از کودتای فیک تا بحران واقعی در فرانسه

به گزارش خبرگزاری آنا، انتشار یک ویدئوی ساختگی از وقوع کودتا در فرانسه که با هوش مصنوعی تولید شده بود، طی چند روز گذشته به یکی از پرمخاطب‌ترین ویدئو‌های فضای مجازی در این کشور و فراتر از آن تبدیل شد. این ویدئو پس از بارگذاری در فیس‌بوک، در کمتر از چند ساعت میلیون‌ها بازدید دریافت کرد و ظرف مدت کوتاهی شمار بازدید‌ها از مرز ۱۲ میلیون گذشت؛ رقمی که برای هر محتوای سیاسی، آن هم در اروپا، بسیار قابل توجه و هشداردهنده است.

این‌که میلیون‌ها فرانسوی، حتی به شکل ناخودآگاه، علاقه‌مند به تماشای ویدئوی «برکناری» یا «سقوط» رئیس‌جمهور خود هستند، بیش از هر چیز نشانه عمق شکاف دولت پاریس با جامعه است

این ویدئو، به شکلی کاملاً قانع‌کننده و حرفه‌ای ساخته شده بود: تصاویری از پرواز بالگرد، حضور نیرو‌های نظامی در خیابان‌ها، تجمع‌های مردمی و صدای یک گوینده خبر که ظاهراً از وقوع یک کودتای نظامی علیه امانوئل مکرون خبر می‌داد. گوینده در این ویدئو اعلام می‌کرد: «گزارش‌های غیررسمی حاکی از وقوع کودتا در فرانسه است؛ کودتایی که گفته می‌شود توسط یک نظامی بلندپایه ناشناس هدایت شده و احتمال سقوط حکومت امانوئل مکرون را افزایش داده است.»

اما همان‌طور که بعداً مشخص شد، هیچ‌یک از این تصاویر و روایت‌ها واقعی نبودند. این ویدئو محصول صددرصد یک سناریوی طراحی‌شده با استفاده از ابزار‌های پیشرفته هوش مصنوعی بود که توانسته بود بسیاری از بینندگان، حتی افراد آگاه، را فریب دهد.

جالب آن‌که رئیس‌جمهوری فرانسه نیز ابتدا از همین ویدئو به‌عنوان یک خبر واقعی متعجب شد. امانوئل مکرون، در گفت‌وگوی خود با روزنامه محلی لا پرووانس در ۱۶ دسامبر اذعان کرد که در روز ۱۴ دسامبر پیامی از یکی از رهبران آفریقایی دریافت کرده که در آن آمده بود: «رئیس‌جمهور عزیز، چه اتفاقی برایتان افتاده؟ خیلی نگرانم.» همراه با این پیام، همان ویدئو ضمیمه شده بود. همین امر نشان می‌دهد سناریوی فیک، حتی به سطح روابط دیپلماتیک و رسمی نیز نفوذ کرده و توانسته پیامد روانی خود را بگذارد.

بازدید میلیونی این ویدئو در فرانسه را نمی‌توان صرفاً به کنجکاوی یا علاقه به شایعات نسبت داد. بخش قابل توجهی از این استقبال، ریشه در وضعیت سیاسی داخلی فرانسه و نارضایتی عمومی از عملکرد دولت مکرون دارد. ناتوانی دولت در مدیریت بحران‌های اجتماعی و اقتصادی، موج اعتراضات گسترده کارگری، کشاورزی و صنفی، و همچنین سیاست‌های مداخله‌گرانه پاریس در عرصه بین‌المللی، همه دست به دست هم داده‌اند تا تصویر مکرون نزد بخش زیادی از مردم فرانسه به شدت منفی شود.

ماجرای «کودتای فیک» مرز روانی جدیدی را نشان داده است: حتی اگر کودتا در واقعیت رخ ندهد، شرایط برای بروز تحولاتی که منجر به خروج مکرون از قدرت باشد کاملاً آماده است

این‌که میلیون‌ها فرانسوی، حتی به شکل ناخودآگاه، علاقه‌مند به تماشای ویدئوی «برکناری» یا «سقوط» رئیس‌جمهور خود هستند و آن را دست‌به‌دست می‌کنند، بیش از هر چیز نشانه عمق شکاف دولت با جامعه است. چنین بازخورد گسترده‌ای را باید به‌عنوان شاخصی معتبر در شناخت میزان نفرت و بی‌اعتمادی افکار عمومی نسبت به امانوئل مکرون و تیمش دانست. استقبال از یک داستان ساختگی، در حقیقت انعکاس آرزوی خاموش بسیاری از شهروندان ناراضی فرانسه است.

این ماجرا، بُعد دیگری هم دارد که از منظر سیاسی مهم‌تر است. انتشار چنین ویدئویی و بازتاب گسترده آن نشان می‌دهد که افکار عمومی فرانسه نسبت به ثبات سیاسی کشور اطمینان ندارد و حتی آماده پذیرش سناریوی سقوط دولت، بدون توجه به منبع یا صحت خبر است. این وضعیت برای هر دولت، شکننده و خطرناک است.

واقعیت این است که دولت مکرون پیش از این نیز بار‌ها با بحران‌های مشروعیت روبه‌رو بوده است؛ از اعتراضات جلیقه‌زرد‌ها گرفته تا موج‌های جدید اعتصاب در حوزه‌های حمل‌ونقل، آموزش و خدمات اجتماعی. اکنون، ماجرای «کودتای فیک» مرز روانی جدیدی را نشان داده است: حتی اگر کودتا در واقعیت رخ ندهد، شرایط برای بروز تحولاتی که منجر به خروج مکرون از قدرت باشد کاملاً آماده است. این تحول می‌تواند به شکل استعفا، شکست در انتخابات زودهنگام یا ناتوانی در ادامه حکومت رخ دهد؛ اما در هر صورت، دیگر یک سناریوی خیالی نخواهد بود.

آن‌چه شاید بیش از همه باید برای دولت فرانسه نگران‌کننده باشد، نه محتوای این ویدئوی ساختگی، بلکه واقعیتی است که پشت استقبال مردم پنهان شده: این استقبال در اصل، یک رأی‌گیری غیررسمی و آنلاین علیه حضور مکرون در قدرت بود. این که قشر وسیعی از مردم بدون تردید، نسخه هوش مصنوعی سقوط دولت خود را باور می‌کنند یا حتی با خوشحالی بازنشر می‌دهند، بیانگر تضعیف شدید جایگاه حاکمیت نزد افکار عمومی است.

اگر دولت مکرون نتواند این شکاف را ترمیم کند، در آینده نزدیک، نه تنها با بحران مشروعیت، بلکه با موج فشار سیاسی داخلی مواجه خواهد شد که ممکن است مسیر برکناری وی را هموار کند. این مسیر لزوماً به کودتا ختم نمی‌شود؛ اما در هر صورت، نتیجه آن پایان زودتر از موعد دوره ریاست‌جمهوری ماکرون خواهد بود، نتیجه‌ای که در این ویدئوی جعلی به شکلی ساختگی و در واقعیت شاید زودتر از انتظار رقم بخورد.