چرا گفت‌وگوهای تلویزیونی جذاب نیستند؟
مدتی است که برنامه‌های تلویزیونی به سمت مهمان‌محوری پیش رفته‌اند و با دعوت از چهره‌های سیاسی، هنری، فرهنگی، ورزشی و ... تلاش می‌کنند تا دایره مخاطبانشان را افزایش دهند. اما به نظر می‌رسد که چهره‌ها، سوالات و پاسخ‌های تکراری مانعی برای رسیدن آنها به هدفشان شده است. به اعتقاد بسیاری از اهالی رسانه برنامه‌های گفت‌وگو محور قوانین و شاکله مشخصی دارند که عموماً در برنامه‌های رسانه‌ی ملی فراموش می‌شوند.
به گزارش گروه رسانه های دیگر خبرگزاری آنا، خبرنگار ایسنا با علی‌اکبر عبدالرشیدی - روزنامه‌نگار و مجری کارشناس باسابقه برنامه‌های تلویزیونی - درباره برنامه‌های گفت‌وگو محور تلویزیونی و انتقاداتی که به این برنامه‌ها از لحاظ جذابیت و تکراری بودن مهمانان وارد است، به گفت‌وگو پرداخته است.
چرا جاذبه برخی از برنامه‌های گفت‌وگومحور کم است؟
عبدالرشیدی با بیان اینکه در همه‌ی دنیا برنامه‌های گفت‌وگومحور جزو پربیننده‌ترین و محبوب‌ترین برنامه‌های تلویزیونی محسوب می‌شوند، اظهار کرد: شاید بتوان بعد از مسابقات و سریال‌ها، برنامه‌های گفت‌وگومحور را جزو برنامه‌های پربیننده تلویزیونی برشمرد؛ به صورتی که حتی گاهی برخی از برنامه‌های گفت‌وگو محور رکورد برنامه‌های دیگر را هم می‌شکنند؛ به عنوان مثال برنامه «اپرا» از پربیننده‌ترین برنامه‌های تلویزیونی آمریکا است یا مصاحبه‌های سیاسی لری کینگ از شهرت بالایی برخوردار است.
او ادامه داد: به طور کلی برنامه گفت‌وگومحور به این معنا نیست که دو نفر بنشینند و بدون سناریو و دکوپاژ هنرمندانه و حرفه‌ای فقط صحبت کنند و سوال و جواب‌هایی را از حافظه مطرح می‌کنند که مخاطب می‌تواند به راحتی آنها را حدس بزند؛ همین موضوعات باعث می‌شود تا جاذبه این برنامه‌های گفت‌وگومحور کم شوند. در برخی از برنامه‌های گفت‌وگومحور تلویزیونی مشاهده می‌کنیم که از شخصیت‌هایی در برنامه دعوت می‌شود که نه تنها در گذشته، بلکه در همان ایام هم مخاطبان بارهای صحبت‌های آنها را شنیده‌اند و چون حوزه‌های مورد بحث و جنس سوالات کاملاً مشخص است، می‌توانند حدس بزنند که چه سوالاتی از این افراد پرسیده می‌شود و آنها هم چه پاسخ‌هایی را ارائه می‌دهند. در برخی از برنامه‌های گفت‌وگومحور تلویزیونی مشاهده می‌کنیم که از شخصیت‌هایی در برنامه دعوت می‌شود که نه تنها در گذشته، بلکه در همان ایام هم مخاطبان بارهای صحبت‌های آنها را شنیده‌اند و چون حوزه‌های مورد بحث و جنس سوالات کاملاً مشخص است، می‌توانند حدس بزنند که چه سوالاتی از این افراد پرسیده می‌شود و آنها هم چه پاسخ‌هایی را ارائه می‌دهند.
این مجری تلویزیونی با اشاره به نحوه شناسایی و دعوت از مهمان‌هایی که در برنامه‌های گفت‌وگومحور حضور پیدا می‌کنند، گفت: خیلی از برنامه‌های تلویزیونی در دنیا، برای پیدا کردن آدم‌هایی که در حوزه‌های مختلف صاحب نظر باشند، ستادهایی دارند که بتوانند آنها را شناسایی کنند و از حضور آنها در برنامه‌هایشان بهره‌مند شوند. گاهی موضوعات به قدری ریز می‌شود که متخصصی در حوزه جنوب لبنان با متخصصی در حوزه لبنان بسیار فرق می‌کند و سعی می‌شود از این افراد به صورت پیوسته و پشت سر هم استفاده نکنند؛ اما مهم‌تر از همه اینها در برنامه‌های گفت‌وگو محور، استفاده از الگوی هرم وارونه است. ما باید بتوانیم سوالات را با رعایت فرم و قانون هرم وارونه استفاده کنیم تا جاذبه و تعلیق بیشتری در آن برنامه وجود داشته باشد و مخاطب آن را دنبال کند.
عبدالرشیدی با اشاره به سوالاتی که در برنامه‌های گفت‌وگو مطرح می‌شود، اظهار کرد: به کرات مشاهده شده که در برنامه‌های گفت‌وگومحور، سوالات به صورت چند مجهولی مطرح می‌شوند؛ به این معنی که سوال با پیچیدگی‌هایی مطرح می‌شود و طبعاً پاسخی هم که به آن داده می‌شود، پیچیده‌تر از خود سوال است. اما باید به این نکته توجه کرد مخاطب این برنامه‌ها الزاماً صاحب دانش گسترده تخصصی در این حوزه‌ها نیست. ممکن است برخی از مخاطبان از این دانش تخصصی بهره‌مند باشند، اما الزاماً مخاطبان عام دانش تخصصی ندارند که بتوانند سوال و پاسخ‌های پیچیده را دنبال کنند. همین سوال و پاسخ‌های طولانی و پیچیده باعث می‌شود که مخاطب ارتباط‌اتش را با برنامه از دست بدهد. متأسفانه این عارضه‌ای است که حتی گاهی در برنامه‌های علمی هم مشاهده می‌شود؛ به طوری که گاهی مخاطبان ترجیح می‌دهند خودش بعداً موضوع مورد بحث را مطالعه کنند.
او همچنین با تاکید بر لزوم استفاده از زبان فاخر در برنامه‌های گفت‌وگومحور، گفت: این برنامه‌ها همان‌طور که از اسمشان نیز مشخص است، باید گفت‌وگومحور باشند و در آن گفت‌وگوها هم باید از زبان فاخر، بیانات شفاف و جمله‌بندی‌های سلیس استفاده شود؛ چراکه این نوع ادبیات کمک می‌کند مخاطبان بتوانند سوال و جواب‌ها را بعداً در ذهنشان بازسازی کنند. گاهی اوقات در برنامه‌های گفت‌وگومحور زبان، لغات، جملات و حتی ضرب‌المثل و شعرهایی را شاهد هستیم که به غلط عنوان می‌شوند و به همین خاطر هم مخاطب ارتباطش را با آن برنامه از دست می‌دهد.
مجری‌هایی که فقط سوال می‌پرسند
عبدالرشیدی با اشاره به نقش مجری‌ها در برنامه‌های گفت‌وگومحور، اظهار کرد: نکته مهم دیگر که در جامعه ما تبدیل به یک رسم شده، این است که مجری یا همان کسی که سوال را مطرح می‌کند، ظاهراً فقط قرار است سوال را مطرح کند و قرار نیست که مطمئن شود پاسخی که دریافت می‌کند، پاسخ خودش یا اینکه پاسخ درست، علمی و منطبق با آمار واطلاعات درست است. اگر مجری در میانه صحبت‌های فرد مصاحبه‌شونده وارد بحث شود و خواهش کند که به پرسش مطرح شده، پاسخ بدهد یا اینکه بگوید این آمار، نقل قول، اسم و ... غلط است، بی‌احترامی محسوب می‌شود و این موضوع تا آنجا پیش می‌رود که به همان اصطلاح پایه میکروفون می‌رسیم که گاهی گفته می‌شود بعضی از مجریان تلویزیون و خبرنگاران فقط سوال می‌کنند و پاسخ‌های طرف مقابل را فقط می‌شنوند، بدون اینکه بدانند و دانش داشته باشند که آیا پاسخ مطرح شده درست است یا نه؛ به همین علت است که گاهی در برخی از برنامه‌های گفت‌وگومحور سوالات بسیار کم و جواب‌ها بسیار طولانی می‌شود و مخاطب مجبور است بنشیند و بیش از ۱۰ دقیقه به یک پاسخ گوش کند.
او با بیان اینکه برخی از کارشناسان تلویزیون معتقدند که زمان ارتباط مخاطب با تلویزیون نمی‌تواند حداکثر بیش از پنج دقیقه دوام بیاورد، خاطرنشان کرد: اگر مخاطب نتواند ظرف پنج دقیقه با برنامه ارتباط برقرار کند، حتماً این ارتباط قطع می‌شود. در گذشته که کانال‌های تلویزیونی محدود بود، قطع ارتباط مخاطب یا منجر به خاموش شدن یا قطع ارتباط می‌شد؛ ولی امروز شرایط فرق کرده و وسایل ارتباطی تلویزیون با مخاطبان بسیار متنوع شده است؛ یعنی اگر مخاطب نتواند ظرف ۵ دقیقه با برنامه ارتباط برقرار کند، حتماً این ارتباط قطع می‌شود. درگذشته که کانال‌های تلویزیونی محدود بود، قطع ارتباط مخاطب یا منجر به خاموش شدن یا قطع ارتباط می‌شد؛ ولی امروز شرایط فرق کرده و وسایل ارتباطی تلویزیون با مخاطبان بسیار متنوع شده است. به همین جهت در صورتی که مخاطب جذب برنامه نشود، سریعاً کانال را عوض می‌کند. به خاطر همین خیلی از شبکه‌های تلویزیونی معتقدند که نباید مخاطب را بیشتر از یک دقیقه رها کرد.
این مجری تلویزیون در ادامه مطلب بالا اظهار کرد: به همین خاطر است که آگهی و درآمد ناشی از آن در برخی از کانال‌های تلویزیونی نقش حیات و ممات را بازی می‌کند. چون اگر شبکه‌ای مخاطب کمی داشته باشد، طبعاً آگهی کمتری دریافت می‌کند و به همین جهت رقابت بر سر درآمد بیشتر است و از طریق درآمد، رقابت بر سر تولید برنامه جذاب‌تر برای داشتن مخاطب بیشتر است؛ به همین علت این ارتباط به هر طریق حرفه‌ای ممکن باید در تلویزیون حفظ و این اتفاق مگر با رعایت برخی مولفه‌ها امکان‌پذیر نمی‌شود. یکی از این مولفه‌ها حفظ هویت تصویری، نور، صدا، دکور، نوع نشستن و لباس، گریم مهمانان و ... است. اینها مولفه‌هایی برای زیبایی نیستند، بلکه رعایت این مولفه‌ها برای بالاتر بردن جاذبه‌های ارتباطی مخاطب است. نکته دیگر دکورهایی است که در برنامه‌ها استفاده می‌شوند. دکور می‌تواند یک برنامه را تعریف کند. همچنین ساده‌گویی از دیگر مولفه‌های مهمی است که باعث می‌شود مخاطبان برنامه را دنبال کنند.
باید با کمترین زمان، قوی‌ترین بیان را داشت
او که معتقد است «سرعت نیز یکی از مولفه‌هایی است که باعث می‌شود ارتباط میان مخاطبان و برنامه حفظ شود»، گفت: پاسخ‌ها باید در ساده‌ترین بیان قابل فهم و در سلیس‌ترین و فصیح‌ترین زبان از لحاظ کاربرد کلمات، ساخت جملات و توقف‌های مناسب مطرح شود. امروز نه تنها در تلویزیون بلکه در رسانه‌های دیگر هم این موضوع به عنوان یک اصل مطرح می‌شود که باید بتوان با کمترین زمان، قوی‌ترین بیان را داشت.
عبدالرشیدی اظهار کرد: از لحاظ روانشناسی رسانه و تلویزیون نیز مخاطبان همیشه دوست دارند شاهد یک مهاجم و بحث جذاب میان مخالف و موافق باشند. اینکه در یک برنامه سوال‌کننده و سوال‌شونده هر دو یک موضوع را مطرح کنند و طرف اول حرفی بزند و طرف دوم هم آن موضوع را تایید کند، اصلاً جالب و جذاب نیست. از قدیم در ورزش و هنرهای نمایشی وجود جاذبه مهاجم و و رودرویی وجود داشته است و از عوامل تاثیرگذار در اینجا کشش در مخاطبان محسوب می‌شود. باید در قبال طرح سوال جدی، پاسخ جدی نیز داده شود. باید سوالات شفاف، صریح و کوتاه و طبعاً پاسخ‌ها هم شفاف، صریح، کوتاه و قانع‌کننده باشند و اگر قانع‌کننده نبود، مجری باید این فرصت را داشته باشد که بحث را تا آنجایی پیش ببرید که پاسخ حاصل شود.
عبدالرشیدی افزود: در رسانه بحث اغنا بسیار حائز اهمیت است؛ اگر اغنا صورت نگیرد، همیشه موضوع مطرح شده، می‌تواند موجب ابهام شود. یکی از وظایف رسانه ایجاد همسویی در جامعه و کمک به ایجاد در رشد فکری و زمینه تحلیلی و عقلانی بیشتر است. اگر قرار باشد رسانه با طرح این نوع سوالات ابهام‌ها را در میان مخاطبان افزایش دهد، حتماً یکی از عوامل قطع ارتباط خواهد شد.
این مجری باسابقه در پایان سخنانش یادآور شد: برنامه‌های گفت‌وگو محور هم همانند برنامه‌های دیگر در یک رسانه سهمی دارد و باید به همان اندازه تولید شوند.
انتهای پیام/
