تاثیر رخدادهای ورزشی و فرهنگی در انتخاب «نام» ایرانیان /موافقت با ثبت نام «زی‌ با مهر»/ اینترنت منبع گمراه کننده برای معنای اسم است

سارا امیری، گروه اجتماعی- پیروزی انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی، مشاهیر ایرانی و اسلامی و حتی سریال‌های تلویزیونی و شخصیت‌های آن در انتخاب اسم در کشور تاثیرگذار بوده است. البته به مرور زمان سلیقه مردم نیز در انتخاب اسم عوض شده است، برای مثال امروزه به جای نام غلامعلی والدین نام‌هایی مانند امیر علی و علی‌سان را انتخاب می‌کنند اما گاهی در جامعه شاهد اسامی و نام‌هایی هستیم که به دلیل خطا در تلفظ، تفاوت گویش و یا رجوع به منابع فاقد اعتبار برای انتخاب، قابل پذیرش نیست و حتی معنایی نیز ندارد به همین دلیل برای آشنا شدن با منابع معتبر انتخاب نام و علت تغییرات ایجاد شده با اسدالله پارسامهر، معاون اداره کل اسناد هویتی سازمان ثبت احوال کشور به گفت‌و‌گو پرداختیم.

متن گفت‌و‌گو به شرح زیر است.

*برای انتخاب نام از چه منابع فرهنگی می‌توانیم استفاده کنیم؟

در انتخاب نام دو منبع فرهنگی شامل فرهنگ ایرانی و فرهنگ اسلامی وجود دارد. نام‌های قرآنی، ائمه، معصومین و شخصیت‌های اسلامی جزو نام‌های اسلامی، دینی و مذهبی است که از فرهنگ اسلامی نشات گرفته است که گاهی این نام‌ها از زبان عربی یا عبری وارد زبان فارسی شده‌اند، اما منظور از نام‌های نشات گرفته از فرهنگ ایرانی نام‌های ملی و ایرانی و نام‌های مربوط به قومیت‌های ایرانی است.

*چه محدودیت‌های قانونی در انتخاب نام وجود دارد؟

اسامی که از فرهنگ‌های غربی یا شرقی غیراسلامی انتخاب شده باشد در سازمان ثبت احوال به ثبت نمی‌رسد و فرد باید نام دیگری را انتخاب کند. البته کمیته‌ای بنام «کمیته مشورتی» با حضور اساتید دانشگاهی، اعضای فرهنگستان زبان ادبیات فارسی، کارشناسان اقماری در زبان‌ها و گویش‌های ایرانی و ... در سازمان ثبت احوال هر هفته، جلسه‌ای را تشکیل می‌دهند و نام‌های جدیدی را که توسط مردم انتخاب می‌شود، مورد بررسی قرار می‌دهند و چنانچه نام انتخابی نشات گرفته از فرهنگ‌های غربی و شرقی غیراسلامی باشد ممنوعیت برای انتخاب ایجاد می‌شود اما اگر مشخص شود نام انتخابی مطابق با فرهنگ ایرانی است محدودیتی برای انتخاب وجود نخواهد داشت.

برای مثال اخیرا خانواده‌ای درخواست انتخاب نام «زی با مهر» به معنای «زندگی کن با مهر» را برای فرزندشان داشتند؛ چون این نام سابقه انتخاب نداشته است کمیته مشورتی این نام را مورد بررسی قرار داد و مشخص شد تمام تک واژه‌های این نام فارسی است و معنای مناسبی هم دارد به همین دلیل هیچ محدودیتی برای خانواده ایجاد نشد. این نام‌ها که به اصطلاح به آن «نام‌های نوپدید» گفته می‌شود ناشی از ذوق و سیلقه خانواده‌ها است که اگر نام انتخابی قاعده‌مند باشد هیچ محدودیتی برای انتخاب آن وجود ندارد.

*آیا انتخاب نام‌های نوپدید موجب افزایش اشتباه در نوشتار و گویش نمی‌شود؟

این دسته از نام‌ها که تعداد آنها نیز محدود است ممکن است ابهام آوایی ایجاد کند اما اشتباه نیست.

*چگونه می‌توانیم نسبت به معنای نام انتخاب شده اطمینان حاصل کنیم؟

بستگی به نام انتخابی دارد؛ برای مثال اگر فردی واژه اَوستایی را برای نام فرزندش انتخاب کند باید به منابع اَوستایی مراجعه کند ولی چون دسترسی به منابع معتبر وجود ندارد و اینترنت نیز گمراه کننده است افراد می‌توانند از سازمان ثبت احوال کمک بگیرند و یا حتما به کتاب‌های مرجع رجوع کنند.

*چرا اکنون شاهد اسامی متفاوت با معنای مشترک هستیم که تلفظ آنها با هم متفاوت است؟

برخی اسامی صورت و ساخت قدیمی دارند که در سیر تحول زمان دچار تغییر شده‌اند. برای مثال واژه آبتین در برخی منابع آسپین، در برخی منابع آبتین و در برخی آتبین عنوان شده است اما ریشه تمام آنها با هم برابر است و تنها، فردی که به علم لغت‌شناسی آگاه باشد می‌تواند ساخت صحیح این نام را بررسی کند. برای مثال سوشیانس به معنای موعود دین زرتشت است که به صورت‌های مختلف از قبیل سوشیانت و ... در منابع عنوان شده است که تمامی اینها قاعده‌مند است و به دلیل تحول زمان دچار تغییر آوایی شده‌اند اما برخی واژه‌ یا نام‌ها بی‌قاعده دچار تحریف شده‌اند. این نام‌ها به دلیل عدم تلفظ درست و یا کم‌سوادی و بی‌سوادی افراد و ناآشنایی برخی گویندگان زبان به صورت غلط تلفظ شده است و در جامعه رواج یافته برای مثال واژه «آرشاویر» یک واژه باستانی به معنای مرد مقدس ایرانی و نام هفتمین پادشاه اشکانی است که برخی آن را آرشاوین تلفظ می‌کنند در حالی که تلفظ آن به «ن» غلط است. اینها غلط‌هایی است که رایج شده و متاسفانه منابع اینترنتی و غیرتخصصی به آنها دامن زده‌اند. به همین دلیل تاکید می‌شود نام باید توسط فردی که دانش ریشه‌شناسی و تحصیلات دانشگاهی داشته باشد بررسی و در صورت قاعده‌مند بودن انتخاب شود.

البته برخی اسامی مانند «سهراب» در گویش‌های مختلف متفاوت تلفظ می‌شود برای مثال سهراب در گویش کردی «ظهراب» تلفظ می‌شود که اینها به دلیل تفاوت گویش‌ها قاعده‌مند است و افراد کرد زبان می‌توانند نام «ظهراب» صورت دیگر سهراب را انتخاب کنند.

*روند استقبال از نام‌های مذهبی چه تغییری داشته است؟

در گذشته نام‌هایی مانند غلامعلی، غلامحسین، فاطمه صغری، علی اکبر، براتعلی، زلفعلی و ... بیشتر مورد استقبال قرار می‌گرفت اما امروزه سلیقه مردم متفاوت شده و نام‌های ائمه را با اسامی دیگری ترکیب می‌کنند برای مثال امروزه شاهد نام‌های مانند، امیر علی، علی‌سان، محمد آریا، محمد آرین، نازنین فاطمه، نازنین زینب و ... هستیم. این اسامی ناشی از ذوق و سلیقه مردم است و سازمان ثبت احوال این تحولات را می‌پذیرد.

* چه اسامی خاصی در ثبت احوال به ثبت رسیده است؟

نام‌هایی در ثبت احوال به ثبت رسیده که طی 100 سال عمر ثبت احوال تنها یک بار انتخاب شده است برای مثال نام‌هایی مانند صدتومنی، اسکناس، آمریکا، همدان، اسپانیا و ...اینها واژه‌هایی هستند که یکباره مورد پسند والدین قرار می‌گیرد و انتخاب می‌شود.

*رخداد‌های فرهنگی، ورزشی، اجتماعی و .... چه تاثیری در روایج یک نام دارد؟

انتخاب نام متاثر از تحولات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، ورزشی و ... است برای مثال زمانی‌ که حسین رضازاده هنگام بلند کردن وزنه «یا ابوالفضل» می‌گفت پنج سال ابوالفضل نام اول انتخابی جامعه بود زیرا این نام علاوه بر اینکه نام ائمه است یک بار ملی و غرور آفرین پیدا کرد و یا زمانی‌ که سریال «میوه ممنوعه» پخش شد به دلیل شخیصت و بار مثبتی که بازیگر نقش اول فیلم داشت نام «هستی» چندین سال نام اول انتخابی مردم شد.

*برخی نام‌ها صفت، اسم مصدر یا فعل هستند آیا محدودتی برای انتخاب آنها وجود دارد؟

نام‌هایی مانند ستایش و نیایش اسم مصدر هستند که به جای اسم انتخاب شده‌اند اینها غلط نیست بلکه تغییر مقوله‌ای است که طی تغییر زمان رخ داده است حتی در برخی مواقع افراد فعل مانند دایان به معنای قوی باش را به عنوان اسم انتخاب می‌کنند که اینها اگر به قاعده باشد محدودیتی برای آن وجود ندارد.