ناصر تکمیل‌همایون: ایرج افشار شناساگر فرهنگ و دانش عظیم این سرزمین بود

به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، در ادامه برنامه‌های مستند سینماتک خانه هنرمندان که با همکاری انجمن تهیه‌کنندگان سینمای مستند برگزار می‌شود سه‌شنبه 22 تیر فیلم مستند «فرزانه فروتن ایران‌مدار ما» به کارگردانی سید جواد میرهاشمی در تالار استاد شهناز به روی پرده رفت. در ادامه نیز نشست نقد و بررسی فیلم با حضور دکتر ناصر تکمیل همایون، سید جواد میرهاشمی، پدرام اکبری و پویان شوقی برگزار شد.

در ابتدای این نشست اکبری ضمن عرض تسلیت به مناسبت درگذشت عباس کیارستمی گفت: داشته‌های سرزمین ایران آنقدر زیاد است که نیاز به قرن ها پژوهش دارد. افراد جامع الاطراف، عاشق و پر تلاشی مانند ایرج افشار لازم است تا بتوانند از این اقیانوس عظیم بنوشند و به دیگران نیز بنوشانند. حاصل کار او اکنون برای جوانان این سرزمین برجای مانده است تا از آن برای شناخت این آب و خاک بهره گیرند. گوشه‌ای از گنجینه‌ای که افشار فراهم آورد را در فیلم مشاهد کردیم.

پس از آن تکمیل همایون به ویژگی های کار ایرج افشار اشاره کرد و گفت: سرزمین ما زایای فرهنگ و دانش است و ایرج افشار شناساگر آن به شمار می‌آید. باید از سازندگان این فیلم تشکر کرد؛ چه بسا کسانی که به فرهنگ ایران خدمت کرده اند ولی نامی از آنها برجای نمانده است. اگرچه پیش از این چندین یادنامه راجع به زنده یاد افشار منتشر شده است، اما هنوز صحبت‌های بسیاری باقی مانده است. یکی از خدمات او به فرهنگ ایران، برگزاری کنگره تحقیقات ایرانی است. پیش از آن کنگره‌هایی بین‌المللی در زمینه شرق شناسی در اروپا و آمریکا برگزار شده بود. کنگره ای که به همت ایرج افشار شکل گرفت، به لحاظ علمی از کنگره های مشابه در اروپا و آمریکا جلوتر بود. فراموش نکنیم که این تنها بخش کوچکی از تلاش های اوست.

در ادامه شوقی در توضیح ساختار و محتوای مستند «فرزانه فروتن ایران‌مدار ما» گفت: حجم عظیم اطلاعات صوتی و تصویری در این فیلم، نیاز به صبر و درایت تدوین‌گر فیلم دارد که این مساله در فیلم به خوبی نمود پیدا کرده است. در سال‌های اخیر در زیر ژانر مستند پرتره، شاهد ساخت فیلم‌هایی هستیم که می‌توان آنها را مستند یادمان نامید. در این مستندها عموما به بزرگانی پرداخته می‌شود که علاقه چندانی به حضور در مقابل دوربین نداشته و متریال تصویری زیادی هم از آنها در دست نیست. این موضوع کار مستندساز را سخت‌تر می‌کند، چرا که ماده اولیه سینما تصویر است. تفاوت مستند «فرزانه فروتن ایران مدار ما» آنجا است که در آن روح و ماهیت ایرانی جلب توجه می‌کند. از اینرو ساختار فیلم با ساختاری که کارگردان های اروپایی و آمریکایی برای ساخت مستند پرتره استفاده می کنند، متفاوت است.

وی افزود: فیلم در همان ابتدا موضوع خود را لو می‌دهد و در ادامه اطلاعات را به صورت قطره چکانی به مخاطب ارائه می‌کند، در آغاز شاهد نمایی بیرونی از شخصیت مرحوم افشار هستیم، سپس به زادگاه او پرداخته می‌شود، بعد کارهای علمی و.. در مجموع این اطلاعات متوجه می‌شویم که افشار یک فرهیخته پشت میزنشین نبود، او قدم به قدم ایران را با یاران خود درنوردیده بود و اینگونه بود که علم و دانش او متبلور شد. به هر حال انبوه اطلاعات موجود در فیلم، از نظر دیالکتیکی چینش منظمی داشتند. تک مضراب‌هایی نیز در فیلم وجود دارد که وجوه شخصیتی او مانند بردباری یا اهدا یادگاری به دیگران را به تصویر می‌کشد. اگر کاستی‌هایی در فیلم وجود دارد نیز به کمبود بودجه و امکانات برمی‌گردد. امیدواریم مسیری پیدا شود که سینمای مستند ایران روی پای خود بایستد. در اینصورت فیلمسازان بصورت تمام وقت، با استقلال و امکانات کامل قادر خواهند بود آثاری یکدست و بی‌خلل بیافرینند.