زبان فارسی در تهدید؛ از «جیمفنگ شدن» تا ورود فرهنگ عامیانه به دانشگاه
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، لیلا محمدی، دکترای زبان و ادبیات فارسی و مدرس دانشگاه، در برنامه «فرهنگسرای گفتوگو» به تحلیل تهدیدهای فضای مجازی برای زبان فارسی و راهکارهای مقابله با آن پرداخت.
وی با تقسیمبندی گونههای زبانی اظهار داشت: ما گونههای معیار، علمی، ادبی، محاورهای و عامیانه داریم. فاجعه امروز آمیختگی گونه محاورهای و عامیانه در فضای مجازی و سپس جایگزینشدن آن با گونه رسمی و حتی ادبی است. مثلاً فعل «فرارکردن» در زبان معیار، در گونه ادبی «گریختن» و در گونه عامیانه «جیم بنگ شدن» یا «فلنگ رو بستن» میشود. فضای مجازی این دو سطح پایین را درهمآمیخته و در دسترس همگان قرار داده است.
این مدرس دانشگاه با اشاره به ریشه تاریخی مشکل افزود: این اشتباهات پیش از فضای مجازی هم در ادارات و متون وجود داشت، اما حجم و تکرار آن با گسترش موبایل ابعاد نگرانکنندهای یافت. وقتی نوشتن پیامک با زبان شکسته و محاورهای رایج شد، ضربه اصلی وارد آمد. درعینحال، فضای مجازی محاسنی هم دارد؛ مانند دسترسی به نرمافزارهای ادبی، کتابخانههای دیجیتال و منابع صوتی و تصویری از بزرگان ادب که میتواند برای آموزش جذاب باشد.
محمدی در ادامه مهمترین معایب فضای مجازی بر زبان فارسی را برشمرد: شیوع غلطهای املایی، ورود واژههای بیگانه با معانی تحریفشده (مانند «زپرتی» روسی که معنی زندانی میدهد؛ اما در فضای مجازی معنای دیگری یافته)، مبهم بودن جملهها برای غیرفارسیزبانان، و رواج جملههای یا بیمورد طولانی یا ایجازهای سرسری.
وی در پاسخ به این پرسش که کدام نهاد (دانشگاه، خانواده یا رسانه) مسئولیت بیشتری دارد، گفت: همه اینها درگیرند، اما نقطه آغاز آسیب، ورود موبایل و عادت به نوشتار محاورهای در پیامکها بود. برای برونرفت، نهادهای بالادستی مانند فرهنگستان زبان و ادب فارسی، وزارت آموزشوپرورش و وزارت علوم باید پیشگام شوند. این نهادها میتوانند با برگزاری دورههای آموزشی برای معلمان و استادان و ترویج کتابهای مرتبط، آگاهی را از طریق دانشآموز و دانشجو به درون خانوادهها ببرند.
این کارشناس زبان فارسی در رادیو گفتوگو با بیان یک تجربه زیسته از فضای دانشگاه گفت: متأسفانه گاه وقتی در کلاس از واژههای فارسی معیار استفاده میکنم، با تعجب دانشجویان مواجه میشوم که میپرسند «یعنی چی؟» حتی بهطعنه میگویند «شما مال دوران پارینهسنگی هستی». این نشان میدهد دایره واژگان آنان بهشدت تنگ شده است.
محمدی در پایان با اشاره به موانع ترمیم رسمالخط، برخی مشکلات ذاتی خط فارسی را نیز یادآور شد: وجود چند نویسه برای یک واج (مثل چند نوع «س»)، حروفی که نوشته میشوند ولی خوانده نمیشوند (مانند «خواهر»)، نوشتار متفاوت برخی واژهها و چگونگی نوشتن حمزه. حل این موارد نیازمند مطالعه چشمی و مکتوب است. در شرایطی که گرایش به پادکست و محتوای شنیداری، از سمت کتابخوانی میکاهد، باید تمهیداتی اندیشید تا کتابهای آموزشی مناسب بیشازپیش در دسترس همگان قرار گیرد. نجات زبان فارسی تنها با هشدار میسر نیست و نیازمند برنامهریزی و عزم جهادی نهادهای متولی است.
انتهای پیام/
