ترجمانالقرآن مدخلی که علم و زبان فارسی را در تفسیر قرآن پیوند زد/ همنشینی حافظ و جرجانی؛ راز آشنایی دو نابغه ایرانی در کلاسهای شیراز
خبرگزاری آنا؛ در گستره تاریخ تمدن اسلامی، نامهایی میدرخشند که نهتنها بهسبب عمق علمی و فلسفی خود، بلکه بهواسطه نقش بنیادینشان در شکلدهی به اندیشه و فرهنگ ایرانی ـ اسلامی، در حافظه تاریخی ملتها ماندگار شدهاند. یکی از برجستهترین این چهرهها علامه میر سید شریف جرجانی است؛ اندیشمندی جامعالاطراف، فیلسوف، مفسر، منطقدان و صاحبنظر در بسیاری از علوم عقلی و نقلی، که آثار و افکار او قرنهاست در کنار متون بزرگ حوزههای علمیه و دانشگاههای معتبر جهان اسلام تدریس و مورد استناد قرار میگیرد.
جرجانی، زاده خطه کهن جرجان ـ ناحیهای در شرق استان گلستان امروزی ـ از جمله دانشپژوهانی بود که با نبوغ سرشار و پشتکار علمی خود توانست مرزهای دانش زمان خویش را درنوردد و از محیط محدود جغرافیایی به افقهای وسیع تمدن اسلامی راه یابد.
او در روزگاری پرتحول، میان سنت و عقلانیت، پیوندی علمی و معرفتی برقرار کرد و آثارش چون «ترجمانالقرآن» همچنان به عنوان نخستین تلاش نظاممند در تفسیر واژهبهواژه قرآن کریم به زبان فارسی، مایه افتخار زبان و فرهنگ ایرانی است. تأثیر او در دستگاههای علمی جهان اسلام، از سمرقند و بخارا تا قاهره و استانبول، نشان از گستردگی افکار و اعتبار اندیشهاش در میان علما و متفکران دارد.
امروز که جهان اسلام بیش از هر زمان دیگری نیازمند بازشناسی چهرههای وحدتساز و گفتوگومحور خویش است، بازگشت به میراث معنوی و علمی جرجانی میتواند الگویی زنده از گفتوگوی میان دانش، اخلاق و ایمان باشد. در همین راستا، طرح احداث یادمان میر سید شریف جرجانی در شهرستان گالیکش گامی ارزشمند و تأثیرگذار در احیای هویت تاریخی و فرهنگی منطقه جرجان و پاسداشت این چهره جهانی بهشمار میرود؛ طرحی که با حمایت دانشگاه آزاد اسلامی، نخبگان فرهنگی، پژوهشگران بومی و همراهی دستگاههای علمی و اجرایی کشور، میتواند به نقطه پیوند میان گذشته پرافتخار و آینده فرهنگی ایران بدل شود.
بنای یادمان جرجانی، فراتر از یک سازه معماری، نمادی از پیوند مردم، دانشگاه و مسئولان در ترویج معرفت و تاریخ سرزمین است؛ مکانی که ظرفیت تبدیلشدن به قطب فرهنگی، گردشگری و آیینی استان گلستان را دارد و میتواند همچون آرامگاههای بزرگان ادب و عرفان ایرانی، بستری برای شعرخوانی، نشستهای اندیشگی، همایشهای ملی و بینالمللی و گفتوگوی تمدنی میان اقوام و مذاهب باشد.
در این مسیر، بهرهگیری از توان خیرین، واقفان، پژوهشگران محلی و بخش خصوصی ضرورتی انکارناپذیر است؛ چراکه تکمیل این مجموعه نهتنها ادای دین به میراث علمی و روحانی جرجانی است، بلکه سرمایهگذاری برای آینده فرهنگی کشور محسوب میشود.
تلاش برای معرفی و بزرگداشت میر سید شریف جرجانی، در واقع تلاش برای زنده نگه داشتن ریشههای عقل، حکمت وش گفتوگوی اسلامی در جامعه ایرانی است؛ ریشههایی که اگر بهدرستی شناخته و معرفی شوند، نسل جوان را در برابر هجوم فرهنگ سطحی و بیهویت مصون میسازند و پلی میان میراث گذشته و آرمانهای فرهنگی آینده خواهند بود.
خبرنگار آنا در این راستا درراستای شناخت جایگاه تاریخی و علمی علامه میرسید شریف جرجانی با علیرضا گرایلی طراح یادمان میر سید شریف جرجانی، عضو گروه عمران دانشگاه آزاد اسلامی واحد گنبدکاووس، مسئول دفتر گفتوگو و همگرایی ادیان، اقوام و مذاهب استان گلستان و رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد گنبدکاووس، مینودشت و گالیکش گفتوگویی ترتیب داده است.
بخش دوم گپ و گفت آنا با گرایلی در پی میآید: (بخش نخست را اینجا بخوانید)
در دل کویر گلستان، یادمان دانشمندی که گفتوگوی تمدنها را از قرن هشتم آغاز کرد!
آنا: جناب دکتر گرایلی، شما علاوه بر فعالیتهای علمی و مدیریتی در دانشگاه، در معرفی و پاسداشت میر سید شریف جرجانی نیز نقشی مؤثر داشتهاید. لطفاً کمی درباره تولد و زندگی این دانشمند بزرگ توضیح دهید.
گرایلی: میر سید شریف جرجانی یکی از برجستهترین اندیشمندان جهان اسلام است و او در سال ۷۴۰ هجری قمری در جرجان، ناحیهای که امروزه بخشی از شرق استان گلستان است (در روستا طاغو اطراف شهرستان گالیکش) دیده به جهان گشود.
در جوانی برای تحصیل علوم به شیراز رفت و نزد استادان بزرگی همچون قطبالدین رازی به فراگیری منطق، فلسفه، تفسیر و علوم دینی پرداخت و نبوغ و عمق علمی او موجب شد در میان علمای عصر خود جایگاه ویژهای بیابد.
خبرنگار: درباره ارتباط میر سید شریف با امیر تیمور گورکانی نیز توضیح دهید.
گرایلی: هنگامی که امیر تیمور شهر شیراز را فتح کرد، آوازه علم و دانش میر سید شریف به گوشش رسید، تیمور او را به به سمرقند و بخارا برد تا در دستگاه علمی و فرهنگی او به تدریس و تألیف بپردازد.
میر سید شریف در آن دوران، ضمن تربیت شاگردان نامدار، آثار مهمی در زمینه فلسفه، کلام، منطق و تفسیر نوشت که بسیاری از آنها هنوز مرجع علمیاند.
خبرنگار: آثار میر سید شریف چه جایگاهی در جهان اسلام دارد؟
گرایلی: او بیش از ۵۰ رساله و اثر علمی در حوزههای گوناگون دارد. از مهمترین آثارش ترجمانالقرآن است که درواقع نخستین تفسیر واژهبهواژه قرآن کریم به زبان فارسی محسوب میشود و جالب است بدانید که همین اثر مرجع اصلی لغتنامه دهخدا بوده است.
آثار این دانشمند بزرگ تا امروز در سراسر جهان اسلام ازجمله در دانشگاه الازهر مصر و کتابخانههای بزرگ استانبول و بغداد بهعنوان کتب مرجع دانشگاهی و حوزوی تدریس و نگهداری میشود.
میر سید شریف با روش عقلگرایانه و تقریبی خود، پایهگذار اندیشه وحدت اسلامی و گفتوگو میان مذاهب شد.
همنشینی حافظ و جرجانی؛ راز آشنایی دو نابغه ایرانی در کلاسهای شیراز
خبرنگار: شنیده شده حافظ شیرازی هم از شاگردان او بوده است.
گرایلی: بله، در منابع معتبر تاریخی آمده که خواجه حافظ شیرازی در برخی از کلاسهای درس میر سید شریف حضور مییافته و از محضر علمی او بهرهمند میشده و استاد به ایشان اجازه غزل خوانی میدادهاند و این ارتباط، گواهی بر گستردگی نفوذ علمی و فرهنگی میر سید شریف در عصر خویش است.
خبرنگار: درباره یادمان میر سید شریف جرجانی که در گالیکش ساخته میشود نیز توضیح دهید.
گرایلی: ساخت بنای یادمان میر سید شریف جرجانی در شهرستان گالیکش کاری است فاخر و فرهنگی که در زادگاه این اندیشمند بزرگ انجام میشود و ارزش این طرح، تنها در معماری و سازه نیست، بلکه در احیای هویت تاریخی منطقه جرجان نهفته است.
این میراث ارزشمند نخستین بار توسط پژوهشگر گالیکشی آقای ابوذر خسروی شناسایی و معرفی شد. ما در دانشگاه آزاد اسلامی به درخواست ایشان لبیک گفتیم و تلاش کردیم بهعنوان یک مرجع علمی، گام مؤثری در معرفی و تجلیل از این چهره جهانی برداریم.
در ابتدا با برگزاری همایشی با حضور رئیس انجمن مفاخر فرهنگی کشور و مسئول فرهنگی یونسکو در ایران، مسیر طراحی و اجرای این یادمان فاخر را آغاز کردیم که امروز در مرحله پایانی سازه قرار دارد.
حقیقتاً هرجا دانشگاه در کنار مردم، نخبگان و مسئولان قرار میگیرد، به حرکت برکت میبخشد.
اگر دانشگاه در کنار این ایده ارزشمند قرار نمیگرفت، شاید این مسیر بهدرستی آغاز نمیشد و به سرانجام نمیرسید.
در چنین کارهایی، نقطه آغازین بسیار مهم است؛ در ابتدا کسی باور ندارد، اما وقتی حرکت آغاز میشود و صدا و اثرش آشکار میگردد، همگان همراه میشوند.
این یادمان، اگر با همت مسئولان استانی و فرهنگی بهویژه شهرداری تکمیل و توسط میراث فرهنگی و گردشگری و فرهنگ و ارشاد اسلامی پشتیبانی شود میتواند جایگاه شهرستان گالیکش را در سطح ملی و حتی بینالمللی ارتقا دهد.
اگر رواقهای اطراف بنا تکمیل شود، میتوان آن را به محلی برای محفلهای شعرخوانی، نشستهای فرهنگی و جشنوارههای هنری همانند آرامگاه حافظ، سعدی و باباطاهر تبدیل کرد.
در طراحی مجموعه، سکوهای استراحت، فضاهای رفاهی، نمازخانه، فروشگاه، رستوران و فضای بازی کودکان نیز پیشبینی شده تا این مجموعه به یک قطب فرهنگی و گردشگری پویا برای مردم منطقه و مسافران تبدیل شود و هرکسی که وارد استان گلستان میشود برای بازدید از این مکان زیبا مراجعه کند.
آنا: جناب آقای گرایلی، در پایان اگر پیشنهادی برای تکمیل و بهرهبرداری هرچه بهتر از این یادمان دارید بفرمایید.
گرایلی: من علاوه بر پیشنهادهایی که پیشتر مطرح کردم ازجمله پیمان خواهرخواندگی میان دو شهر شیراز و گالیکش و همچنین برگزاری همایشهای ملی و حتی بینالمللی برای بزرگداشت شخصیت علامه میر سید شریف جرجانی یک نکته بسیار مهم دیگر را نیز ضروری میدانم.
به باور من، برای تکمیل کامل این بنای ارزشمند فرهنگی باید از ظرفیت خیّرین، واقفان، و نیکاندیشان و حتی بخش خصوصی جامعه استفاده شود.
بحمدالله در سالهای اخیر شاهد ساخت و نوسازی مساجد متعددی بودهایم؛ و این افتخاری برای ایمان و همت مردم ماست، اما در کنار مسجد، جامعه امروز به فضاهای فرهنگی مکمل نیز نیاز دارد؛ فضاهایی همچون کتابخانههای عمومی و تخصصی، محوطههای مناسب شعرخوانی، برنامههای هنری و آئینی، امکانات رفاهی مانند رستوران، بوفه و محل اسکان صحرایی مسافران و سرویسهای بهداشتی مجهز که بسیار لازم و مهم است.
رواقها و غرفههای فرهنگی و فروشگاههای فصلی و مناسبتی
نمازخانه مناسب زائران و گردشگران
فضا برای تشکیل جلسات و گَعدههای فرهنگی و اسلامی و قرآنی و تبیینی
فضا برای مطالعه و پانسیونهای مطالعاتی دانش آموزان بویژه کنکوریها
اگر خیّرین، نیکاندیشان و حتی بخش خصوصی با قراردادهای بلندمدت سرمایهگذاری وارد این عرصه شوند، روند تکمیل مجموعه بسیار سریعتر و پربازدهتر پیش خواهد رفت.
از سوی دیگر، امروز دشمنان این مرز و بوم با تحریف روایتها و تغییر هویت فرهنگی جوانان ما تلاش میکنند گذشته پرافتخار این سرزمین را از ذهن نسل جدید پاک کنند.
براساس تأکید مکرر رهبر معظم انقلاب، ما موظفیم تاریخ، هویت و ریشههای خود را به نسلهای جدید منتقل کنیم تا جوانان ما با شناخت عظمت گذشته خویش، مرعوب فرهنگ سطحی، تحمیلی و مبتذل غرب نشوند.
یادمان میر سید شریف جرجانی، اگر با همت مردم، خیّرین و مسئولان تکمیل شود، میتواند به یکی از پایگاههای مهم هویتساز فرهنگی کشور تبدیل شود؛ مکانی که نسل جوان در آن با شکوه علمی، اخلاقی و تمدنی یک دانشمند جهانیِ برخاسته از همین خاک آشنا میشود.
امیدوارم همه دستگاهها، نهادهای فرهنگی و فعالان مردمی این ظرفیت عظیم را درک کنند و برای بهرهبرداری کامل از آن، دست در دست هم دهند.
آنا: از توضیحات ارزشمند شما سپاسگزاریم. بیتردید این یادمان، برگ زرینی در میراث فرهنگی گلستان و جلوهای از گفتوگوی تمدنها و همگرایی اسلامی خواهد بود.
گرایلی: من هم از شما ممنونم.
انتهای پیام/
