وزارت امور خارجه: پیوستن به پیمان آسهآن نشانه‌ای از شکست ایران‌هراسی در منطقه است
مدیرکل آسیا و اقیانوسیه وزارت خارجه با ارائه توضیحاتی درباره نحوه پیوستن ایران به پیمان مودت آسهآن گفت: «اینکه یک اتحادیه با حجم گسترده همکاری و مناسبات مختلف با عضویت ایران در آن موافقت کند، نشانه‌ای از شکست پروژه‌های ایران‌هراسانه و نزاع‌طلبی در منطقه است.»
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا به نقل از روزنامه اعتماد، محمود فرازنده، سفیر پیشین ایران در اندونزی و مدیرکل آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه، سکاندار طرح مساله الحاق ایران به پیمان مودت و همکاری‌های جنوب شرق آسیا بوده است. به یمن پیوستن ایران به این پیمان، گفت‌وگویی کوتاه با وی در خصوص اهمیت اقتصادی و سیاسی این اتفاق داشتیم. متن این گفت‌وگو به شرح زیر است:
نخستین گام‌ها برای عضویت در پیمان مودت و همکاری جنوب شرق آسیا در چه زمانی برداشته شد؟
نخستین درخواست برای عضویت در این پیمان در سال ١٣٩٢ توسط نخستین سفیر آکردیته ایران در پیمان آسهآن که بنده مسئولیتش را برعهده داشتم، به اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا ارایه شد و از آن سال به بعد، این مساله هم در تهران و هم در نمایندگی‌های ایران مورد پیگیری قرار گرفت.
سال گذشته، مساله عضویت ایران در پیمان مودت و همکاری در اجلاس کشورهای عضو پیمان آسهآن مطرح شد اما بنا به دلایلی مانند عدم اجماع کامل میان اعضا برای پیوستن ایران، مساله عضویت ایران به تعویق افتاد. آنها در آن زمان ملاحظاتی را مطرح می‌کردند که بخش عمده‌ای از آن، مرتبط با مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ١+٥ بود که خوشبختانه با به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای و دستیابی به برجام، بار دیگر مساله عضویت ایران در پیمان مودت و همکاری کشورهای جنوب شرق آسیا در اجلاس کارشناسان ارشد آسهآن و سپس اجلاس وزرای امور خارجه آسهآن مطرح شد و شاهد بودیم که با درخواست جمهوری اسلامی ایران، با اجماع کامل موافقت شد.
اشاره کردید که در نشست سال گذشته به دلیل برخی ملاحظات، با درخواست ایران موافقت نشد. در یک سال گذشته و به خصوص پس از توافق هسته‌ای، چه تلاش‌ها و ابتکارهای جدیدی توسط وزارت امور خارجه برای عضویت ایران در پیمان مودت و همکاری صورت گرفت؟
در طول یک سال گذشته، تلاش‌های بسیاری در قالب رایزنی‌های منطقه‌ای چه در داخل و چه در خارج از کشور صورت گرفت. نخستین اقدامی که در تهران به این منظور صورت گرفت، تشکیل کمیته آسهآن بود. این کمیته کار را برای پیشبرد عضویت ایران در پیمان مودت تسهیل می‌کرد و ما راحت‌تر و بهتر می‌توانستیم درخواست‌مان را مورد پیگیری قرار دهیم. از سوی دیگر، با کلیه نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در کشورهای عضو پیمان آسهآن رایزنی‌ها و مکاتباتی را انجام دادیم و پیگیری‌های لازم به عمل آمد.
در این راستا، جناب آقای دکتر ظریف در هفته‌های پایانی سال گذشته سفری را به برخی کشورهای جنوب شرقی آسیا و حوزه آسهآن انجام دادند که در تمام مذاکرات‌شان با مقامات عالی این کشورها چه در سطح وزیر امور خارجه و چه در سطح روسای جمهوری، مساله عضویت جمهوری اسلامی ایران در این پیمان مطرح شد. در نهایت، جناب آقای دکتر ظریف حدود یک ماه پیش نامه‌ای را خطاب به وزرای امور خارجه کشورهای آسهآن نوشتند و مجددا موضوع علاقه‌مندی ایران برای عضویت در پیمان مودت و همکاری آسهآن را مطرح کردند.
در این نامه وزیر امور خارجه از اعضا خواستند تا از عضویت ایران حمایت کنند که خوشبختانه با اجماع کشورهای عضو آسهآن با این درخواست موافقت شد.
آیا عضویت در پیمان مودت و همکاری آسهآن نیازمند اجرای پیش‌شرط یا لازمه‌هایی برای عضویت بوده است تا رعایت این مساله عضویت ایران در این پیمان را تسهیل کند؟
این پیمان اصولا بر اساس توافق اجماعی میان کشورهای آسهآن شکل گرفته است و امور آن نیز در این چارجوب پیش می‌رود. ما در سال‌های گذشته نیز شاهد بودیم که کشورهایی بوده‌اند که قصد عضویت در این پیمان را داشته‌اند ولی سال‌های بیشتری را هم نسبت به ایران در صف انتظار برای کسب اجماع و تایید اعضای پیمان بوده‌اند. ساختار اتحادیه آسهآن مجموعه‌ای دیگری از کشورهای منطقه را نیز در کنار خود دارد؛ به عبارتی، اتحادیه آسهآن کشورهایی مانند ژاپن، امریکا، نیوزلند، استرالیا، چین و... را در مجموعه ساختاری‌‌اش راه داده است.
در این چارچوب، عدم مخالفت کشورهای عضو آسهآن و همچنین عدم حساسیت و عدم مخالفت شرکای اصلی تجاری آسهآن می‌تواند عامل موثری برای کسب موافقت با عضویت کشور دیگر محسوب شود. خوشبختانه ما مخالفت جدی را از سوی اعضای آسهآن و شرکای اصلی‌شان شاهد نبوده‌ایم. آسهآن با ٦٢٥ میلیون نفر جمعیت، ٨/٨ جمعیت را دارد و هفتمین اقتصاد جهان محسوب شود.
در مجموع می‌توان عضویت ایران در پیمان مودت و همکاری آسهآن را نشانه‌ای از ناکارایی سیاست ایران‌هراسی و تلاش عده‌ای در جهت تخریب وجهه بین‌المللی ایران تلقی کرد.
اهمیت پیمان مودت و همکاری جنوب شرق آسیا چیست؟ وزنه این پیمان در چه مولفه‌هایی نهفته است؟
ساختارهای مختلفی جهت تعامل با آسهآن تعریف شده است. آسهآن در ابتدا با پنج کشور در ١٩٦٧ شکل گرفت. آنها برای تعامل با کشورهای مختلف منطقه و شرکای‌شان قالب‌های مختلفی را تعریف کرده‌اند. یک قالب، تعریف این شرکا به عنوان شرکای گفت‌وگویی است. سپس برخی کشورها در قالب شرکای گفت‌وگوی بخشی به آسهآن پیوستند.
با این حال، کشورهای آسهآن پس از آنکه علاقه‌مندی بسیاری از کشورها برای ارتباط‌گیری و عضویت در این پیمان را مشاهده کردند، برای خود دستورالعملی را از لحاظ ساختاری تعریف کردند. نخستین شرط برای ورود همکاری با آسهآن چه از نظر شریک گفت‌وگویی و چه همکاری‌های ساختاری پیوستن به این پیمان است. این پیمان در حقیقت دارای پنج فصل و ٢٠ ماده است که در آن مبانی مودت و همکاری اعضا با یکدیگر تعریف می‌شود.
به طور مثال در ماده ٢ این پیمان، به مسائلی چون احترام متقابل به استقلال، حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و هویت ملی کشورها اشاره شده است و کشورها به اصول دیگری مانند عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر و حل اختلافات از طریق روش‌های مسالمت‌آمیز، عدم استفاده از زور و تهدید در روابط با یکدیگر و همکاری موثر میان همدیگر متعهد شده‌اند.
همچنین در ماده ١٨ پیمان مودت و همکاری، شرایط پیوستن دیگر کشورها به این پیمان مطرح شده است. این ماده بیان می‌کند که هدف این پیمان، تشکیل جامعه‌ای عاری از تضاد و تنش برای همکاری‌های اقتصادی در متن این توافق است.
به نظر می‌رسد پیمان مودت و همکاری آسهآن بیش از هر چیز جنبه سیاسی و مبتنی بر صلح و همکاری است ولی از نظر اقتصادی، عضویت ایران در این پیمان چه دستاوردهای اقتصادی را می‌تواند برای کشورمان به همراه داشته باشد؟
همکاری‌های ایران با پیمان آسهآن یک بعد قدرتمند همکاری‌های اقتصادی در کنار زوایای فرهنگی و سیاسی را با خود داشته و دارد. شما آگاه هستید روابط ایران با کشورهای حوزه آسهآن قدمتی دیرینه دارد و به صدها سال و حتی هزاره‌های قبل پیش بازمی‌گردد.
ما با این کشورها روابط اقتصادی و همکاری‌های سیاسی و فرهنگی - سنتی داشته و داریم ولی در دهه‌های اخیر آسهآن در حال حرکت برای تشکیل یک جامعه است. این جامعه دارای مختصات و مشخصات ویژه اقتصادی مختص به خود است که طی آن، مسائلی همچون تسهیل تردد شهروندان اعضای آسهآن، برداشتن تعرفه‌ها و اقدامات متعدد دیگر برای تقویت بنیه اقتصادی کشورهای عضو این اتحادیه درنظر گرفته شده است.
در آینده نیز هرگونه همکاری ایران با کشورهای عضو آسهآن هم دارای ابعاد دوجانبه است و هم می‌تواند در چارچوب تعریف همکاری‌های بلندمدت جامع با پیمان آسهآن مورد توجه قرار بگیرد. از جمله این همکاری‌ها، اجرای پروژه‌های مشترکی است که می‌تواند یک طرف عضو شرکت‌ها و مجموعه‌های چندملیتی شود.
هم‌اکنون در مجموعه آسهآن شرکت‌های چندملیتی فراوانی وجود دارند که از لحاظ اقتصادی می‌توانند ابعاد گسترده‌تری از نظر تولید در یکی از کشورها و توزیع آن در مجموعه آسهآن در بر داشته باشند. همچنین کشورهایی که مورد تعامل و همکاری با آسهآن هستند، می‌توانند از نظر همکاری‌های اقتصادی مورد تعامل با ما هم قرار بگیرند که این مسائل همگی فرصت‌های جدیدی هستند که برای تحقق آنها باید تلاش‌های لازم را داشته باشیم.
با وجود دستیابی به برجام شاهد تداوم یک فضای روانی هراس همکاری با ایران به دلیل اقدامات امریکایی‌ها هستیم. فکر می‌کنید الحاق ایران به پیمان‌ها و معاهدات بین‌المللی شرق آسیا تا چه اندازه می‌تواند بر کاهش آن فضای روانی و ایجاد رغبت برای همکاری با ایران از سوی سرمایه‌گذاران غربی منجر شود؟
به نکته مهم و حایزاهمیتی اشاره کردید. کلیه کشورهای شرق آسیا چه آنها که دارای هم‌پیمانی و روابط ویژه با غرب هستند و چه آنها که مستقل عمل می‌کنند و تحت نفوذ و سیطره دیگران نیستند، علاقه‌مند به توسعه مناسبات اقتصادی با ایران هستند زیرا اقتصاد ایران با اقتصاد این کشورها غالبا مکمل یکدیگر است و رقابتی و متضاد نیستند.
آنچه ایران دارد، مورد نیاز آنها است و آنچه آنها دارند، مورد نیاز ما است. من اگر بخواهم در خصوص ظرفیت‌ها و توانمندی‌های همکاری اقتصادی ایران با این کشورها مثالی بزنم، می‌توانم به روابط ایران و اندونزی اشاره کنم. حجم مناسبات اقتصادی تهران و جاکارتا در سال ٢٠١٠، ٦٠٠ میلیون دلار بود و این حجم از مناسبات تجاری و روابط اقتصادی در سال ٢٠١٢ به مرز دو میلیارد دلار ارتقا یافت که حاصل تلاش‌های دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران بود.
می‌خواهم بگویم که استعداد رشد روابط میان طرفین وجود دارد و دامنه این استعداد هم گسترده است. متاسفانه پس از تحریم‌های گسترده و تهدیدهای مداوم ساختار و سیستم‌های اقتصادی امریکایی سطح مناسبات اقتصادی ما و این کشورها کاهش یافت.
با این حال، یکی از مناطقی که نسبت به دیگر کشورها و مناطق، استقبال فراوانی برای همکاری با ایران از خود نشان داده و می‌خواهد از فضای ایجاد شده در پی توافق هسته‌ای استفاده کند و مناسباتش را در دوران پسابرجام افزایش دهد، منطقه شرق و جنوب شرق آسیا است. این علاقه‌مندی در قالب سفر روسای جمهوری این کشورها به تهران و اعطای خطوط اعتباری ده‌ها میلیارد دلاری و تمایل به سرمایه‌گذاری و مشارکت با ایران قابل مشاهده است.
این نشانه‌های علاقه‌مندی حتی نسبت به کشورهای غربی هم بیشتر است. کشورهایی جنوب شرق آسیا در دوران تحریم فشارهای بسیاری را تحمل کردند و در معرض تهدید و تحریم‌های مختلفی به دلیل همکاری با ایران بودند ولی در دوره جدید و در فرآیند پسابرجام شاهد هستیم که موانع قانونی بین‌المللی برداشته شده و بر این اساس می‌توان به آینده‌ای امیدبخش برای همکاری‌های بلندمدت اقتصادی امیدوار بود.
تا چه اندازه عضویت در پیمان مودت آسهآن می‌تواند راه را برای عضویت ایران در نهادهای اقتصادی بین‌المللی مانند سازمان شانگهای هموارتر کند؟
پروژه ایران‌هراسی و تبلیغات سوء علیه کشورمان در سال‌های گذشته، خوراک رسانه‌ای برخی از شبکه‌ها بوده که نشات‌گرفته از برخی ساختارها و کشورهایی است که همگان با آن آشنا هستند.
چنین اجماعی میان ١٠ کشور نشانه اقبال جامعه بین‌المللی برای همکاری با ایران است و بیانگر کاهش شدت نفوذ ایران‌هراسی است. به عبارتی، اینکه یک اتحادیه با حجم گسترده همکاری و مناسبات مختلف با عضویت ایران در آن موافقت کند، نشانه‌ای از شکست پروژه‌های ایران‌هراسانه و نزاع‌طلبی در منطقه است.
تا چه اندازه تلاش‌های وزارت امور خارجه برای عضویت ایران در نهادهای بین‌المللی مختلف مانند پیمان آسهآن را نشانه ذکاوت و آینده‌نگری دستگاه دیپلماسی کشورمان می‌دانید. ما در ١٠ سال آینده با مساله برجام و موضوع احتمالی بازگشت‌پذیری تحریم‌ها روبه‌رو هستیم. تا چه اندازه این عضویت‌ها می‌تواند موجب هزینه‌مند شدن بازگشت تحریم‌ها شود؟
من فکر می‌کنم برای تمامی کشورهای دنیا سیاست‌های صلح‌طلبانه و نوع‌دوستانه ایران اثبات شده است. به عبارت دیگر، آغوش باز ایران برای روابط صمیمانه و دوستانه و همکاری نزدیک با همه کشورهای جهان در بیانات و رفتارها و دیدارها و گفت‌وگوها و سخنرانی‌های متعدد جناب آقای ظریف کاملا بارز است.
در این فرآیند، آنچه ما می‌توانیم انجام دهیم، محقق ساختن این ایده است که ایران علاقه‌مند به همکاری، دوستی و گسترش مناسبات و روابط با کشورهای دوست است و درصدد کاهش تنش و از بین بردن سوءتفاهمات و اختلافات با کشورهایی است که دانسته یا ندانسته نزاع و تنش را با ایران چه برای منافع و مقاصد داخلی خود و چه برای حفظ موقعیت بین‌المللی‌شان دنبال می‌کنند.
در فرصت حاصل شده در پسابرجام من فکر می‌کنم تمامی کشورهایی که با موانعی برای برقراری روابط همه‌جانبه با جمهوری اسلامی ایران روبه‌رو بوده‌اند، شرایط بهتری را کسب کرده‌اند تا مناسبات خود را با ایران عمیق‌تر و گسترده‌تر از هر زمان دیگری کنند و هر نوع فشار و سیاست‌های یکجانبه را هزینه‌مندتر کنند تا بازگشت به سیاست‌های تحریم و فشار برای‌شان سخت‌تر و هزینه‌دارتر از هر زمان دیگری باشد.
انتهای پیام/
