دست‌اندازهای افزایش جمعیت: ناباروری، فقر و سن بالای ازدواج

همچنین در سال‌های نخست دهه 70، هر ساله حدود 80 هزار سقط جنین انجام می‌شد، اما حالا آمارهای نگران‌کننده از 220 هزار سقط جنین سالانه خبر می‌دهد. نکته قابل تامل اینجاست که گفته می‌شود از بین این 220 هزار مورد سقط، فقط 80 هزار سقط جنین به شکل قانونی انجام می‌شود و بقیه سقط‌ها به شکل غیرقانونی صورت می‌گیرد.

در شرایطی که همه دستگاه‌ها و نهادهای مسئول موظفند در ریل سیاست‌های جمعیتی حرکت کنند، اما افزایش سالانه سقط جنین‌ها بخوبی نشان می‌دهد که برای مقابله با این شرایط، سیاست پیشگیرانه‌ای وجود ندارد. بیم آن می‌رود با افزایش سقط جنین در سال‌های آینده از سیاست‌های جمعیتی، دورتر و دورتر شویم.

ازدواج، دغدغه دهه شصتی‌ها نیست

عوامل بسیار متعددی موجب شده که آمار سقط جنین در ایران، به شکل افسارگسیخته‌ای افزایش پیدا کند. سقط‌های خود به خودی، بیماری مادر یا نوزاد، بارداری ناخواسته، مسائل فرهنگی و مشکلات اقتصادی را می‌توان در صدر این عوامل برشمرد. خیلی از سقط جنین‌ها در مراکز غیربهداشتی و به شکل غیرقانونی انجام می‌شود که همین مساله می‌تواند موجب ابتلای مادر به بیماری‌های عفونی شود یا حتی در برخی موارد مرگ مادر را رقم بزند.

دکتر ناهید خداکرمی، دبیر کارگروه سلامت و محیط زیست معاونت زنان ریاست جمهوری تاکید دارد که «افزایش سقط جنین، فقط به مرگ یک انسان ختم نمی‌شود، بلکه عوارض زیادی مثل نازایی را هم می‌تواند برای زنان در پی داشته باشد.»

رئیس انجمن علمی مامایی ایران بر این نظر است «آمار بالای سزارین نیز موجب می‌شود انگیزه مادران برای فرزندآوری دوباره کمتر شود و همین عامل هم می‌تواند در عمل به سیاست‌های جمعیتی، نقشی بازدارنده داشته باشد.»

اما خداکرمی بر این باور است که «بیشتر از همه این عوامل، کاهش شدید آمار ازدواج در بین متولدان دهه 60، موجب شده که نرخ رشد باروری ما مطلوب نباشد. جدای از آن، زوج‌های امروزی نیز میل کمتری به فرزندآوری دارند که همین مساله هم در کاهش جمعیت، نقش موثری داشته است.»

ناباروری، فقر و سن بالای ازدواج: مثلث شوم

بر اساس پیش‌بینی کارشناسان جمعیتی، اگر با همین آهنگ فعلی رشد جمعیت حرکت کنیم، تا سال 2025 بیش از 11 درصد جمعیت کشور بالای 60 سال خواهند بود و تا سال 2050 یک چهارم جمعیت کشورمان بالای 60 سال خواهند داشت.

دکتر محمدحسین قربانی، نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس خاطرنشان می‌کند: «جدای از این که باید تلاش شود که با کارهای فرهنگی، از سقط جنین خودخواسته زوج‌ها پیشگیری شود، حمایت از زوج‌های نابارور نیز باید در اولویت برنامه‌ها قرار بگیرد.

بر اساس آمارهای رسمی، حدود سه میلیون زوج نابارور در کشور ما زندگی می‌کنند. به گفته قربانی «از آنجا که بسیاری از زوج‌های نابارور، نیاز به حمایت مالی دارند، حمایت از این زوج‌ها می‌تواند هم مشکلات این شهروندان را حل کند و هم گام مهمی در راستای عمل به سیاست‌های جمعیتی باشد.» این نماینده مجلس، مسائل اقتصادی جامعه را نیز در کاهش نرخ باروری موثر می‌داند و می‌گوید: «باید از فقرا حمایت شود و از جوانان حمایت‌های مالی به عمل آید تا جوانان مجرد برای ازدواج و زوج‌های جوان برای فرزندآوری انگیزه داشته باشند، اما اگر این حمایت‌های مالی صورت نگیرد، در آینده هم مشکلات جمعیتی ما حل نخواهد شد.»

همچنین به گفته قربانی، «هم‌اکنون حدود 23 تا 24 درصد زوج‌های ایرانی، تک‌فرزند بوده و حدود 20 درصد زوج‌ها نیز بدون فرزند هستند. به همین دلیل تا وقتی فعالیت‌های فرهنگی و حمایت‌های مالی برای ترمیم این آمارها انجام نشود، سیاست‌های جمعیتی هم به طور کامل محقق نخواهد شد.»

افزایش سن ازدواج هم معضل دیگری است که ترمز سیاست‌های جمعیتی را کشیده است. وقتی بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی سازمان ثبت احوال کشور، سن ازدواج در مردان به بالای 35 سال و در دختران به بالای 30 سال رسیده است، همین تاخیر در تاهل، آینده جمعیتی ایران را به سمت کشوری پیر با نیروهای انسانی سالخورده، هدایت می‌کند.