما به واسطه اجرایی کردن طرح تحول اقتصادی در کشور بنزین را از تیرماه سال 86 به صورت کارتی عرضه کرد تا به اصطلاح یارانه سوخت هدفمند شده و به صورت عادلانه در جامعه توزیع شود.

بررسی اینکه آیا یارانه عادلانه توزیع شد در این مجال نیست؛ اما ارائه بنزین کارتی، مصرف این سوخت را به شدت کنترل کرد و افزایش تدریجی قیمت آن باعث شد تا با وجود رشد تعداد وسایل نقلیه در کشور،‌ میزان مصرف بنزین جهش بزرگی نداشته باشد.

البته احتمال تحریم فروش بنزین نیز باعث می‌شد تا دولت وقت بخواهد مصرف را به حداقل برساند. زیرا بر اساس محاسبات، در صورت ادامه رشد مصرف،‌ ایران به هیچ وجه نمی‌توانست بنزین مورد نیاز را تامین کند؛ در صورتی که کنترل مصرف بنزین این فرصت را ایجاد می‌کرد تا با استفاده از ریفورمیت پتروشیمی و ترکیب آن با بنزین تولید پالایشگاه‌ها،‌ حجم بنزین مورد نیاز بدون توجه به کیفیت آن تامین شود.

طرح سهمیه بندی بنزین از طریق کارت هوشمند سوخت، یکی از موفق ترین و بزرگترین طرح های اجرا شده در کشور در حوزه صنعت نفت و صنعت فناوری اطلاعات در یک دهه اخیر بود.

کارت هوشمند سوخت که بیشتر با عنوان کارت سوخت شناخته می‌شود کارتی است از خانواده کارت‌های هوشمند تماسی که در ایران برای سهمیه‌بندی سوخت در جایگاه‌های عرضه مورد استفاده قرار گرفت.

بر روی این کارت‌ها برنامه هایی به منظور سهمیه‌بندی سوخت و همین‌طور پرداخت خرد در جایگاههای عرضه سوخت ایران نصب شد. از آن‌جایی که تمامی تلمبه‌های جایگاه‌های سوخت در ایران مجهز به دستگاه‌های ترمینال (کارت‌خوان و پین پد) می‌باشد، تمام خودروهایی که در ایران بخواهند در جایگاه‌ها سوخت بزنند می‌بایست از این نوع کارت استفاده کنند.

کنترل میزان برداشت برای هر کاربری با توجه به نوع کاربری مشخص شده بر روی کارت و جدول سهمیه‌ای است که از طریق مرکز داده سامانه هوشمند سوخت به جایگاه‌های کشور ارسال شود.

عمر این کارت اما به یک دهه نیز نرسید؛ زیرا با تک رقمی شدن بنزین،‌ کارت سوخت نیز به تاریخ می پیوندد.

با تک‌نرخی شدن بنزین و آغاز عرضه این فرآورده نفتی با نرخ 1000 تومان از اوایل خرداد‌ ماه به اعتقاد اکثر مدیران این حوزه، دیگر نیازی به کارت‌های سوخت نیست و دولت آمارهای لازم را در زمینه‌ میزان مصرف بنزین به دست آورده است.

در واقع با تک نرخی شدن بنزین عملا حذف کارت سوخت که در سال‌های اخیر مورد استفاده شهروندان بوده است نیز کلید خورده است.

از آنجا که سهمیه‌بندی بنزین به دنبال اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها اجرایی شد، وجود این کارت برای بنزین تک نرخی بی معنا خواهد بود.

کارت سوخت اساسا برای بنزین دو نرخی طراحی شده بود و بعد از اینکه مسئولان تصمیم گرفتند بنزین را تک نرخی کنند، عملا استفاده از آن غیرمنطقی به نظر می‌رسد.

بر همین اساس، 13 مهرماه امسال سخنگوی دولت اعلام کرد کارت سوخت در فروش بنزین حذف خواهد شد.

وزیر نفت:کارت سوخت در بخش گازوئیل می تواند ادامه یابد

وزیر نفت نیز درگزارش خود مبنی بر زیان‌ده بودن سامانه کارت هوشمند سوخت به هیات دولت گفته که دولت تصمیم خود را برای عرضه بنزین بدون کارت گرفته است.

بیژن زنگنه وزیر نفت با اشاره به ادامه عرضه بنزین با کارت اعلام کرد که موافق ادامه فعالیت کارتهای سوخت در بخش بنزین نیست، با این وجود کارت سوخت در بخش گازوئیل می تواند ادامه یابد.

اما حذف کارت سوخت از سیستم عرضه سوخت کشور ساده نخواهد بود. با وجود این استدلال‌ها، برخی مسئولان اصرار دارند استفاده از کارت سوخت همچنان ادامه خواهد داشت. اما آنها سناریو مشخصی برای استفاده از کارت سوخت ندارند.

تا آنجا که مدیر عامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی با بیان اینکه سامانه هوشمند سوخت هنوز برای ما در هاله‌ای از ابهام است و ابلاغیه‌ای درباره آن نداشته‌ایم، گفته در شرکت ملی پخش، سناریوهای متفاوتی در نظر گرفته شده که کارت حذف و سامانه حفظ شود یا هر دو حذف شوند یا تلفیقی از این 2 سناریو و فقط منتظر ابلاغ مصوبه مجلس و دولت هستیم و یکی از این سناریوها را عملیاتی می‌کنیم.

وی تأکید کرد که اگر بخواهیم کارت یا سامانه را حذف کنیم قطعاً زمان‌بر و هزینه‌بر خواهد بود کمااینکه حفظ آن هم هزینه‌بر است.

مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی گفت: سیستم ما نزدیک به یک دهه در حال کار است و اگر بخواهیم با شرایط موجود کار آن را ادامه دهیم 40 میلیارد تومان پول می‌خواهیم و اگر بخواهیم آن را احیا و نوسازی کنیم به 80 تا 90 میلیارد تومان منابع نیاز خواهیم داشت و البته هزینه‌های حذف سامانه از هزینه‌های نگهداری آن کمتر خواهد بود.

با وجود هزینه های بالای نوسازی این سامانه و حفظ کارت سوخت اما این سامانه مدافعان پرو پا قرصی دارد.

به اعتقاد این افراد،‌ سامانه مذکور این امکان را در اختیار برنامه‌ریزان کشور قرار می‌دهد که بتوانند به تفکیک، آمار و اطلاعات الکترونیکی بسیار دقیق میدانی از مصرف میانگین خودروها به تفکیک خودروهای مختلف داشته باشند که علی‌رغم هزینه‌های پشتیبانی و نگهداری این سامانه، اطلاعات و آماری که این سامانه در اختیار برنامه‌ریزان کشور می‌گذارد آن قدر ارزشمند است که این هزینه‌ها در برابر منافع وجود این سامانه ناچیز است.

این افراد هشدار می‌دهند که حذف کارت سوخت می‌تواند به افزایش مجدد مصرف بنزین منجر شود. آنطور که بررسی‌ها نشان می‌دهد به دنبال سهمیه‌بندی بنزین و گازوئیل مصرف سوخت در ایران به میزان چشمگیری کاهش یافته بود، همانطور که آمار‌ها از کاهش میزان قاچاق سوخت به خارج از کشور که یکی از معضلات اقتصادی سال‌های اخیر بوده است حکایت می کند.

آنها عقیده دارند در شرایطی که وزارت نفت در تلاش برای برندسازی در عرصه توزیع بنزین در کشور است، این سامانه می‌تواند اطلاعات ذی‌قیمتی را در اختیار برنامه‌ریزان این طرح قرار دهد.

بر اساس همین مخالفت ها حذف کارت سوخت در حالی داشت به نتیجه می رسید که حسینعلی حاجی‌دلیگانی نماینده مردم شاهین‌شهر در مجلس شورای اسلامی گفت طرح حفظ کارت سوخت با قید دو فوریت و با امضای 126 نفر از نمایندگان به هیات‌رئیسه مجلس تقدیم شد. پس از رفع ایرادات و اشکالاتی که در متن وجود داشت با جلساتی که با مرکز پژوهش‌ها و معاونت حقوقی مجلس و نیز مرکز پژوهش‌های شورای نگهبان و نیز شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی برگزار شد متن مورد توافق در این باره تهیه و تدوین شد.

متن طرح به این شرح است که "در ماده یک قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت عبارت «از طریق عرضه بنزین و گازوئیل در بخش حمل و نقل با استفاده از کارت هوشمند سوخت» جایگزین عبارت «از طریق عرضه بنزین و گازوئیل در بخش‌های حمل و نقل و صنعت و کشاورزی با اولویت کارت هوشمند سوخت» شود.

با این تفاسیر ممکن است سرنوشت کارت سوخت از سر نوشته شود و این کارت همچنان به عنوان وسیله ای برای ادامه حرکت حمل و نقل کشور ، به حیات خود ادامه دهد.