فراخوان تلگرامی انتخاب بازیگر یا تبلیغ برای فیلم؟

١٦ هزار متقاضی حضور در «فروشنده»
اما فیلم سینمایی «فروشنده» به عنوان نخستین اثر سینمایی اعلام فراخوان بازیگری از طریق تلگرام را رواج داد. کاوه سجادی‌حسینی که دستیار اصغر فرهادی در این پروژه بود، در پیامی ویدیویی، از علاقه‌مندان به بازیگری دعوت کرد تا با تهیه فیلمی از خود، مشخصات‌شان را ضبط کرده و به شماره تلگرام اعلام شده در ویدیو ارسال کنند. جالب اینجا بود که این فراخوان هیچ محدودیت سنی و جنسی نداشت و بازیگران از هر قشر جامعه می‌توانستند در ویدیویی خلاقانه تصاویری از خود ضبط کنند و در اختیار گروه فیلمسازی «فروشنده» قرار دهند.
زمان اعلام شده برای فرستادن ویدیوها یک ماه بود و بعد از گذشت این مدت، ١٦ هزار تصویر ویدیویی به دست عوامل فیلم رسید. بررسی تمام این ویدیوها کاری سخت و نیازمند تیم مجزایی بود. چندی بعد بنا به اعلام روابط عمومی فیلم با ارزیابی ویدیوهای ارسالی ٤٩ نفر برای حضور در تازه‌ترین ساخته اصغر فرهادی انتخاب شدند که ٤٠ نفر آنها نوجوانان ناشناخته بودند و اسامی ٩ نفر دیگر نیز که برخی‌شان در عرصه تئاتر فعالیت داشتند، اعلام شد. اما فرهادی برای انتخاب بازیگران اصلی این فیلم ترجیح داد از چهره‌هایی استفاده کند که بارها در فیلم‌های مختلف امتحان خود را پس داده و جوایز معتبری را از جشنواره‌های داخلی و خارجی گرفته بودند. همین اعتماد نیز سبب شد شهاب حسینی یکی از بازیگران «فروشنده» بتواند نخل طلای بهترین بازیگر مرد جشنواره فیلم کن را دریافت کند.

بازیگر جدید در «یک روز به خصوص»
بعد از فیلم «فروشنده»، انتخاب بازیگر از طریق تلگرام به شیوه‌ای مرسوم تبدیل شد. شیوه‌ای که ظاهرا برآیند چندانی هم در پی ندارد و چهره تازه‌ای به سینمای ایران معرفی نمی‌کند. همایون اسعدیان برای فیلم «یک روز به‌خصوص» اواخر پاییز سال ٩٤ فراخوان داد و تاکید کرد این شیوه یکی از بی‌دردسرترین شیوه‌های انتخاب بازیگر است. او همچنین یادآور شده که «پیش از این سابقه داشته است که در روزنامه‌ها آگهی می‌زدند و عده‌ای علاقه‌مند بازیگری به دفاتر سینمایی هجوم می‌آوردند. به هرحال این شیوه سوءتفاهم‌هایی را هم به وجود می‌آورد اما در شیوه تلگرام بدون اینکه شما مزاحم کسی بشوید از طریق تلگرام عده‌ای علاقه‌مند را فرا می‌خوانید.»
اسعدیان از جوان‌های ١٨ تا ٢٥ سال خواسته بود در یک تصویر ویدیویی خود را معرفی و سابقه فعالیت‌های بازیگری‌شان را بازگو کنند. با همه اینها در لیست بازیگران اصلی فیلم «یک روز به خصوص» که این روزها آماده نمایش است، تنها یک چهره جدید با نام افسانه کمالی دیده می‌شود. البته در بخش معرفی‌ها نیز مجتبی پیرزاده به عنوان چهره جدید بازیگری در این فیلم معرفی شده اما این بازیگر پیش از این در فیلم «فروشنده» فرهادی به عنوان یک چهره جدید انتخاب شده از طریق تلگرام حضور داشته است. همچنین پریناز ایزدیار، مصطفی زمانی و فرهاد اصلانی بازیگران اصلی فیلم اسعدیان را تشکیل می‌دهند.

نقشی که به ترلان پروانه رسید
از جمله کارگردان‌هایی که برای انتخاب بازیگر به تلگرام متوسل شده‌اند می‌توان به علیرضا داوودنژاد نیز اشاره کرد. علیرضا سخایی، دستیار این کارگردان با انتشار یک پیام ویدیویی از دختران علاقه‌مند به بازیگری درخواست کرد پیام‌های خود را حداکثر تا مدت زمان دو دقیقه ارسال کنند. همچنین کسانی که لهجه شمالی و گیلکی نیز داشته باشند در اولویت انتخاب‌ها قرار می‌گیرند. داوودنژاد دلیل این شیوه انتخاب بازیگر را فقر سینمای ایران در سنین جوان و نوجوان دانسته و گفته بود: «بازیگران موجود به برخی سن و سال‌های مورد نظر کارگردانان نمی‌خورند و باید برای ایفای برخی از نقش‌ها از بازیگرانی که سن و سال بیشتری دارند، استفاده کرد.» او همچنین از آموزشگاه‌های بازیگری خواست فعالیت خود را جدی‌تر دنبال کنند و تربیت بازیگران را در گروه‌های سنی و با تیپ‌های مختلف ادامه دهند. در نهایت عوامل فیلم «فراری» بعد از بررسی ویدیوهای ارسالی به ترلان پروانه بازیگر جوانی که از کودکی در سینما و تلویزیون حضور داشته و اتفاقا لهجه شمالی و گیلکی هم ندارد، رسیدند! این بازیگر در فیلم داوودنژاد مقابل محسن تنابنده قرار گرفته است. در ادامه این روند انتخاب بازیگر، روح‌الله حجازی کارگردان فیلم «مرگ ماهی» نیز ترجیح داد بازیگران فیلم جدیدش را به شیوه مجازی انتخاب کند. او در صفحه شخصی‌اش در اینستاگرام از خانم‌های ٢٠ تا ٣٠ سال دعوت کرد، درخواست خود را برای حضور در این فیلم به همراه مشخصات ظاهری و فردی، دو عدد عکس تمام رخ و تمام قد طبیعی، شماره تماس و آدرس اینستاگرام‌شان به ایمیل درج شده در مطلب ارسال کنند. این کارگردان سینمایی هنوز به مرحله انتخاب بازیگر نرسیده یا اگر رسیده باشد، اسامی آنها را را رسانه‌ای نکرده است. مهدی گلستانه کارگردان فیلم «نقطه کور» نیز که این روزها در تدارک ساخت فیلم جدید خود با نام «تشویش» است، برای یافتن بازیگران غیرچهره و مسلط به نوازندگی به شیوه فراخوان مجازی متوسل شد و در نهایت سه نفر را برای حضور در فیلم جدید خود انتخاب کرد.

انتخاب بازیگر یا جو سازی؟
این شیوه انتخاب بازیگر با همه هیجان‌ها، مشکلات و بالفعل شدن استعدادهای بالقوه نیروی جوان و بی‌نام و نشان جامعه، دردسرهای خاص خودش را دارد. به نظر می‌رسد برای بازبینی ویدئوهای تصویری به تیم متخصص نیاز است تا بتوانند چهره‌های جدید را به شیوه اصولی قضاوت و در نهایت انتخاب کنند. اما برخی از سینماگرانی که سال‌ها در حوزه آموزش بازیگری به جوان‌ها فعالیت می‌کنند، مخالف این شیوه انتخاب بازیگر هستند. یکی از این مخالفان امین تارخ است که در طی سال‌ها توانسته چهره‌های زیادی را به دنیای بازیگری معرفی کند. او معتقد است «این روش اصلا روش مناسبی برای انتخاب بازیگر نیست و به نوعی توهین به بازیگران و صنف بازیگری و کسانی است که برای این کار زحمت کشیده‌اند.» او انتخاب بازیگر به این شیوه را بیشتر نوعی تبلیغ برای فیلم می‌داند: «این مسائلی که درباره استفاده از تلگرام و بازیگری مطرح شده بیشتر از آنکه برای انتخاب بازیگر باشد برای تبلیغات گسترده و رایگان فیلم و نوعی جوسازی است زیرا ما شاهد هستیم بعد از ارسال همه این فیلم‌ها بازهم‌‌ همان فردی که از ابتدا قرار بوده انتخاب شود، انتخاب می‌شود.» این مدرس بازیگری انتخاب بازیگران به شیوه مجازی را زیرسوال بردن اصالت بازیگری و زحمات افراد و به‌خصوص جوان‌هایی که با صبر و حوصله به آکادمی‌های بازیگری رفتند و آموزش دیدند، می‌داند و معتقد است که «در همه جای دنیا فراگیری بازیگری از حیطه تئوری و دانشگاهی خارج شده و به کارگاه‌های مخصوص این حرفه رسیده است.» با این همه هنوز جای سوال است که چرا کارگردان‌ها برای انتخاب چهره‌های جدید سری به آموزشگاه‌های بازیگری و دانشگاه‌های هنری نمی‌زنند؟