وقتی «یتیم‌خانه» سبب خیر می‌شود!/ پایان دردسر جِم با دست‌ودل‌بازی جام‌جم؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا پیش‌تر هم حکم دادستانی گریبان «آااادت نمی‌کنیمِ» ابراهیم ابراهیمیان را گرفته بود و در حالی که تیزر تقریبا تمام فیلم‌های روی پرده از این شبکه ماهواره‌ای پخش می‌شد؛ این فیلم برای چند روز از پرده سینما پایین کشیده شد. پخش تیزر تبلیغاتی فیلم‌های سینمایی از شبکه «GEM» میان سینماگران مخالفان و موافقان زیادی دارد. عده‌ای رونق سینما و فروش فوق‌العاده در شش ماه اول سال را مربوط به این اتفاق می‌دانند و حمایت نکردن تلویزیون از محصولات سینمایی را یکی از دلیل گرایش سینماگران به شبکه‌های ماهواره‌ای می‌دانند و در مقابل برخی شبکه «GEM» را شبکه‌ای سودجو می‌دانند که سعی دارد با نمایش تیزرهای فیلم‌های سینمایی برای خود تبلیغ و سینماگران را وارد حاشیه کند...

هزینه‌های سرسام‌آور تبلیغات در تلویزیون

هزینه سرسام‌آور تبلیغ در تلویزیون یکی از دلایل دوری سینماگران از رسانه ملی و گرایش‌ به سمت شبکه ماهواره‌ای است. البته در کنار قیمت‌های نجومی حق پخش تیزر در تلویزیون، باید به ممیزی‌های سفت و سخت رسانه ملی هم اشاره کرد. ممیزی‌هایی که باعث شده بود برخی از کارگردان‌ها در مورد پخش تیزر فیلم‌شان از تلویزیون ادعا کنند که این ضدتبلیغ است و به فیلم لطمه می‌زند. ممنوع‌التصویری برخی از بازیگران و حذف تصویرشان از تیزر فیلم‌ها مثل حذف مریلا زارعی از تیزر فیلم «دخترِ» میرکریمی از دیگر دلایل بی‌میلی سینماگران برای پرداخت هزینه سنگین برای پخش تیزری دست‌وپا شکسته از تلویزیون است.

سیدضیاء هاشمی از تهیه‌کننده‌های باتجربه سینمای ایران معتقد است: «شبکه‌های ماهواره‌ای برخلاف تلویزیون ملی، برند‌های ایرانی را تبلیغ می‌کنند، مارک‌های مختلف خوراکی‌ها را تبلیغ می‌کنند و از مردم می‌خواهند باکیفیت‌ترین را انتخاب کنند. این اتفاق برای فیلم‌های سینمایی هم افتاده است و پخش تعدادی از پربیننده‌ترین فیلم‌های سینمایی از مردم می‌خواهند تا فیلم مورد علاقه‌شان را انتخاب کنند. این وظیفه صداوسیما است که برخلاف آن، شبکه‌های ماهواره‌ای در راستای جذب مخاطب‌ انجام می‌دهند. اتفاقی که به اقتصاد فرهنگی کمک می‌کند و باعث رونق سینما می‌شوند. شبکه‌های ماهواره‌ای ساعت‌ها به تبلیغات فیلم‌های سینمای ایران می‌پردازند. این کار بد است؟ چه ضرری به سینما می‌زند؟ آیا امنیت ملی به خطر می‌افتد؟ اگر مردم در مکان‌های فرهنگی مثل وقت بگذرانند، در جهت ارتقای امنیت ملی است؟

جالب است بدانید با تخفیف ۹۹ درصدی، بهای هر ثانیه تبلیغ در تلویزیون،‌ چند میلیون است. این یک شوخی بزرگ است. انگار نمی‌خواهند فرهنگ در کشور رشد کند. مگر سینما چقدر درآمد دارد که باید این هزینه‌های وحشتناک را بپردازیم؟ بگذارید سینما رونق پیدا کند چرا که به اقتصاد کمک بسیاری می‌کند. اقتصاد فرهنگی پس از اقتصاد نظامی مهم‌ترین وجه اقتصادی در دنیا است پس چرا به سادگی از کنارش می‌گذرید؟» (دیباچه، 95/5/1)

رضا میرکریمی هم گفته بود: «10 تیزر مختلف از فیلم «دختر» به تلویزیون داده شد که متاسفانه همه رد شدند و آن‌قدر اصلاحیه به این تیزرها وارد کردند که نهایتا، تیزری باقی ماند که هیچ جذابیتی ندارد چون هیچ صحنه جذابی از فیلم در آنها وجود ندارد. با اینکه در حالت عادی، پخش تیزر فیلم‌ها وظیفه تلویزیون است اما الان لطف کردند و به تعدای از فیلم‌ها مثل «دختر»، «بارکد» و «دراکولا» چند تیزر مجانی دادند ولی ماجرای این تیزرها هم جالب است: در یک جدول زمان‌بندی ساعت‌های پخش این تیزرها را مشخص کردند اما ما هر چه نشستیم در آن زمان‌های مشخص و به ویژه در زمان برنامه‌های پرمخاطب تیزری ندیدیم. علت را هم که جویا شدیم گفتند که از تیزر مجانی چه انتظاری دارید؟ در نتیجه این طوری می‌شود که تلویزیون هم لطف می‌کند و هم منت می‌گذارد. اما ای کاش همه این‌ها به یک تکلیف قانونی تبدیل شود تا آدم وضعیت و تکلیف خود را بداند.» (آی‌سینما، 95/5/18)

دست و دل‌بازی رسانه‌ «ملی»

پس از اتفاقی که برای «آااادت نمی‌کنیمِ» ابراهیمیان افتاد و این فیلم چند روز از اکرانش را از دست داد و به‌عنوان درس عبرت از پرده سینماها پایین کشیده شد، انتقادهای زیادی به تلویزیون و حمایت نکردنش از سینما و سینماگران شد؛ تا جایی که قرار شد تیزر هر فیلم در 100 نوبت رایگان در تلویزیون پخش شود. تیزرهایی که با محدودیت‌های بسیاری مثل نمایش ندادن تصویر بسته چهره‌ زنان، نمایش ندادن تیزر در ساعت‌های پربیننده و...

سعید خانی، مسئول شرکت پخش نسیم صبا و تهیه‌کننده «منِ» ساخته سهیل بیرقی در این مورد می‌گوید: «مشکل نمایش تیزر فیلم‌های سینمایی با تعرفه‌‌های قبلی که بسیار گران بود، برطرف شده و خوشبختانه تیزر هر فیلم در ۱۰۰ نوبتِ رایگان از تلویزیون پخش می‌شود، ولی همچنان مشکلاتی در پخش تیزرها وجود دارد که امیدواریم برطرف شود. امیدوارم حالا که تلویزیون چنین تصمیمی را در راستای حمایت از سینما و سینماگران گرفته است، تیزرها در ساعت‌های پربیننده پخش شوند. باید این نکته را در نظر گرفت که مدیوم سینما و تلویزیون متفاوت است. ما در تیزرهایی که از تلویزیون پخش می‌شود، نمی‌توانیم چهره بازیگران زن را از نزدیک نشان دهیم و مشکلاتی از این دست وجود دارد. امیدوارم مدیران تلویزیون نهایت همکاری و تعامل را با تهیه‌کننده‌ها و فیلم‌سازان داشته باشند و تیزرهای فیلم‌های سینمایی را کامل و بدون ممیزی پخش کنند.» (دیباچه 95/5/31)

سوءاستفاده از سینمای ایران

در این میان بودند کسانی که اعتقاد داشتند شبکه «GEM» قصد دارد با پخش تیزر فیلم‌‌های ایرانی از سینمای ایران در راستای جذب مخاطب سوءاستفاده کند.

جبار آذین، منتقد و کارشناس سینما در این مورد می‌گوید: «چند شبکه فارسی‌زبان ماهواره به صورت گسترده فیلم‌های سینمایی را تبلیغ می‌کنند. این اتفاق باعث شده آمار فروش سینمای ایران تا حد زیادی بالا رود. از این اتفاق شاید عده‌ای که معمولا سطحی به موضوعات نگاه می‌کنند، خوشحال شوند، چون متصورند سینمای کشورمان رونق پیدا کرده است، درصورتی‌ که مطمئن باشید اقدامی که آن‌ها (ماهواره‌ها) انجام داده‌اند از سر دلسوزی نیست، بلکه اهداف بلندمدتی را برای رسیدن به خواسته خود در نظر دارند.» (شرق، 95/2/16)

شایعه همکاری سینماگران و «GEM»

در حالی که هربار پس از تذکرهای دادستانی به سینماگران برای پخش تیزر فیلم‌شان از شبکه «GEM» آن‌ها بیانیه‌ای منتشر می‌کردند و علاوه بر ابراز بی‌اطلاعی از این ماجرا پخش تیزر فیلم‌شان را توسط این شبکه محکوم و سوءاستفاده این شبکه از فیلم‌های آنان برای جذب مخاطبان ایران ابراز نگرانی می‌کردند، زمزمه‌هایی از همکاری غیرمستقیم صاحبان فیلم با مسئولین این شبکه هم شنیده می‌شد. عده‌ای معتقد بودند هزینه بسیار کم تبلیغ در این شبکه و استقبال بیننده‌ها از «GEM» و همچنین پخش کامل و مکرر تیزرها در بهترین ساعت‌های روز دلیل قانع‌کننده‌ای برای این همکاری بوده است. آن‌ها ادعا می‌کردند چطور تیزر باکیفیت و تصاویری از پشت‌صحنه فیلم‌های سینمایی که فقط در اختیار صاحبان فیلم قرار دارد، سر از «GEM» درمی‌آورد. البته این شایعه هرگز اثبات نشد و تاکید تمام سینماگران بر بی‌اطلاعی از این موضوع این گمان را از بین برد.

«یتیم‌خانه ایران» به داد سینماگران رسید

پس از احضار چند تهیه‌کننده و پخش‌کننده و به دادگاه و تذکرهای جدی و پایین کشیده شدن موقت «آاادت نمی‌کنیم» و همچنین اعلام حمایت از فیلم‌های سینمای توسط مدیران صداوسیما، برای مدتی موضوع «GEM» از تب و تاب افتاد تا بالاخره قوه قضاییه با حکمی جدی و سختگیرانه تمام فعالیت‌های سه دفتر پرکار پخش فیلم (فیلمیران، نورتابان و پویافیلم) را را معلق کرد و بدین ترتیب وضعیت فیلم‌هایی که توسط این دفاتر در صف اکران قرار داشتند، مبهم شد. فیلم‌هایی که در میان‌شان فیلم ارزشی «یتیم‌خانه ایرانِ» ابوالقاسم طالبی هم دیده می‌شد. پس از اعلام تعلیق فیلمیران (که مسئولیت پخش فیلم طالبی را برعهده داشت) جلساتی برای رفع این موضوع برگزار شد و بالاخره طی حکم ویژه رئیس قوه‌قضاییه محرومیت هر سه دفتر پخش برطرف شد و بار دیگر این معضل، موقتا حل شد. حکمی که با تشکر ویژه ابوالقاسم طالبی در قالب نامه‌ای رسمی، همراه شد.

در این نامه خطاب به رییس قوه‌قضاییه آمده: «بازکردن گره‌های اهالی فرهنگ و هنر به دست جنابعالی، علی‌الخصوص اقدام اخیرتان درمورد حل اکران فیلم‌های سینمایی و فیلم «یتیم‌خانه ایران» مرا ملزم می‌کند، تقدیر و تشکر خود را نسبت به این عنایت جنابعالی اعلام کنم و خدا را شاکر باشم به وجود چون شمایی که مقتضیات هنر و مشکلات هنرمندان را در این هجوم فرهنگی غرب به درستی درک می‌کنید و با اشارات بهنگام و نگاه پدرانه، نمی‌گذارید مهاجمان فرهنگی بر غم‌نامه‌های ما دست‌افشانی کنند.»

پیش از این هم در میان فیلم‌هایی که تیزرشان توسط «GEM» پخش می‌شد، فیلم‌هایی مثل «ایستاده در غبار» که برش‌هایی از زندگی احمد متوسلیان (فرمانده لشگر محمد رسول‌الله) را به تصویر می‌کشید هم حضور داشتند که گفته می‌شود از دلایل پررنگ چشم‌پوشی از تخلف دفاتر پخش و صاحبان فیلم بوده‌اند. این‌بار نیز به نظر می‌رسد «یتیم‌خانه ایران» سبب خیر شد و مشکل تمام متخلفان را برطرف کرد. باید منتظر ماند دید آیا باز هم این اتفاق که چند ماه اخیر چندین بار تکرار شده است، باز هم رخ می‌دهد؟

پی‌نوشت:

سازمان سینمایی، روز گذشته اعلام کرد: از تاریخ انتشار این نامه (4 آبان 1395) تیزر فیلم‌های سینمایی که از شبکه GEM پخش شوند، شامل برخورد قانونی خواهند شد. این سازمان ضمن سپاس از مسئولین قوه قضائیه برای برخورد مشفقانه و رأفت اسلامی، از تهیه‌کنندگان، پخش‌کنندگان و سرمایه‌گذاران سینما درخواست کرد تا به موازین قانونی ابلاغ شده احترام بگذراند و نسبت به مسئولیت اجتماعی خود اهتمام ورزند.

گزارش از سعید طاهری