شهروندان جریمه شدند؛ اما منابع اصلی آلودگی هوا رها شدند!

به گزارش خبرگزاری آنا، با ورود تهران به شرایط اضطرار آلودگی هوا و اعمال محدودیت زوج و فرد از در منازل، بسیاری از شهروندان، خبرنگاران و دارندگان طرح ترافیک با پرسش‌های جدی مواجه شده‌اند. مهم‌ترین این پرسش‌ها به تغییر رویه امسال، اعمال جریمه برای خودروهای دارای طرح ترافیک و نبود اطلاع‌رسانی پیش از اجرای محدودیت بازمی‌گردد.

روز چهارشنبه پوریا علیمردانی مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران اعلام کرد که بر اساس مصوبه کارگروه اضطرار آلودگی هوا، محدودیت زوج و فرد برای همه خودروها بدون استثناء اعمال می‌شود و حتی خودروهای دارای طرح ترافیک نیز اگر شماره پلاک آنها با روز هفته همخوانی نداشته باشد اجازه تردد ندارند و تخلف بلافاصله توسط دوربین‌ها ثبت و برای آنها جریمه لحاظ می‌شود.

این اعلام در حالی انجام شد که سال‌های گذشته خودروهای دارای طرح سالیانه در دوره‌های اضطرار آلودگی هوا با وجود اجرای زوج و فرد جریمه نمی‌شدند. حذف ناگهانی این رویه و اعمال جریمه برای دارندگان بسته‌های 3 ماهه، 6 ماهه یا سالیانه طرح ترافیک بدون اطلاع‌رسانی قبلی، موجی از اعتراض و سردرگمی ایجاد کرده است. تاکنون هیچ توضیح مشخصی درباره جبران ضرر و زیان این گروه یا علت تغییر رویه از سوی کمیته اضطرار، پلیس راهور یا شهرداری ارائه نشده است.

آرش رساایزدی، معاون سازمان حمل و نقل و ترافیک در گفت‌وگو با آنا توضیح داد که در کارگروه اضطرار آلودگی هوا، دو مدیرعامل شهرداری شامل مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا و مدیرعامل شرکت کنترل ترافیک عضو هستند و سازمان حمل و نقل و ترافیک که مسئولیت طرح ترافیک را برعهده دارد نماینده‌ای در این جلسات ندارد. به گفته او، همین نبود نماینده موجب شده توضیحات تکمیلی درباره نحوه اجرای محدودیت‌ها با تأخیر و ابهام همراه شود.

رساایزدی افزود که با اجرای طرح زوج و فرد از در منازل، محدوده طرح ترافیک به صورت مستقل موضوعیت ندارد و مبنای جریمه، رعایت‌نکردن زوج یا فرد بودن پلاک است. بنابراین داشتن مجوز طرح ترافیک باعث ایجاد استثناء در تردد نمی‌شود و جدا کردن محدوده طرح از کل شهر منطقی نخواهد بود.

او اعلام کرد اطلاع‌رسانی دقیق‌تر درباره شمول طرح و اینکه همه شهروندان تحت این محدودیت قرار می‌گیرند باید از سوی پلیس انجام می‌شد، اما برای رفع ابهام، سازمان حمل و نقل و ترافیک اطلاعیه‌ای را منتشر کرده است. رساایزدی تأکید کرد که شهرداری و پلیس باید اطلاع‌رسانی گسترده‌تر و شفاف‌تری درباره نحوه اجرای این محدودیت ارائه می‌کردند.

معاون سازمان حمل و نقل و ترافیک توضیح داد که در اجرای زوج و فرد از در منازل، دارندگان بسته‌های طرح ترافیک در صورتی که پلاک آنها با روز زوج یا فرد همخوانی داشته باشد، جریمه طرح ترافیک نخواهند شد، اما در صورت مغایرت پلاک، تمامی دوربین‌های شهر از جمله دوربین‌های بزرگراهی اطلاعات را به پلیس ارسال کرده و جریمه ۲۰۰ هزار تومانی در بخش خلافی ثبت می‌شود.

همزمان با این مباحث مدیریتی، موضوع دیگری هم اهمیت یافته و آن پرسش درباره سهم واقعی هر یک از منابع آلاینده در وضعیت کنونی تهران است. در مطالعات معتبر منتشرشده در تهران از جمله پژوهش انجام شده با همکاری نهادهای بین‌المللی آمده است که سهم منابع متحرک یعنی خودروهای سواری، موتورسیکلت‌ها و ناوگان سنگین در آلودگی هوا بین 75 تا 85 درصد برآورد شده است. در این مطالعات موتورسیکلت‌های فرسوده به عنوان پر سهم‌ترین گروه در میان منابع متحرک معرفی شده‌اند. منابع ثابت شامل صنایع و نیروگاه‌ها طبق همین پژوهش حدود 15 درصد سهم دارند و بسیاری از واحدهای آلاینده تحت نظارت محیط زیست قرار گرفته‌اند.

در لیست انتشار سال 1396 که یکی از جامع‌ترین ارزیابی‌های رسمی است، گزارش شده که بیش از 80 درصد آلودگی تهران ناشی از منابع متحرک است. در همین گزارش آمده که وسایل نقلیه به تنهایی مسئول 61 درصد تولید ذرات معلق و 83 درصد تولید گازهای آلاینده هستند و در مقابل صنایع سهمی برابر با حدود 18 درصد، نیروگاه‌ها حدود 12 درصد و پالایشگاه تهران حدود 4 درصد دارند.

چنین داده‌هایی نشان می‌دهد که تصمیمات اضطراری مانند زوج و فرد بر پایه داده‌های علمی درباره نقش غالب منابع متحرک اتخاذ می‌شود.

در کنار این اعداد، شرکت کنترل کیفیت هوا یادآوری کرده که شرایط اقلیمی و تغییرات جوی در تهران نیز سهم مهمی در تشدید آلودگی دارد. کاهش بارش‌ها، خشکسالی، افزایش گردوغبار و پایداری جوی از مهم‌ترین عوامل تشدید آلودگی معرفی شده‌اند و فاطمه کریمی مدیرعامل این شرکت اعلام کرده که نسخه جدید لیست انتشار در مراحل نهایی قرار دارد و پروژه دیگری برای تعیین ترکیب شیمیایی ذرات و سهم دقیق هر منبع نیز در دست اجراست.

او تأکید کرده که موقعیت جغرافیایی تهران و الگوی بادهای غالب باعث می‌شود که آلاینده‌ها در دوره‌هایی از نقاط حاشیه‌ای به داخل شهر منتقل شوند یا در بخش‌هایی از شهر تجمع بیشتری داشته باشند و بنابراین نمی‌توان آلودگی را همیشه به یک منبع خاص نسبت داد.

در نهایت هرچند تصمیم اجرای زوج و فرد از در منزل با استناد به داده‌های علمی و شرایط اضطرار اتخاذ شده، اما نبود اطلاع‌رسانی کافی، تغییر ناگهانی رویه نسبت به سال‌های گذشته و مشخص نبودن وضعیت جبران خسارت برای خریداران طرح ترافیک موجب نارضایتی شهروندان شده است.

مردم اکنون انتظار دارند دستگاه‌های مسئول با ارائه توضیح روشن درباره علل تغییر رویه، نحوه جبران ضرر و سازوکارهای دقیق اجرای مصوبه، ابهام‌ها را برطرف کنند و زمینه اجرای دقیق‌تر و کم‌حاشیه‌تر تصمیمات اضطراری را فراهم آورند.