زندگی در مناطق نفتی؛ از سراب تا واقعیت؟

حوری قاسمی،‌ گروه اقتصادی آنا: فعالیت‌های نفتی در مناطق نفتی ایران، محیط زیست را دستخوش تحول کرده و در برخی موارد آسیب‌های جدی به آن وارد کرده است.

به همین دلیل در سراسر جهان توسعه و آبادانی شهرهای واقع در حوزه عملیاتی صنعت نفت مورد توجه جدی است، زیرا فعالیت‌های گسترده صنعتی در هر نقطه از دنیا همواره سبب تغییراتی در سبک زندگی ساکنان بومی آن مناطق می‌شود. بنابراین عمل به مسئولیت‌های اجتماعی در صنعت نفت به عنوان یک وظیفه مورد پذیرش همگان مورد توجه است و صنعت نفت ایران نیز با توجه به این موارد در این زمینه تاکنون خدمات بسیاری در کشور ارائه کرده است.

این تحولات در بخش‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و محیط زیست، سبب شده است تا صنعت نفت ایران به دنبال رفع برخی مشکلات بومی‌های مناطق نفتی، فعالیت‌های عام‌المنفعه نظیر ساخت بیمارستان، مراکز آموزشی، سالن‌های ورزشی و توجه به بهبود شرایط محیط زیست را در دستور کار خود قرار دهد.

این فعالیت‌ها در ایران در حالی انجام می شود که شرکت‌های بزرگ نفتی جهان اجرای پروژه‌های کمک رسانی به اهالی مناطق متاثر از فعالیت‌های نفتی را، وظیفه ذاتی خود می‌دانند اما متاسفانه این وظیفه ذاتی هنوز در اساسنامه شرکت ملی نفت ایران به عنوان دومین شرکت بزرگ نفتی جهان دیده نشده و همین امر باعث شده است تا با تغییر مدیران ارشد نفت و تغییر دولت ها، ‌توجه به خدمات عام المنفعه نیز دچار نوسان شود.

توجه به خدمات عام المنفعه از آن رو که اختیاریست،با نظر مدیران مختلف می تواند تغییر کند و توجه به آن کاهش یا افزایش یابد. در واقع اختیاری بودن انجام این خدمات باعث می شود تا مدیران مختلف بتوانند سلیقه خود را در اجرای آن اعمال کنند.

با وجود این، مجموعه صنعت نفت در طول عمر خود این وظیفه را به صورت غیر رسمی و داوطلبانه برعهده داشته است هرچند که در دوره هایی به دلیل عدم توجه کافی به آن،‌ با کاهش سطح این خدمات در مناطق نفتی روبرو بوده‌ایم.

جبران حضور صنعت نفت در مناطق نفتخیز

محسن امیریان، مدیر نظارت بر طرحهای عمرانی مناطق نفتی،نیز با اشاره به توجه ویژه وزارت نفت به طرح‌های کمک به عمران مناطق نفتخیز گفت: این مدیریت در نقش جهادسازندگی وزارت نفت عمل می‌کند. در واقع وزارت نفت خود را موظف می‌داند که پیامدهای حضور خود را در مناطق نفتخیز جبران کند.

وی ادامه داد: این پیامدها می‌تواند به عنوان مثال حضور سه هزار نفر نیروی وزارت نفت در یک منطقه باشد که سازمان وظیفه دارد تجهیزات رفاهی، خدماتی و... را برای حداقل این تعداد نیرو تامین کند و علاوه بر آن منافع مردم منطقه را نیز در نظر بگیرد که برآورد این فعالیت و منافع برای مردم آن منطقه مثبت یا حداقل برابر باشد.

وی با اشاره به اقدام و تجمیع کل فعالیت های عام المنفعه نفت در مدیریت نظارت بر طرح های عمرانی از سال 93 تاکنون گفت: در کلیه حوزه هایی که مورد نیاز مردم است و سطح زندگی و رضایتمندی مردم را ارتقا می‌دهد اعم از بهداشت و درمان،‌آموزش و پرورش،‌آموزش عالی،‌مساجد،‌فعالیت های ورزشی با کمک دستگاه های تخصصی به ارائه خدمات می‌پردازیم.

امیریان ادامه داد: چهار استان بوشهر،‌ خوزستان،‌ کهگیلویه و بویر احمد و فارس برای ارائه خدمات اهمیت بیشتری دارند، همچنین در سایر نقاط مانند سرخس و جزایر نفتی نیز خدمت‌رسانی می‌شود. اکنون مسئولیت سیاست جزایر با این مدیریت است.

مدیر نظارت بر طرح‌های عمرانی مناطق نفتی ادامه داد: از مهمترین جزایر می توان به خارک،‌قشم،‌سیری و ‌لاوان اشاره کرد.

وی یکی از مهمترین فعالیت ها را، توسعه شبکه‌های راهی عنوان کرد و گفت: یکی از فعالیت‌های وسیع ما در خصوص شبکه های راهی کشور است که ارقام قابل توجهی با کمک وزارت راه هزینه می‌شود.

امیریان از فعالیت‌های مهم صورت گرفته در این مدریت را فعالیت‌های زیست محیطی دانست و ادامه داد: در سال گذشته بیش از هر دستگاه دیگری در استان خوزستان در جهت تثبیت شن روان فعالیت کردیم که این امر هزینه 43 میلیارد تومانی را در پی داشت. در مجموع نیز این مدیریت 400 میلیارد تومان در خوزستان پروژه دارد که در دستور کار است.

وی افزود: اکنون کار تثبیت شن را تا کناره‌های هورالعظیم ادامه می‌دهیم و با پیشنهاد به سازمان محیط زیست برای توسعه هورالعظیم و بازگشت آن به شکل سابقش کارهایی انجام خواهیم داد و امیدواریم در این راه دولت همراهی کند.

امیریان خاطر نشان کرد: یکی از مهمترین پروژه های ما پروژه های زیست محیطی است که اعتبار زیادی را به خود اختصاص داده است و در زمینه های جنگل،‌مرتع و آبخیزداری انجام می‌شود.

وی گفت:در سال گذشته حدود 380 میلیارد تومان پروژه انجام دادیم و برنامه امسال ما 700 میلیارد تومان برای کل سال است که رقم بسیار تعیین کننده‌ای است.

امیریان افزود: این اهمیت آنجا بیشتر می شود که در دو سال قبل فقط 40 میلیارد تومان به این طرح‌ها اختصاص یافته و این نشان از این دارد که مملکت با آدم‌ها سیاست‌هایش تغییر می کند و عدم ثبات سیاست وجود دارد؛ بنابراین برای توسعه متوازن در کشور، این نقطه ضعف باید مرتفع شود.

امیریان با تاکید بر اینکه تمام شرکت های نفتی بزرگ جهان مکلف به ارائه خدمات عام المنفعه هستند، گفت: ولی در ایران اینگونه فعالیت‌ها اختیاری است و با رویکرد مدیران مختلف متفاوت خواهد بود.

وی به تمرکز طرحهای کمک به عمران طی ١٣ سال فعالیت این مدیریت اشاره کرد و گفت: تاکنون ٩٥ درصد طرح‌ها در مدیریت کمک به عمران متمرکز شده‌اند و تا سال آینده نیز دیگر طرح‌های عمرانی و عام‌المنفعه به طور صد درصد به مدیریت عمران سپرده می‌شود.

وی با تأکید دوباره بر عام المنفعه بودن فعالیتهای مدیریت کمک به عمران مناطق نفتخیز گفت: پروژه های انجام شده و در دست اقدام این مدیریت جدا از پروژه های خدماتی و رفاهی است که وزارت نفت برای کارمندان خود اجرا می کند و این مدیریت همه پروژه های خود را به صورت عام المنفعه اجرا می‌کند.

پرهیز از پراکندگی در فعالیت‌های عام‌المنفعه صنعت نفت

وزارت نفت در استان بوشهر نیز فعالیت‌های فروانی در این خصوص داشته است. نام عسلویه به بهانه نزدیکی به بزرگترین مخزن گاز مشترک جهان، چند سالی است که بر سر زبان ها افتاده است. منطقه ای محروم که تا پیش از آغاز فعالیت‌های نفتی در آنجا برای کمتر کسی شناخته شده بود و از چند روستای محروم تشکیل می‌شد.

با راه اندازی کارگاه‌های صنعت نفت در این منطقه، فعالیت‌ها آغاز شد و در کنار آن توجه به بهبود معیشت و اقتصاد افراد بومی و همچنین کارمندان وزارت نفت مورد توجه قرار گرفت.

پارس جنوبی که از آن به عنوان بزرگترین میدان گازی جهان یاد می‌شود نقش بسزایی در برنامه‌ریزی‌های کلان اقتصادی کشور دارد.

همچنین از دیگر مکان‌هایی که وزارت نفت فعالیت‌های عام‌المنفعه فراوانی داشته است می‌توان به جزایر خلیج فارس اشاره کرد. جزایر خلیج فارس از نظر استراتژیک برای ایران مهم هستند. برخی از این جزایر مانند خارگ که صادرات نفت ایران را بر عهده دارد اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند. به واسطه همین فعالیت‌ها زندگی بومیان جزایر با تحولاتی همراه بوده که به منظور کاهش مشکلات اجتماعی و اقتصادی، وزارت نفت خود را مکلف می داند که خدماتی را برای این افراد در نظر بگیرد.

لازم به دکر است که از ابتدای فعالیت صنعت نفت دراین جزیره خدمات عام‌المنفعه بسیاری به مردم خارگ از سوی صنعت نفت ارائه شده اما تلاش می‌شود که با ارائه خدمات بیشتر و مطلوب‌تر رضایتمندی مردم ساکنان جزیره خارگ فراهم شود.

هرچند که تا کنون خدمات فراوانی از سوی صنعت نفت در مناطق نفتخیز کشور ارائه شده است، اما این مناطق همچنان با مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراوانی دست به گریبان هستند. مشکلاتی که می‌توان با استفاده از بخش کوچکی از درآمدهای نفتی آنها را به حداقل رساند.

انجام فعالیت‌های عام‌المنفعه به منظور جبران بخشی از محدودیت‌ها و زدودن غبار فقر و محرومیت از چهره مناطق نفتی و گازی کشور با برنامه‌ریزی صحیح و اصولی و تحلیل آثار و نتایج اجتماعی آن ، می‌تواند زمینه‌ساز توسعه پایدار کشور باشد، همچنین اینگونه فعالیت‌ها، سبب بهبود سطح رفاه جامعه در مناطق محروم خواهد شد.