این راه ساده جان‌بخشیدن را فراموش نکنید/همه چیز در مورد اهدای خون

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری آنا،‌ به همین منظور از سال‌های پیش تاکنون کمپین‌های مختلفی به منظور ترویج و تبلیغ فرهنگ اهدای خون در کشور شکل گرفته است. هنرمندان، ورزشکاران و چهره های مطرح کشور در این زمینه پیش قدم شده‌اند و حتی در نمایشگاه مطبوعات سال گذشته بود که کمپین «من یک اهداکننده خون هستم» ایجاد شد و بیش از 66 چهره سیاسی، فرهنگی، هنری، ورزشی و رسانه‌ای به ویژه اعضای کابینه دولت یازدهم به عضویت این کمپین در آمدند.

همچنین روزانه بسیاری از افراد سالم و تندرست به صورت داوطلبانه با حضور در پایگاه‌های ثابت و سیار انتقال خون به منظور تامین نیازهای خونی بیماران کشور خون خود را اهدا می‌کنند و با این کار خود جان بیمار نیازمندی را از مرگ نجات می‌دهند. اما به رغم اطلاعرسانی‌های بسیار در کشور هنوز هم بسیاری از شهروندان از چگونگی فرآیند اهدای خون آشنا نیستند و سوالاتی در این زمینه دارند. به همین مناسبت دکتر بشیر حاجی بیگی، سخنگوی سازمان انتقال خون کشور در این زمینه توضیحاتی ارائه کرد.

*چرا باید خون اهداکنیم ؟

تمام بیماران نیازمند خون می‌توانند با دریافت خون نجات یابند یا درصورت وجود آلودگی در خون دریافتی از بین بروند. خون سالم، نجات‌دهنده زندگی است و در تمام دنیا به صورت روزانه افراد بسیاری به خون و فرآورده‌های خونی نیاز پیدا می‌کنند. به طوری میانگین از هرسه نفر در دنیا یک نفر در طول زندگی به تزریق خون و فرآورده‌های خونی نیاز دارد. البته دریافت خون همیشه نجات‌بخش نیست و گاهی در صورت آلودگی خون فرد اهداکننده، دریافت کننده خون نیز دچار بیماری می‌شود. متاسفانه به رغم پیشرفت علم پزشکی و تکنولوژی‌های نوین هنوز هیچ جایگزین مصنوعی برای خون ساخته نشده است و ما ناگزیر به دریافت خون از افراد اهداکننده هستیم که با این کار می‌توانند به ادامه حیات و بهبودی بیماران نیازمند به خون کمک کنند.

* چه کسانی می‌توانند خون اهدا کنند ؟

با توجه به اینکه اهدای خون یک امر داوطلبانه است افراد باید شرایط قانونی و عمومی برای اهدای خون داشته باشند، بر همین اساس افراد سالم از همه طبقات اجتماعی و در گروه‌های سنی مختلف می‌توانند خون خود را اهدا کنند البته داشتن انگیزه‌ انسانی و معنوی، اطمینان از سلامت خون و ارائه اطلاعات درست و دقیق در هنگام معاینه و مصاحبه پزشکی جزو مهم‌ترین مسایل در اهدای خون است زیرا خون افراد پس از اهدا به تمام گروه‌های سنی و اجتماعی تزریق می‌شود و تنها متعلق به گروه و طبقه خاصی نیست.

* شرایط عمومی و قانونی اهدای خون چیست؟

شرایط عمومی فرد اهداکننده خون به منظور حفظ سلامت اهداکننده و حفظ سلامت گیرنده خون باید مورد توجه قرار گیرد به این معنا که اهدای خون فرد نباید برای وی، بیماری و آسیب به همراه داشته باشد. بر همین اساس، سن اهداکننده خون باید بین 18 تا 60 سال باشد،در غیر این صورت پزشک باید مسئولیت اهدای خون را بر عهده گیرد. با توجه به اینکه ممکن است افراد بالای 60 سال مشکلات و بیماری‌های خاصی داشته باشند، معمولا سعی می‌کنیم آنها را وارد چرخه اهدا نکنیم چون در هشت ساعت اول که خون بدن از دست رفته است تا هنگام جبران این خون با مایعات فشار بسیاری بر قلب فرد وارد می شود بنابراین افراد بعد از 60 سال از خون دادن معاف می‌شوند.

همچنین حداقل وزن 50 کیلوگرم،‌ تعداد نبض بین 50 تا 100 ضربه در دقیقه،‌ فشار خون بین 90 تا 180 میلی متر جیوه،‌ حداقل هموگلوبین خون 12.5گرم در دسی لیتر، نداشتن بیماری‌های زمینه‌ای مثل بیماری قلبی،خونی، کلیوی، تنفسی و کبدی،‌ حداقل فاصله مجاز بین دو اهدای خون به مدت هشت هفته،‌ حداکثر تعداد اهدای خون مجاز برای آقایان چهار بار و برای خانمها سه بار در سال، نبودن درجه حرارت نکمتر از 37.5 درجه سانتیگراد،‌ ناشتا نبودن، دوری از رفتارهایی که فرد را در معرض ابتلا به بیماری ایدز و هپاتیت قرار می‌دهد مثل اعتیاد تزریقی و روابط جنسی ناسالم باید مورد توجه قرار گیرد.

* چه کسی بهترین اهداکننده خون است ؟

افرادی که به صورت مستمر خون اهدا می‌کنند گزینه‌های بهتری برای اهدای خون هستند. اهداکنندگان مستمر خون به افرادی گفته می‌شود که حداقل سالی دو بار خون اهدا می‌کنند و در زمان اهدای خون صادقانه به پرسش‌های پزشکان پاسخ می‌دهند.

* چه کسانی نباید خون اهدا کنند؟

برخی از افراد به خاطر بروز مشکلات جسمی نباید خون اهدا کنند. به عنوان مثال افرادی که دچار مشکلات قلبی، عروقی، بیماری‌های زمینه‌ای مثل روماتیسم و بیماری‌های تضعیف کننده سیستم ایمنی هستند نباید اهداکننده خون باشند زیرا این افراد قبل از اینکه برای دیگران مفید باشند به جسم خود ضرر و آسیب می‌رسانند.

همچنین برخی افراد به دلایل مختلف از جمله اعتیاد تزریقی و انجام رفتارهای پرخطر خونشان آلوده به بیماری‌های ویروسی است که از راه خون انتقال پیدا می‌کند. بنابراین مبتلایان به هپاتیت B و افرادی که در معرض ابتلا به بیماری HIV هستند باید دوره نهفتگی بیماری‌شان طی شود و در طول این مدت نباید خون اهدا کنند.

ابتلا به هر نوع بیماری از قبیل سرما‌خوردگی، یرقان، زردی مانع اهدای خون است و حتی اگر این افراد در سال‌های دور هم مبتلا به یرقان شده باشند احتمال وجود ویروس در خون آنان وجود دارد. بنابراین اهدا کننده خون نباید به هیچ یک از بیماری‌های منتقله مبتلا باشد.

در صورتی که فرد هنگام اهدای خون به هیچ بیماری‌ای مبتلا نباشد و یک روز پس از اهدا احساس سرماخوردگی، گلودرد و تب و لرز کند نیز باید حتما این موارد را به مرکز اهدای خون اطلاع دهد تا خون وی از چرخه تزریق خارج شود.

*چه زمانی از شبانه‌روز برای اهدای خون مناسب‌تر است؟

از لحاظ زمانی اهدای خون برای افراد متفاوت است زیرا برخی از افراد صبح‌ها با ترافیک شغلی و کاری مواجه هستند و برخی از افراد نیز شبکار هستند. بنابراین با توجه به اینکه ساعت استراحت این افراد با یکدیگر متفاوت است باید هر یک از این دو گروه در زمان استراحت خود به اهدای خون بپردازند زیرا بهتر است زمان اهدای خون در ساعات استراحت افراد انتخاب شود. مهم این است که افراد هنگام اهدای خون خستگی نداشته باشند زیرا خستگی مفرط یکی از دلایلی است که می‌تواند فرد را به سمت افت فشار ببرد. بهترین زمان برای اهدای خون زمانی است که فرد اهداکننده شاد و خوشحال بود و استراحت کافی و تغذیه مناسبی داشته باشد.

* قبل و بعد از اهدای خون چه کارهایی باید انجام داد؟

باید پس از پایان خونگیری به مدت 15 دقیقه در محل اهدای خون استراحت کنید و تا 24 ساعت از وارد کردن فشار و حمل بار سنگین با دستی که از آن خونگیری شده و انجام ورزش و فعالیت‌های سنگین مانند کار در ارتفاعات، هدایت هواپیما و رانندگی با وسایل نقلیه سنگین خودداری کنید. البته انجام فعالیت‌های سبک روزمره بلامانع است. همچنین قبل و بعد از اهدای خون باید مایعات بیشتری مصرف کنید و هنگام اهدای خون ناشتا نباشید. پرهیز از استعمال دخانیات تا 2 ساعت پس از اهدای خون و مصرف مواد غذایی غنی از آهن (مانند گوشت و تخم مرغ) از دیگر نکات مورد توجه در هنگام اهدای خون است. همچنین سه چهار ساعت قبل از اهدای خون چای و قهوه مصرف نکنید و از مصرف مایعات محرک بپرهیزید.

* وقت مناسب برای اهدای خون بانوان چه زمانی است؟

در صورتی که فرد اهداکننده سابقه کم‌خونی نداشته باشد زن یا مرد بودن تفاوتی ندارد اما ترجیحا بهتر است بانوان دو تا سه روز اول برهم‌خوردگی هورمونی را طی کرده باشد و بعد از آن خون اهدا کنند. با توجه به اینکه بانوان در معرض کم‌خونی قرار دارند بهتر است اگر می‌توانند قبل از اهدای خون یک بار آزمایش کم‌خونی دهند و در صورت نداشتن مشکل خون، به اهدای خون اقدام کنند. البته ما پیش از دریافت خون از بانوان تست هموگلوبین می‌گیریم.

متاسفانه تصور عامه مردم این است که بانوان خون زیادی ندارند بنابراین بهتر است که خون اهدا نکنند این در حالی است که بانوان باید با انجام آزمایش به این باور رسیده‌ باشند در غیر این صورت نمی‌توانیم به طور کلی زنان را از اهدای خون منع کنیم. در صورتی‌که بانوان مبتلا به کم‌خونی نباشند،‌ هیچ تفاوتی برای اهدای خون با آقایان ندارند. البته در صورتی که بانوان بیش از سه بار در سال اهدای خون داشته باشند ممکن است به صورت مزمن ذخایر آهن خود را از دست دهند و دچار مشکل شوند.

* اهدای مستمر خون چه فوایدی برای اهدا کننده دارد ؟

اهدای خون بیشتر فایده معنوی دارد. به عنوان مثال اهدای خون در هر 15 دقیقه باعث نجات یافتن سه بیمار نیازمند به خون و فرآورده‌های خونی می‌شود. اینکه اهدای خون برای افراد سالم و سلامت چه مزایایی دارد، هنوز از لحاظ علمی مشخص نیست. ولی افرادی که سابقه غلظت خون دارند و خون‌سازی بدن‌شان با کمبود اکسیژن به دلیل زندگی در ارتفاعات، دود و دم هوا و مشکلات تنفسی روبه‌رو است وقتی یک حجم خون از آنان دریافت می‌شود،خون رقت پیدا کند و سرعت بیشتری می‌گیرد برهمین اساس اکسیژن‌رسانی بهتر صورت می‌گیرد و این باعث شادابی افراد می‌شود اما اهدای خون به طور معمول برای افراد سالم تنها از لحاظ معنوی مفید است.

* خون اهداکنندگان را در چه مواردی مصرف می‌کنید؟

از خون‌های اهداشده به سازمان انتقال خون کشور سه فرآورده دریافت می‌شود. فرآورده‌های گلبول‌های قرمز و متراکم، پلاسما و پلاکت از خون اهداکنندگان ایجاد می‌شود. فرآورده‌های دیگری نیز از خون‌های اهدایی به دست می‌آید که در موارد خاص مصرف می‌شود و عمومیت ندارد. این سه فرآورده معمولا برای بیماری‌های مختلف استفاده می‌شود. پلاکت در بند آوردن خون مفید است و انباشته شدن پلاکت‌ها روی هم مانند یک پانسمان طبیعی در بدن عمل می کند. پلاکت‌ها را معمولا می‌توان در دمای اتاق نگهداری کرد. البته مدت زمان نگهداری از پلاکت بیش از سه روز نیست؛ به همین خاطر سازمان انتقال خون همیشه با دغدغه تامین پلاکت مواجه است. معمولا از پلاکت برای بیمارانی استفاده می‌شود که در معرض خونریزی‌های شدید قرار دارند، مانند افرادی که در تصادف دچار مجروحیت شده‌اند. در برخی از بیماری‌های ویروسی نیز با افت پلاکت مواجهه هستیم که بیماران کبدی و بیماران تحت شیمی‌درمانی یکی از این دسته بیماران هستند که با افت پلاکت در بدن مواجه می‌شوند. بنابراین در این بیماران پلاکت فراوانی مصرف می‌شود به طوری که در هر نوبت باید بین 7 تا 10 واحد پلاکت برای یک فرد نابالغ استفاده کنیم. تکسل (گلبول‌های قرمز متراکم) نوع دیگری از فرآورده‌های خونی است که برای‌ بیماران تصادفی و کم‌خونی‌های شدید و افرادی که مغز استخوان‌شان از کار افتاده استفاده می‌شود.

*تفاوت اهدای خون با حجامت چیست؟

خون‌های اهدایی را در کیسه‌های حاوی ماده ضدانعقاد جمع‌آوری می‌کنیم که این کیسه‌ها به دلیل دارا بودن ماده ضد انعقاد از لخته و تیره شدن خون جلوگیری می‌کند، بنابراین رنگ خون در این بسته‌ها روشن‌تر و شفاف‌تر است. در بین عامه مردم گفته می‌شود که خونی که در حجامت گرفته می‌شود خون کثیف و تیره بدن است، اما انتقال خون از خون تمیز و شفاف صورت می‌گیرد؛ در حالی که در اهدای خون ما از سیاه‌رگ افراد خون را استخراج می‌کنیم و آن مایع ضدانعقاد داخل کیسه‌های خون باعث شفاف دیده شدن خون می‌شود. اما در حجامت چون نمی‌خواهند از آن خون استفاده کنند خون را از مویرگ‌ها می‌گیرند که این خون چون لخته می‌شود در نتیجه تیره‌تر به نظر می‌رسد که افراد این را به حساب خون کثیف می‌گذارند در حالی که ما در هیچ قسمت از بدن خون کثیف یا پاک نداریم و خون در بدن جریان و گردش دارد.

حجامت برای افرادی مفید است که غلظت خون دارند و حرکت خون در رگ‌های آنان به کندی صورت می‌گیرد. در گذشته چون روش‌های دریافت خون استریل و امکان مصرف مجدد از خون وجود نداشت، به صورت حجامت خون را از بدن خارج می‌کردند و دور می‌ریختند اما امروز ما همان خون را دریافت و برای فرد دیگری استفاده می‌کنیم. با توجه به اینکه ما از وسایل استریل استفاده می‌کنیم احتمال انتقال آلودگی به فرد دیگر وجود ندارد اما در حجامت چون از وسایل یکبار مصرف استفاده می‌شود و یکبار مصرف به معنای استریل بودن نیست، بسیاری از موارد مشاهده کردیم که افراد مبتلا به هپاتیت C و B و در مقیاس کمتری مبتلا به HIV شده‌اند.

*آیا اهدای خون در ماه مبارک رمضان مانعی دارد؟

یکی از دغدغه‌های ما این است که در ماه رمضان افراد کمتر به مراکز اهدای خون مراجعه می‌کنند و متاسفانه خون ماده‌ای نیست که بتوان آن را فریز و نگهداری کرد. خون اهدا کردن هیچ منافاتی با روزه‌داری ندارد. افرادی که سحری میل می‌کنند می‌توانند خون اهدا کنند، اما مردم بر این باورند که در این زمان خون اهدا نکنند که این باعث می‌شود اکثر بیماران بستری در بیمارستان‌ها با کمبود خون روبه‌رو شوند و این یکی از معضلات سازمان انتقال خون است.

* فایده داشتن کارت اهدای خون چیست؟

داشتن کارت اهدای خون تنها برای دانستن گروه خونی افراد است. همچنین به منظور تضمین سلامت خون آزمایش‌هایی روی تمامی خون‌های اهدایی انجام می‌شود. بنابراین صدور کارت اهدای خون گواه بر سلامت خون به لحاظ بیماری‌های قابل انتقال از راه خون در آزمایش‌های در هر نوبت اهدای خون است بر همین اساس در صورتی که جواب این آزمایشها سالم باشد،کارت اهدای خون برای افراد صادر می‌شود. معمولا برخی از ویروس‌ها مانند HIV و هپاتیت دوره نهفتگی دارند و باید شش ماه از ابتلا به بیماری گذشته باشد تا آلودگی خون در آزمایش مشخص شود. حتی برای ایدز دوره نهفتگی تا یک‌سال نیز ادامه دارد. بنابراین به رغم مشاوره و آزمایش، باز هم با اطمینان کامل نمی‌توانیم در مورد سلامت خون اظهارنظر کنیم که این یکی از دغدغه‌های موجود سازمان انتقال خون است. البته ما 24 ساعت پیش از اهدا، افراد مورد آزمایش‌های هپاتیت B و C، HIV، سوزاک قرار می‌‌دهیم و جواب آزمایش در سیستم انتقال خون ثبت می‌شود.

*در کدام مناطق و محله‌های استان تهران پایگاه انتقال خون وجود دارد؟

مرکز وصال واقع در خیابان انقلاب،‌ پایگاه صادقیه واقع در فلکه دوم صادقیه، پایگاه نارمک واقع در میدان رسالت، پایگاه چیذر واقع در خیابان حکمت،‌ پایگاه شهدای تجریش واقع در دربند، پایگاه آزادی واقع در میدان آزادی، بیمارستان میلاد، پایگاه مترو امام خمینی واقع در میدان امام خمینی،‌ پایگاه نازی آباد واقع در بازار دوم نازی آباد،‌ پایگاه شهدای افسریه واقع در اتوبان افسریه، پایگاه پیروزی واقع در خیابان پیروزی ، پایگاه مترو شهر ری واقع در ضلع شمالی مترو شهر ری، پایگاه ورامین واقع در کمربندی شهید بهشتی، پایگاه شهدای شهریار واقع در خیابان انقلاب شهرستان شهریار ، پایگاه شهر قدس واقع در 45متری خیابان انقلاب شهر قدس، بیمارستان شهید رجایی و پایگاه رباط کریم واقع در بلوار مصلی رباط کریم روزانه پذیرای اهداکنندگان خون استان تهران است.