راهکارهای رهبری در کتاب «امین زبان و ادب پارسی» چیست؟
کتاب «امین زبان و ادب پارسی» شامل راهکارهای علمی و عملی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به کوشش محمدحسن مقیسه گردآوردی و منتشر شده است.
به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از پایگاه خبری حوزه هنری، کتاب «امین زبان و ادب پارسی» شامل راهکارهای علمی و عملی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره پویش و گسترش زبان و ادبیّات فارسی در هفت فصل و ۲۶۰ صفحه توسط انتشارات انقلاب اسلامی منتشر شد.
«امین زبان و ادب پارسی» مجموعه‌ای از سخنان و رهنمودهای رهبر انقلاب اسلامی درباره حفظ و گسترش زبان فارسی است و مخصوصاً از آن جهت که می‌تواند توجّه جوانان مؤمن و انقلابی را به جایگاه رفیع این زبان جلب کند و دلبستگی به زبان و ادب فارسی را در آنان فزون‌تر سازد، سودمند است.
این کتاب، شامل دو مقدمه و هفت فصل در ارتباط با موضوع‌های زیر بوده که به کوشش محمدحسن مقیسه گردآوردی و به زینت طبع آراسته شده است.
1- فصل اول: زبان ملی و ادبیات
2- فصل دوم: زبان و ادبیات فارسی در رهگذر تاریخ، سیاهراه گذشته، گذرگاه اکنون و افق پیش‌رو
3- فصل سوم: بررسی حال و روز زبان فارسی از پنجره ویژگی‌ها و راهکارها، موانع، سستی‌ها و کوتاهی‌ها
4- فصل چهارم: وظایف رسانه‌ها، سازمان ها و شیفتگان در پاسداشت زبان و ادبیات فارسی
5- فصل پنجم: آموزش و گسترش زبان و ادبیات فارسی در ایران و جهان
6- فصل ششم: زبان فارسی و ویرایش
7- فصل هفتم: دُرواژه‌ها
محمدحسن مقیسه، پژوهشگر و گردآورنده کتاب «امین زبان و ادب پارسی»، چند نکته درخصوص این اثر ارزشمند را بیان داشته که به شرح زیر است:
1. آشکارا پیدا است که هم‌نشینی «زبان» و «ادب» پارسی در کنار یکدیگر و نقش بستن این دو عنوان بر پیشانی کتابی واحد، به معنی پرداختن آن کتاب به همه شاخه‌های زبان و ادب فارسی نمی تواند بود؛ زیرا نه آن همه در یک مجلَّد بگنجد و نه این توانایی در نهاد هیچ مؤلّف است که به شرح جملگی آستین بالا زند. بنابراین، روزی که پردازش موضوع زبان فارسی را پیشنهاد دادم، گمان بر این نبود که ادب پارسی نیز بتواند پابه‌پای موضوع زبان فارسی به کاوش درآید، امّا این کمترین در میانه پژوهش بدین نتیجه رسید که اگر درخت زبان و ادب پارسی همان درخت کهن‌زیستِ هزارساله‌ای باشد که به بلندای عمرش شاخه و برگ از تنهاش بیرون زده، در این کتاب تنها به شاخسارانی پرداخته شود که بر شکوفه‌های زبان فارسی سایه گسترده‌اند؛ به بیانی دگر، پایه و مایه اصلی این دفتر، پرداخت و گرایش به زبان فارسی است، ولی به ناگزیر از ادبیّاتی که بر زبان فارسی نیز بسته آمده، سخن رفته است.
2. امینِ زبان و ادب پارسی، واگویه دلدادگی‌ها و دلمشغولی‌های رهبر دانشگرای انقلاب اسلامی است درخصوص موضوع زبان فارسی، که با آنکه مرتبت بلند و اوّل ایشان، مرجعیّت دینی و راهبری الهی و سیاسی نظام جمهوری اسلامی است و بر همین بنیاد، حوزه کاری و تنوّع فعّالیّت های حضرتشان رنگین‌کمانی از موضوع های گوناگون و فراوانِ سیاسی، اجتماعی، نظامی، اقتصادی، تا روابط بین‌الملل، جهان اسلام و ... را در بر می گیرد و با آنکه میزان نشست و برخاست های شخصیّت های علمی و اداری، داخلی و خارجی، و حتّی مردم عادّی کوچه و بازار از کسبه تا کارگران و کشاورزان و دانشجویان و استادان حوزه و دانشگاه و نخبگان و فرهیختگان و روحانیان با ایشان در طول سال پُر شمار می‌باشد، و فراوانی مطالعه ایشان در مطالب گونه‌گون به فراوانی مشاغلی که به حیث رهبری باید بدان‌ها بپردازند، شاید از شماره خارج باشد ـ با همه این احوال و با همه این کارها ـ توجّه ویژه آن بزرگ به موضوع زبان فارسی، کارکرد، ابعاد تأثیر و تأثّر آن، حوزه جغرافیایی و جایگاه شایسته‌ای که این زبان می‌تواند در تراز علمی و مناطق فارسی‌زبان دارا باشد و بسی موضوع ها و مباحث ریز و درشت دیگرِ این حوزه، نشان از حسّاسیّت و نگاه ژرفنگر و داهیانه ایشان بر این موضوع دارد که برای زبان و ادب فارسی جایگاهی همسانِ جایگاه مباحث مهمِّ جاری جامعه قائل هستند و نگران پویه و رُویه و رَویّه آن.
3. این کتاب اوّلین جستار است که به بازتاب گوشه‌ای از دیدگاه های ادبی حضرت آیت‌اللّه‌العظمی خامنه‌ای (مدّظلّه) اختصاص یافته است. ایشان جدای از آنکه خود تجربت کرده سرد و گرمِ تألیف و ترجمه‌هایی چند هستند، در نقد ادبی و تحلیل رمان و داستان و شعر (آزاد، نیمایی، کلاسیک) و نیز تاریخ ادبیّات و آثار و اشعار شاعران و نویسندگان، به‌ویژه در شاخه‌های تازه‌روییده ادبی همچون ادبیّات انقلاب اسلامی و دفاع مقدّس، اشعار آیینی، شعرهای منقبتی در رسا و رثای اهل‌بیت(ع) و حتّی بررسی داستان های ریز و درشت غربی و نویسندگانشان، مطالب خواندنی و نوِ فراوانی در لابه‌لای سخنانشان و یا در جلسه‌هایی مستقل بیان کرده‌اند، که امید است بهنگام به دست و دیده مشتاقان و جامعه ادبی رسانده شود و این مجلَّد، درِ باغ سبزی باشد بر روی آن گلستان رنگارنگ، تا در روزگارانی که به دوری و دیری نرسد، مشامِ جان دوستداران به شمیم آن عطرآگین شود.
4. دُرواژه‌ها، که واپسین عنوان و آخرین مطلب این کتاب است، با هدفِ نشان دادن قدرت هنرِ گفتاری و نوشتاری رهبری فراهم آمده است. کلام ایشان، خاصّه در جلسه‌های رسمی چون نماز جمعه‌ها، دیدار با مسئولان کشـوری و لشـکری، سخنرانی در جـمع استادان و دانشـجویان و نظامیها، و نیز در چهره‌به‌چهره شدن با رؤسا و اندیشمندان دنیای اسلام و غرب و مهمانان خارجی، و دیدارهایی از این دست، به شیوایی و زیبایی و روانی آراسته است و به کمترین ویرایش محتاج، آن‌چنان‌که آقای دکتر حدّاد عادل در این خصوص گفته‌اند:
«به‌نظر بنده مهم ترین عنصر و عمده‌ترین کاری که ایشان برای رونق بخشیدن به زبان و ادبیّات فارسی کرده‌اند، همین سخنرانی‌های فراوانِ صحیح و فصیحی است که ایراد کرده‌اند و با این خطبه‌ها ارزش و اهمّیّت زبان را به‌طور طبیعی به عموم ملّت و به‌خصوص تحصیل‌کرده‌ها منتقل کرده‌اند. شاید کمتر کسی این تأثیر را ارزیابی کرده باشد. البتّه ما به گویندگان و سخنوران خود احترام می گذاریم، امّا می‌توانیم سخنرانی‌ها و خطبه‌های ایشان را با بسیاری از سخنرانان مذهبی و حتّی روشنفکران دیگر مقایسه کنیم. اگر کسی بخواهد صحبت های ایشان را از طرز محاوره‌ای و گفتاری به سبک رسمی و زبان معیار مبدّل کند، زحمت بسیار کمی خواهد داشت؛ یعنی فعل سر جای خودش است، جمله سالم است، عبارت رها نشده و این‌طور نیست که جمله با یک آهنگ و یک وجه فعلی شروع شود، امّا به آخر که می رسد، متناسب با مقدّمات نباشد.
سخن گفتن ایشان با آن آهنگ صیقل‌خورده و آیینه‌گون که مخصوصاً در دوران جوانی داشتند، بسیار اثرگذار بوده است. و الآن که گاهی تلویزیون سخنرانی‌های اوایل انقلاب ایشان را پخش می کند که مثلاً در نماز جمعه خطبه می خوانند یا دعا می کنند، مثل شیشه شفّاف و مثل آیینه درخشان است. لحنِ صیقلی و کلام فصیح، هنر والایی است و بر اینکه جوان های تحصیل‌کرده‌ی ما بدانند و بیاموزند که چگونه باید حرف زد، بسیار مؤثّر است. در واقع رهبری به‌صورت طبیعی برای نسلی که با ایشان بوده و از وجودشان استفاده می کرده و به صحبتشان گوش می‌سپرده، معلّمِ سخنوری بوده‌اند.»
و امّا در «پیام»ها، قدرت هنر قلمشان شگفت‌انگیز و ساحرانه است. بدیهی است تأمّل و تدبّر، و البتّه دارا بودن پشتوانه‌ای عمیق از دانایی و ذوقی سرشار از احساس، پیام های ایشان را پُر بار و خواندنی کرده، به‌گونه‌ای که رئیس فرهنگستان زبان فارسی در این‌باره گفته‌اند:
«مقالات و رسالات و نامه‌ها و پیام های ایشان که بعد از انقلاب در جامعه منتشر شده نیز اهمّیّت دارد. ایشان با ظرافت، نکات مهمّی را با رعایت همه جهات و جوانب در قالب عبارت های شُسته‌رُفته و پاکیزه در پیام هایشان می گنجانند؛ طوری که همه مردم آن را می فهمند؛ از یک پیرزن ساده روستایی تا استاد دانشگاه. فرض کنید ایشان درباره فوت کسی یک پیام تسلیت می نویسد. اگر در آن پیام دقّت کنید، می‌بینید چقدر از کلمه و کلام و قدرت زبان برای بیان اندیشه خود به‌خوبی استفاده می کنند.»
توجّه به آهنگ کلام، موسیقی جمله‌ها، هم‌آوایی واژه‌هایی که دوشادوش یکدیگر به هم‌آهنگی و هماهنگی پایاپای رسیده‌اند و چون نغمه‌ای جان‌فزا بر جان آدمی راحت و آرام و نرم فرود می‌آیند؛ تدبّر در راز واژه‌های تضاد که در جمله‌های مثبت و منفی، حروف و حرکات و واژه‌های مخالف، چه از نگاه معنا و چه از نگره آهنگ خود می نمایند، زیر نظر گرفتن آرایه‌های لفظی و معنایی چون سجع ها و جناس ها و مزدوج ها؛ و نیز حذف های به قرینه، تقدّمِ مسند بر مسندالیه یا برعکس، تشبیه‌های درخشان و همه‌کس‌فهم، جایگزینی فعل های ماضی به جای مضارع یا به عکس، طرح جمله‌هایی که با پرسش‌های استفهام انکاری همراه است، استفاده از آیات و روایات و اشعار و ضرب‌المثل‌ها و تکیه‌کلام‌ها در چرخش کلمات و طول و عرض جمله‌ها و سرعت و شتابی که در خواندن به خواننده دست می دهد و این راز از گزینش واژگان تراش‌خورده و متناسب با متن و شیوایی جملات دانسته می‌گردد، و بسی نوآوری‌های ذوقی دیگر، که پُرشمارند و فقط با خوانش پیام های مکتوب بر جان و دل می نشینند، نشانگر گوشه‌ای از هنر نوشتاری آن مرد دانش‌گزین و فحلِ این روزگاران است و نیز انگیزه‌ی روشنِ گردآورنده‌ی این مجموعه، که نخواست کام خوانندگان کتاب و خواستاران آن عزیز را از شیرینی کلام و پیام رهبرِ آیینه‌به‌دستشان بی‌بهره گذارد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی از علاقه‌مندان به ادبیات هستند و در کنار این علاقه‌مندی، مطالعات گسترده و عمیقی در باب شعر و ادبیات و حتی رمان‌های خارجی داشته اند. ایشان هر ساله در نیمه ماه رمضان، دیداری با شاعران دارند و تازه ترین اشعار را می‌شنوند و به نقد و بررسی آثار و به ارائه رهنمودهایی پیرامون فضای کلی ادبیات کشور می پردازند.
انتهای پیام/
